جهان مدرن و دنیای قرن بیست و یکم هیچ‌گاه به اندازه امروز محتاج به «صلح و توافق» نبوده‌است و هیچ‌گاه نیز موجودیت خود را به اندازه امروز در معرض یک تهدید عظیم ندیده است و وضعیت به گونه‌ای پیش می‌رود که بسیاری از سیاسیون و تحلیل‌نویسان پیش‌بینی می‌کنند هر لحظه ممکن است این وضعیت شکننده […]
جهان مدرن و دنیای قرن بیست و یکم هیچ‌گاه به اندازه امروز محتاج به «صلح و توافق» نبوده‌است و هیچ‌گاه نیز موجودیت خود را به اندازه امروز در معرض یک تهدید عظیم ندیده است و وضعیت به گونه‌ای پیش می‌رود که بسیاری از سیاسیون و تحلیل‌نویسان پیش‌بینی می‌کنند هر لحظه ممکن است این وضعیت شکننده و ناپایدار به یک جنگ گسترده منطقه‌ای یا جهانی تغییر مسیر دهد و آن روز از دست کسی کاری بر نخواهد آمد.
در میان کشورهای مختلف جهان و همچنین رهبران نامدار که طی قریب به سه هفته جنگ اوکراین، از «ولادیمیر پوتین» خواستند خویشتنداری کند و به حمله و تجاوز خود پایان دهد، تنها کشوری که سکوت و از «مسکو» آشکارا حمایت کرد «رژیم صهیونیستی» بود که دلیل آن نیز داشتن منافع استراتژیک در منطقه به‌ویژه سوریه است. این اقدام منفعلانه «نفتالی بنت» حتی صدای اعتراض بسیاری از فعالان سیاسی جهان را نیز بلند کرد و نشان داد این رژیم در ذات و ماهیت خود «جنگ‌طلب» است و هر گونه صلح و ثبات را به زیان بقای خود می‌داند.
در میانه جنگ اوکراین و حمله روسیه به همسایه اروپایی خود و در شرایطی که همه اخبار از آماده شدن متن نهایی توافق در وین، حکایت داشت، مسکو که تحت ۵ هزار و ۶۱۶ تحریم توسط آمریکا و شرکایش قرار گرفت برای انجام انواع معاملات اقتصادی و نظامی با ایران از دولت «جوزف بایدن» تضمین خواست و آمریکا و تروئیکای اروپایی در همان ساعات نخست دریافت درخواست رسمی مسکو، با آن مخالفت کردند و به این شکل، احتمال امضای این توافق که روسیه تا همین چند هفته قبل، از حامیان سرسخت آن بود، در هاله‌ای از ابهام فرو رفت.
این اقدام دقیقه نود مسکو در افکار عمومی ایران، خشم‌ها را علیه «ولادیمیر پوتین» رییس‌جمهوری روسیه و «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه این کشور برانگیخت و در سطح جهانی نیز موجب حیرت شد هرچند دستگاه دیپلماسی تلاش کرد از موضع روشن در این زمینه خودداری کند و برخی رسانه‌های اصولگرا نیز آمریکا را مقصر در اتخاذ چنین تصمیمی توسط مسکو معرفی کردند.
روز گذشته «مولود چاووش اوغلو»، وزیر امور خارجه ترکیه که یک روز پیشتر در «آنتالیا» با وزیران امور خارجه روسیه و اوکراین نشست تا به آتش‌بس برسد و ناکام ماند، در همین زمینه گفت: ترکیه امیدوار است روسیه در جریان گفتگوها برای احیای برجام موضع منفی اتخاذ نکند چون هرگونه موضع منفی مسکو بر همه از جمله خود روسیه تأثیر خواهد گذاشت.
این مقام امریکایی گفته است که اگر کرملین از خواسته‌های دقیقه نودی خود عقب ننشینید، واشنگتن تلاش می‌کند به توافقی جایگزین بدون وجود روسیه، دست پیدا کند.
این مقام ارشد همچنین گفت: کرملین یک هفته فرصت دارد تا درخواست خود را برای ضمانت نامه کتبی، پس بگیرد. چنین تضمین‌هایی می‌تواند مجموعه‌ای از تحریم‌های غرب را که علیه روسیه به دلیل حمله به اوکراین اعمال می‌کند، تضعیف کند.
در چنین شرایطی یک مقام ارشد آمریکایی با اشاره به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ که رسماً به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک شناخته می‌شود، گفت: من فضایی برای بحث درمورد امور فراتر از آنچه در چارچوب برجام است نمی‌بینم. وی افزود: من فکر می‌کنم که می‌توان گفت که هیچ جایی برای صدور معافیت‌های فراتر از برجام-برای روسیه- وجود ندارد.
این مقام با بیان اینکه توافق بین ایران و ایالات متحده در دسترس است، گفت: زمانی که مذاکرات روز جمعه در «وین» به دلیل درخواست روسیه متوقف شد، تنها چند موضوع مانع از توافق شد. این مقام درخواست‌های روسیه را جدی‌ترین مانع برای دستیابی به توافق خواند البته مقامات اروپایی می‌گویند روسیه قول داده است که در چند روز آینده به خواسته‌های دقیق خود در بحث تضمین پاسخ دهد.
این مقام آمریکایی گفت اگر روسیه بر روی خواسته‌های تضمینی خود فشار بیاورد یا «در هفته آینده» پاسخی ندهد، واشنگتن باید خیلی سریع یک مسیر جایگزین را در نظر بگیرد.
همه این اتفاقات در شرایطی رخ داد که ساعت یک و بیست دقیقه بامداد روز شنبه، حملاتی به یک مرکز جاسوسی موساد در «اربیل عراق» صورت گرفت و به نظر می‌آید این رخداد موضوعات را پیچیده‌تر خواهد کرد چون امضای هر توافقی در این سطح نیاز به آرامش و ثبات منطقه‌ای دارد.
هنوز وضعیت امضای توافق بین اعضای برجام در ابهام است و بازار نیز واکنش‌های خوبی به این وقفه نشان نداد و افکار عمومی داخل ایران نیز که عمدتاً طالب امضای این توافق هستند، این روزها بخش‌هایی از سخنان «محمدجواد ظریف» را مرور می‌کنند که درخصوص روسیه گفته بود این کشور همواره از نزدیک شدن بیش از حد ایران و آمریکا یا ایجاد تنش جدی بین این دو دولت پرهیز دارد و تلاش می‌کند موضعی میانه بگیرد که دو کشور در حالتی نه جنگ و نه رابطه دوستانه باشند.
باید منتظر باشیم و ببینیم چه اتفاقی خواهد افتاد اما چند روز آتی روزهای سرنوشت‌ساز برای اقتصاد و مردم ایران است.
