زباله‌گردی با این گستردگی و بازخورد منفی اجتماعی قطعا از معضلات نوظهور جامعۀ ماست؛ نه صرفا محدود به تهران و شهرهای بزرگ است و نه محدود به مناطق شمال‌شهرنشین. تقریبا در تمام شهرستان‌ها و شهرهای کوچک و در فرودست‌ترین مناطق هر شهر نیز اوضاع به همین منوال است. پیش از این نیز بودند افراد بی‌سرپناهی که در میان زباله‌ها به دنبال مواد خوراکی و مواد قابل استفاده می‌گشتند، اما این شکل جدید از زباله‌گردی، یعنی زباله‌گردی به عنوان یک شغل که افرادی به استخدام یک پیمانکار دربیایند و روزانه ۱۰-۱۲ ساعت به این کار اشتغال داشته باشند، قطعا پدیده‌ای نوظهور است که عمری کمتر از ۳ یا ۴ سال دارد.به گزارش جمله حالا اما همین شغل کثیف نوظهور به یکی از بزرگترین مشاغل مافیایی درسایه بدل شده است.
در همین راستا معاون وزیر دادگستری با تاکید بر این که عوامل مافیایی، پدیده شوم زباله‌گردی را مدیریت می‌کنند و کودکان و بزرگسالان را به استثمار می‌گیرند، گفت: ریشه اصلی زباله‌گردی، مافیای غیرقانونی پسماند است که فعالیت آنها جرم محسوب می‌شود و بر پیکر جامعه زخم انداخته‌اند و منظر شهر را به هم ریخته‌اند و حقوق شهروندی را نقض می‌کنند.بر اساس آمارهای رسمی گردش مالی مافیای زباله‌گردی به طور رسمی سالانه ۳ هزار میلیارد تومان است، ولی آمار غیر رسمی خیلی بیش از این عدد است و به همین خاطر برخورد با مافیا کار دشواری است که از عهده یک دستگاه خاص خارج است و نیازمند تمهیداتی ملی برای کنترل این آسیب هستیم.بر اساس ادعای قوه قضائیه پدیده شوم زباله‌گردی جرمی است که عمومی محسوب می‌شود و ورود دادستانی به آن نیاز به شاکی خصوصی ندارد و با صرف گزارش واجد شرایط یک شهروند، عوامل دادستانی باید به مسأله ورود و با هر کسی که در این زمینه مرتکب تخلف شده است، برخورد کنند.
زباله‌گردها براساس وزن زباله‌هایی که جمع‌آوری می‌کنند حقوق می‌گیرند. طبیعتا هرچه وزن زبالۀ جمع‌آوری شده بیشتر باشد، پول بیشتری گیر زباله‌گردها می‌آید. همین موضوع باعث می‌شود کودکان و نوجوانان زباله‌گرد برای ده، بیست هزارتومان حقوق بیشتر، بعضا تا ۸۰کیلوگرم بار را در پیاده‌روی‌های طولانی به دوش بکشند. از این رو قامت اکثرشان، از کودک تا بزرگسال، خمیده است و دیر یا زود دچار مشکلات ستون فقرات می‌شوند. زباله‌گردها به دو صورت کار می‌کنند؛ یا مستقیما توسط پیمانکاران شهرداری استخدام می‌شوند، یا برای صاحبان گاراژهای مخصوص جمع‌آوری و بازیافت زباله کار می‌کنند.
زباله‌گرد ها اگر گهگاهی موضوع بحث قرار می‌گیرند، بخاطر نمای زشتی است که به شهر می‌دهند. آنها چهرۀ شهر را زشت می‌کنند، حضورشان در معابر با آن گونی‌های کثیف و پر از زباله و ظاهر ناآراسته‌شان، ممکن است به چهره آراسته و لاکچری شهر خلل وارد کند و حال شهروندان را مشمئز سازد. مسئله زباله‌گردها تا آن‌جایی مسئله است که در سطح شهر حضور دارند؛ اگر به طریقی بتوان از شر حضور عریان‌شان در شهر خلاص شد، دیگر مسئله‌ای باقی نمی‌ماند. از همین روست که هر از چندگاهی مسئولین چندین نهاد و سازمان دور هم می‌نشینند و طرح و مصوبه‌ای برای پاکسازی خیابان‌های شهر از دست این عناصر مزاحم و اضافی صادر می‌کنند.به همین جهت همواره نوعی بدبینی نسبت به سیاست‌های این حوزه وجود دارد که به نظر می‌رسد قرار نیست کاری ریشه‌ای در این حوزه انجام شود.به مرور زمان اما تراکنش بالای این شغل غیررسمی و مافیایی توجه نهادهای مختلف را به خود جلب کرده تا حداقل با طرح مسئله ساماندهی خودشان نیز سهمی از این درآمد سرسام آور داشته باشند.
به همین دلیل کارشناسان معتقدند که راه حل نهایی نه در ساماندهی زباله گردها، بلکه در طراحی یک سامانه قدرتمند در حوزه پسماند است. راه حلی که فعلا افق روشنی برای تحقق آن دیده نمی‌شود.
- نویسنده : ملیحه منوری-سردبیر
