رمان «دفترچه‌های کتابفروش» (دفاتر الوراق) نوشته «جلال برجس» نویسنده اردنی، با ترجمه کریم اسدی‌اصل از سوی انتشارات مروارید منتشر و روانه بازار شد. این رمان، چندی پیش موفق شد جایزه ادبی مشهور «بوکر عربی» در سال ۲۰۲۱ را از آن خود کند و به یکی از کتاب‌های پرفروش در جهان عرب در سال […]
رمان «دفترچه‌های کتابفروش» (دفاتر الوراق) نوشته «جلال برجس» نویسنده اردنی، با ترجمه کریم اسدی‌اصل از سوی انتشارات مروارید منتشر و روانه بازار شد. این رمان، چندی پیش موفق شد جایزه ادبی مشهور «بوکر عربی» در سال ۲۰۲۱ را از آن خود کند و به یکی از کتاب‌های پرفروش در جهان عرب در سال ۲۰۲۱ شود.
«دفترچه‌های کتابفروش»، ضمن روایت داستان کتابفروش جوانی که دچار اسکیزوفرنی شده و با شخصیت‌های رمان‌های مشهور ارتباط دارد، از نقاب‌های جامعه عرب را برداشته و فقر و فساد، بیکاری، در دنیای عرب را افشا می‌کند.
ترجمه کتاب دفترچه‌های کتابفروش پیش از آن که برنده جایزه بوکر عربی در سال ۲۰۲۱ شود توسط کریم اسدی اصل آغاز شد و با اخذ اجازه و موافقت نویسنده -جلال برجس- و مقدمه وی منتشر شده است.
دفترچه‌های کتابفروش داستان «کتابفروش» فرهیخته منزوی و عاشق مطالعه رمان را روایت می‌کند که خانواده و خانه‌اش را از دست می‌دهد و به مانند «دیوژن» فیلسوف یونانی آواره می‌شود. بعد از آن حوادثی برایش رخ می‌دهد که باعث می‌شود در زمانه‌ای که شبکه‌های اجتماعی جدید یکی از مهم‌ترین عناصرش شده است، در جامعه اردن سر زبان‌ها بیفتد.
کتابفروش در جلد شخصیت‌هایی می‌رود که درباره آنها، در رمان‌ها خوانده بود، بنابراین مانند آنها رفتار می‌کند و کارهایی را می‌کند که این شخصیت‌ها انجام داده‌اند. اما به خاطر گوشه‌گیری، تنهایی، آوارگی و خشونتی که در دنیای پر هیاهو با آن روبهرو می‌شود بیماری اسکیزوفرنی‌اش تشدید می‌شود و آن وقت با دو صدا در درونش زندگی می‌کند: یکی او را به ارتکاب جرم در برابر واقعیتی تحریک می‌کند که حق‌اش در زندگی را به او نداده است و دومی اما رو در روی صدای اولی می‌ایستد.
رمان «دفترچه‌های کتابفروش» بر داستان شخصیت‌هایی تکیه دارد که از طریق دفترچه‌ها روایت می‌شود و وقایع و رویدادهای آن در اردن و مسکو در فاصله سال‌های بین ۱۹۴۷ تا ۲۰۱۹ می‌گذرد. شخصیت‌هایی که برخی از آنها خانه خود را از دست داده‌اند، برخی از این که اصل و نسب خود را نمی‌دانند در رنج و عذابند و برخی دیگر از اینکه به خانواده‌های بزرگ وابسته نیستند، رنج می‌برند.
ابراهیم کتابفروش، شخصیت اصلی کتاب، که بی‌خانمان شده به فکر خودکشی در دریا می‌افتد، اما ملاقات با زنی اسرارآمیز در ساحل دریا که درست مثل او به یأس و پوچی رسیده او را از این تصمیم منصرف می‌کند. پس از این دیدار او عاشق این زن می‌شود و به زندگی برمی‌گردد. و عشق عین زندگی می‌شود.
راوی‌های دفترچه‌های کتاب هم خود ابراهیم و هم شخصیت‌های دیگری هستند که هر کدام در جایی از قصه با ابراهیم روبهرو می‌شوند و تکه‌هایی از ماجرای سراسر رنج او را بازگو می‌کنند. سرنوشت این شخصیت‌ها اما به هم گره خورده است. داستان این کتاب نیز مثل بسیاری از آثار داستانی امروز ادبیات عرب درباره‌ی حاشیه و به‌حاشیه‌رانده‌شدگان است. کسانی که از شهر طرد شده‌اند، غربیه‌هایی سرگردان که از خانه‌های خود رانده شده و درست در کنار ساخت‌و‌ساز‌های پیشرفته شهر زندگی می‌کنند. وضعیتی که در آن طبقه‌ی فاسد و نوکیسه شهر هر روز قدرتمند‌تر و بر تعداد بی‌خانمان‌ها افزوده می‌شود. و نیز انزوایی که علی‌رغم حضور پررنگ خانواده و قبیله در مقابل فردیت به‌اصطلاح شکوهمند پست‌مدرن قرار می‌گیرد و حاصلش چیزی جز از بین‌رفتن اجتماع و مرکزیت آن نیست.
این رمان نقاب‌های جامعه عرب را برداشته و فقر و فساد، بیکاری، در دنیای عرب را افشا کرده است. این رمان موضوعاتی را نشان داده که عدم پیشرفت و به قهقرا رفتن را به نمایش گذاشته است.
دفترچه‌های کتابفروش از تکینیک رمان‌های پلیسی بهره گرفته و با آگاهی روان‌شناختی وقایع را روایت می‌کند. همچنین، نویسنده در نوشتن رمان تکنیک چند‌صدایی را به‌کار گرفته است.
در مراسم اهدای جایزه بوکر عربی ۲۰۲۱ به جلال برجس که دلیل شیوع ویروس منحوس «کرونا» در جهان به شکل آنلاین صورت گرفت،«شوقی بزیع» رئیس هیئت داوران رمان دفترچه‌های کتابفروش را چنین معرفی کرد: «مهم‌ترین ویژگی اثر برنده، جدا از زبان فاخر و درون‌مایه‌ی استوار و جذاب، مهارت بی‌‌نظیر کتاب در عریان کردن چهره واقعیت تراژیک از پس نقاب‌های فراوان است، چرا که نویسنده سیاه‌ترین پرتره‌هایِ جهان بی‌خانمانی، فقر، فقدان معنا و ریشه‌کنی امید را نشان می‌دهد، گویی زندگی مجمع‌الجزایری از کابوس‌‌ها شده باشد… اما رمان منادی یأس نیست، بلکه روش نویسنده است که نشان دهد رفتن به عمق درد و رنج شرط لازم رویا‌پردازی و بنای محکم‌تر امید است.»
همچنین در بیانیه هیئت داروان درباره کتاب دفترچه‌های کتابفروش آمده است: «جلال برجس نویسنده‌ی اردنی، به زبانی کاملاً شاعرانه واقعیت اسکیزوفرنیک کشورش را نشان می‌دهد، کشوری شکننده که در معرض لرزش‌های ویرانگری است. قهرمان او، ابراهیم کتابفروش، روزنامه‌فروشی است که از مرکز شهر بیرون رانده شد و در آستانه‌ی خودکشی دست از این تصمیم می‌کشد چرا که زنی را ملاقات می‌کند که او هم دچار یاس است. ابراهیم کار و سرپناهش را که از دست می‌دهد، تصمیم می‌گیرد که در کنار بی‌خانمانان شهر زندگی کند. هویت قهرمانان رمان‌هایی که خوانده را برمی‌گزیند. مثلاً به دزدی حرفه‌ای و سرقت از بانک روی می‌آورد و ثروتمند می‌شود، تا درست مثل رابین‌هود به فقرای منفور کمک کند و عدالتی شخصی را بنا نهد. در طول داستان، برجس خواننده را در موقعیت‌هایی فراوان غافلگیر می‌کند و شخصیت‌های معیوب قصه‌اش ویرانی و پوچی مطلق جهان را نشان می‌دهند. برجس تمامی ابزارهای ضروری روایتگری را به کار می‌گیرد، از ابزارهای تنش هیجانی گرفته تا کاوش‌های روان‌شناختی رفتار انسان.»
به گفته کریم اسدی‌اصل، مترجم این کتاب، «دفترچه‌های کتابفروش» داستان نابرابری و بی‌عدالتی در جامعه‌های عقب‌مانده است و درد و رنج کسانی که در جامعه به حاشیه رانده شده‌اند و مظلومانی که حقشان را افراد فاسد و بانفوذ خورده‌اند، به تصویر می‌کشد. کسانی که همه چیز خود؛ حتی خانواده‌هاشان را از دست داده‌اند و هیچ‌کس نیست تا از آنها دفاع کند؛ انسان‌های بی‌دفاعی که برای دفاع از خود و زنده‌ماندن، دست به هر کاری می‌زنند.
زبان کتاب یک زبان روان و عمیق است. برجس توانسته است زیر پوست جامعه اردن برود و آن را بکاود. کتاب بسیار خوش‌خوان است و درد یک انسان را که ممکن است این انسان در هر جایی از جهان سوم باشد بیان کرده؛ دردی که برجس در این رمان از آن نوشته، درد مشترک جهان سومی‌هاست.
جلال برجس شاعر و نویسنده اردنی متولد سوم ژوئن سال ۱۹۷۰ در روستای «حنینا» در استان «مادبا» است. همان‌طور که در خبرها خوانده‌اید، او در رشته مهندسی پرواز تحصیل کرد و چندین سال هم در این رشته مشغول به کار بود؛ اما سپس به کار روزنامه‌نگاری روی آورد و در مطبوعات اردن مشغول به کار شد. اول در روزنامه «الانباط» و سپس گزارشگر روزنامه «الدستور» شد؛ هرچند پس از مدتی به حرفه اصلی خود یعنی نویسندگی بازگشت. برجس انتشار آثار و نوشته‌های ادبی خود را از اواخر دهه ۹۰ آغاز کرد. از برجس تاکنون دو مجموعه شعر «مانند هر شاخه درختی»(۲۰۰۸) و «ماه بدون منازل»(۲۰۱۱)، یک مجموعه قصه با عنوان «زلزله ها»(سال ۲۰۱۲) و چهار رمان منتشر شده است. «گیوتین خواب دیده»(۲۰۱۳)، «مارهای آتش» (۲۰۱۵)، «بانوان حواس پنجگانه»(۲۰۱۷)، رمان مشترک «داستان های قهوه خانه قدیمی» از دیگر آثار این نویسنده است و «دفترچه‌های کتابفروش»(۲۰۲۰) هم که برنده جایزه بوکر عربی سال ۲۰۲۱ شد.
از رمان «دفترچه‌های کتابفروش» یک سریال تلویزیونی اقتباس شده است. چاپ نخست دفترچه‌های کتابفروش در ۳۵۲ صفحه و تیراژ ۵۵۰ نسخه با قیمت ۱۰۵هزار تومان، توسط انتشارات مروارید در اختیار علاقه‌مندان به کتاب قرار گرفته است.
