در سالهای گذشته به طور مستمر به امور مرتبط با مدیریت پسماندها پرداخته نشده است و به همین دلیل امروز شاهد چالشهایی در بخش مدیریت پسماندهای عادی به خصوص در استانهای ساحلی شمالی به شکل گسترده هستیم و البته انتظار میرود با اجرایی شدن برنامههای تدوین شده حداقل در ظرف مدت ۲ الی ۳ […]
در سالهای گذشته به طور مستمر به امور مرتبط با مدیریت پسماندها پرداخته نشده است و به همین دلیل امروز شاهد چالشهایی در بخش مدیریت پسماندهای عادی به خصوص در استانهای ساحلی شمالی به شکل گسترده هستیم و البته انتظار میرود با اجرایی شدن برنامههای تدوین شده حداقل در ظرف مدت ۲ الی ۳ سال آینده چالشهای محیط زیستی ناشی از پسماندها به طور قابل ملاحظهای رفع شود.
اما مساله پسماندهای دریایی که به عنوان یکی از چالشهای جهانی شناخته میشود، کمتر از دیگر چالشها مورد توجه قرار گرفته است، ضیا الدین الماسی مدیرکل دفتر بررسی و مقابله با آلودگیهای دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با مهر با اشاره به اینکه پسماندها در خاک، هوا، آبهای زیرزمینی و سطحی پیامدهای ناگواری از خود به جا میگذارند و مواد شیمیایی حاصل استفاده از انواع پسماندها حتی پسماندهای خانگی چرخه حیات را به خطر میاندازد. گفت: شدت پیامدهای زیست محیطی پسماندها در حوزه محیط زیست دریایی چند برابر اثراتی است که در خشکی مشاهده میشود، چرا که دریاها پذیرنده نهایی تمامی زبالههای صنعتی، بیمارستانی، خانگی و غیره هستند و دریاها به سرعت تمام معضلات را به اکوسیستم و سلامت انسانی منتقل میکنند و ضرورت دارد موضوع مدیریت پسماندهای دریایی در کارگروه ملی مدیریت پسماندها بررسی شود تا سیاستها و برنامه ریزی های لازم انجام گیرد.
شدت پیامدهای زیست محیطی پسماندها در حوزه محیط زیست دریایی چند برابر اثراتی است که در خشکی مشاهده میشود، چرا که دریاها پذیرنده نهایی تمامی زبالههای صنعتی، بیمارستانی، خانگی و غیره هستند و دریاها به سرعت تمام معضلات را به اکوسیستم و سلامت انسانی منتقل میکنند حسن پسندیده مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست نیز با اشاره به اینکه در اجرای قانون مدیریت پسماندها، سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان مسئول نظارت بر حسن اجرای قانون است، گفت: حداقل برای ۱۰ دستگاه به صورت مستقیم در قانون مدیریت پسماندها و آئین نامههای اجرایی آن در حوزه اجرا، تدوین ضوابط، استانداردها و در بخشهای نظارتی وظایفی تعیین شده است و سازمان حفاظت محیط زیست وظیفه دارد با همکاری و مشارکت سازمانها و وزارتخانههای ذیربط نسبت به تدوین شیوه نامهها و ضوابط اجرایی مورد نیاز اقدام کند. وی تاکید داشت: لازم است در حوزه محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی، سازمانهای ذیربط باید نسبت به ارائه گزارشی از وضعیت مدیریت پسماندها اقدام کنند.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست نیازسنجی آموزشی و برگزاری ۵ جلسه تخصصی در خصوص مدیریت پسماندها در دریا و تدوین پیش نویس برنامههای ساماندهی جزایر، پسماندهای گروه POPs، ساماندهی جیوه در سواحل، پایش پسماندهای نوار ساحلی در ماهشهر و عسلویه، توسعه پلاستیکهای زیست تأخیر پذیر در استانهای ساحلی، بررسی اجمالی مدیریت پسماندها در سکوهای نفتی برای تصویب در کارگروه ملی پسماندها از دیگر اقدامهای انجام شده در راستای برنامهها و سیاستهای سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد.
وی افزود: از سال ۱۳۹۲ تا پایان سال ۱۳۹۸ تعداد مراکز دفن زبالههای شهری از ۳۲۰۰ مرکز دفن زباله به ۶۶۰ مرکز دفن زباله رسیده است که با کاهش تعداد کانونهای انتشار آلودگی که اغلب به صورت مراکز دفن سنتی انجام میشده است بستر مناسبی برای نظارت و پایش زیست محیطی فراهم کرده است. پسندیده با اشاره به اینکه متأسفانه در اجرای تکالیف قانونی علی رغم وجود قوانین مربوطه در سال ۱۳۸۴ با گذشت ۱۵ سال اتفاقی نیفتاده است، گفت: در سال ۱۳۹۸ در ارتباط با مدیریت پسماندهای حوزه نفت با همکاری وزارت نفت ضوابط و روشهای مدیریت پسماندهای حوزه نفت، گاز و انرژی نهایی شد و همچنین در حوزههای آب و نیرو در روشهای مدیریت پسماندهای صنعتی و معدنی ضوابطی تدوین شد که برای تصویب به شورای عالی حفاظت محیط زیست ارسال شد. وی افزود: پسماندها در قانون مدیریت پسماند به ۵ گروه اصلی شامل عادی، پزشکی، ویژه، کشاورزی و صنعتی طبقه بندی میشود و جالب است در بعضی اوقات در استانهای ساحلی با این سوال روبرو میشویم که در دریا قانون ملی وجود ندارد و خلائی احساس میشود این در حالی است که قانون ملی وجود دارد و تمامی حوزههای دریایی و خشکی را پوشش میدهد ولی لازم است در ابتدا به قوانین و مقررات ملی استناد کرد که خوشبختانه این قوانین در سال ۱۳۸۳ به تصویب رسیده است.
شناورهای اسقاطی باید اسکراپ شوند
این کارشناس محیط زیست با اشاره به کیفیت پسماندهای دریایی و با طبقه بندیهایی که انجام شده است، گفت: از مهمترین فعالیتهایی که منجر به تولید پسماند در دریا است، شناورهای اسقاطی هستند که لازم است اسکراپ شود البته این قبیل فعالیتها سالها به صورت غیرمجاز در کشور انجام میشده است.
وی ادامه داد: اسکراپ کشتیها باعث تولید مقادیر زیادی پسماند در دریا شده است و چون چرخه حیات این پسماندها مشخص نیست باعث آلودگی سواحل میشود و لازم بود در این خصوص برنامهریزیهایی صورت بگیرد که خوشبختانه با جانماییهایی که تعیین شده است، عملاً این موضوع شناسنامه دار میشود و هویت مشخصی پیدا میکند و مسئولیتهای اجرایی که در قانون مدیریت پسماند به آن اشاره شده است در واقع با کسی است که در این حوزه کار میکند و پاسخگو خواهد بود.
سو ء مدیریت گردشگری سواحل
علیزاده سو مدیریت گردشگری را یکی دیگر از فعالیتهایی که منجر به تولید زباله در دریا دانست و گفت: نوارهای ساحلی به علت سو مدیریت منجر به تولید پسماند در دریا میشوند و باید برنامههای مدیریتی تدوین کرد که با بخشهای خصوصی و عوارضی که گرفته میشود مدیریت کرد، پسماندهایی که در بخش شیلات تولید میشود از نوع پلیمرهای بسیار مقاومی هستند که میتواند منجر به تولید میکرو پلاستیک در دریاها شود و اثرات منفی در آبزیان دارد و همچنین اسکلههای نفتی علیرغم تمهیداتی که در وزارت نفت پیش بینی شده است در اجرا با پروتکلهای تعریف شده خیلی فاصله دارند.
زبالههای پلاستیکی ۶۰ الی ۸۰ درصد از زبالههای دریایی را تشکیل میدهند
علیزاده با اشاره به ارائه گزارش UNDP در سال ۲۰۰۹ میلادی که این تناسب در سال ۲۰۱۹ میلادی وجود دارد، گفت: در بعضی موارد مثلاً فیلتر سیگار از عمدهترین پسماندی است که از طریق مصب ها و کانالهای فاضلاب به دریا وارد میشود و میتواند محیط زیست دریایی را متأثر کند، کیسههای کاغذی، پلاستیکی و طنابهایی که در بخش شیلات مورد استفاده قرار میگیرد یکی دیگر از عمدهترین پسماندهایی است که میتواند محیط زیست دریایی را تهدید کند.
کیسههای پلاستیکی و کاغذی دومین رقم پسماندهای وارد شده به دریا است
وی ادامه داد: آمارهای مزبور به ما این پیام را میدهد که ضروری است استانهای ساحلی به ترویج استفاده از پلاستیکهای زیست تخریب پذیر اقدام کنند، کیسههای پلاستیکی و کاغذی دومین رقم پسماندهای وارد شده به دریا است که باید در قالب برنامهی زمانبندی شده، استانهای ساحلی مکلف شوند از کیسههای زیست تخریب پذیر استفاده کنند و در این زمینه خوشبختانه زیرساختهای مناسبی در کشور وجود دارد و فرهنگ عامه هم پذیرفته است که در برخی فروشگاهها از کیسههای زیست تأخیر پذیر استفاده میکنند.
این کارشناس محیط زیست اظهار کرد: علاوه بر قوانین ملی در ضمیمه ۵ کنوانسیون مارپل به بحث پسماندهای پلاستیکی اهمیت داده شده است و برنامهریزیهایی در این زمینه صورت گرفته است، بر اساس آماری که EPA گزارش کرده است پسماندهای پلاستیکی در بازه زمانی کوتاه مدت قابل تجزیه نمیشود. سالانه ۸ میلیون تن پلاستیک وارد دریا میشود، آلودگی پلاستیک باعث مرگ یک میلیون پرنده دریایی و ۱۰۰ هزار پستاندار دریایی میشود
وی با بیان اینکه کشتیها روزانه بیش از ۵۰۰ هزار تکه ظرف و کیسههای پلاستیکی در اقیانوسها میریزند، گفت: آمار پلاستیکها نشان میدهد در سال ۲۰۱۷ میلادی در سطح جهان ۲۷۵ بیلیون کیسه پلاستیکی تولید شده است و در هر ثانیه ۱۶۰۰۰۰ کیسه پلاستیکی تولید و مصرف میشود و سالانه ۸ میلیون تن پلاستیک وارد دریا میشود و آلودگی پلاستیک باعث مرگ یک میلیون پرنده و ۱۰۰ هزار پستاندار دریایی میشود.
مصرف سالانه دهها هزار ذره پلاستیکی در رژیم غذایی
وی با اشاره به نتایج مطالعات پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفت: میکرو پلاستی که در تمام ایستگاههای نمونه برداری وجود دارد و میانگین فراوانی آنها در سطح آبهای خلیج فارس یک هزار و ۸۰۰ ذره بر کیلومتر مربع است. کارشناس محیط زیست با بیان اینکه مصرف یک کیلوگرم از نمک دریایی حاوی بیش از ۶۰۰ قطعه میکرو پلاستیک است در صورتی که فرد روزانه حداکثر ۵ گرم نمک مصرف میکند و حدود ۳ میکرو پلاستیک در روز وارد بدن خود کرده است، گفت: یکی از بزرگترین منابع شناخته شده میکرو پلاستیکها، آبهای بسته بندی شده است، بطریهای آب یک بار مصرف به ازای هر لیتر حاوی ۲ تا ۴۴ قطعه میکرو پلاستیک است و ۴۸ درصد از میکرو پلاستیکهای جمعآوری شده از جنس پلی اتیلن و ۲۸ درصد پلی پروپیلین و ۱۷ درصد پلی استایرن است.