بر اساس آئین نامهای مشخص تمامی دستگاههای اجرایی باید قبل از اجرای پروژههای بزرگ عمرانی و در مرحله امکانسنجی و مکانیابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی- تاریخی در مکاناجرای طرح اقدام کنند.تپه حاجیخان مربوط به دوره اشکانیان- ساسانیان و سدههای اولیه دوران تاریخی پس از اسلام در شهرستان همدان، بخش فامنین، دهستان […]
بر اساس آئین نامهای مشخص تمامی دستگاههای اجرایی باید قبل از اجرای پروژههای بزرگ عمرانی و در مرحله امکانسنجی و مکانیابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی- تاریخی در مکاناجرای طرح اقدام کنند.تپه حاجیخان مربوط به دوره اشکانیان- ساسانیان و سدههای اولیه دوران تاریخی پس از اسلام در شهرستان همدان، بخش فامنین، دهستان خرمدشت و روستای زرقان ۱۸ اسفندماه سال ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۵۱۳۱ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و در حالی که انتظار میرفت شرایط برای تبدیل شدن آن به یک جاذبه گردشگری فراهم شود در حصاری محصور و با صدور مجوز ایجاد پتروشیمی در نزدیکیهای آن از نظرها پنهان ماند.معبد حاجی خان فامنین در استان همدان که از یافتههای بسیار ارزشمند باستان شناسی ایران در دوران پس انقلاب اسلامی به شمار میرود توسط باستان شناسان ایرانی و توسط تیمی به سرپرستی اسماعیل همتی ازندریانی عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا کاوش شده است.
اسماعیل همتی که مدیر پروژه نجات بخشی تپه «حاجی خان» نیز است در خصوص وضعیت این محوطه باستانی با بیان اینکه این محدوده در پروژه بررسی و شناسایی آثار دشت شراء شامل فامنین و قهاوند کشف شده است، گفت: این محوطه تاریخی سال ۸۷ به ثبت ملی رسیده است.همتی با بیان اینکه پس از آن زمان؛ هنگامی که پتروشیمی برای اجرا در این محدوده مجوز اجرا گرفت استعلامها پیگیری شد؛ گفت: پس از آنکه مجوز از سوی شرکت شهرکهای صنعتی صادر شد استعلام اینکه تپه باستانی در محدوده مورد نظر قرار دارد یا خیر در دستور کار قرار گرفت و تاریخی بودن محدوده اعلام شد اما مشخص نیست به چه دلیل با وجود این تپه تاریخی مجوز ایجاد پتروشیمی در منطقه داده شده است.
وی گفت: سال ۹۵ که موضوع اجرای پتروشیمی تا حدودی نهایی شده بود بازدیدی از محوطه باستانی صورت گرفت.
همتی با بیان اینکه در نگاه اول محوطه بسیار معمولی و پیش پا افتاده به نظر میرسید، گفت: برای انجام کاوش تصمیم گیری شد و در پی آن دوره بندی و مسائل مرتبط برای نجات بخشی تپه حاجی خان صورت گرفت.
وی با بیان اینکه در کاوش نجات بخشی شرایط محوطه مشخص و اطلاعات و جزئیات معین و وضعیت تعیین تکلیف میشود که آیا محوطه ارزش تاریخی دارد که حفظ شود یا برداشته شده و فضا برای اجرای پروژه عمرانی آماده شود، گفت: بر اساس قانون آثاری که ثبت ملی میشوند از هرگونه تخریب و ویرانی در امان هستند اما گاه مسیر به گونه دیگری رقم میخورد.
همتی با بیان اینکه یک کوره سفالگری در این محدوده پیدا شد که مربوط به دوره سلجوقی است و آثار کوره آهنگری نیز اطراف آن دیده میشود، گفت: یک محوطه استقراری دوره ماد نیز در این محدوده کشف شده است.مدیر پروژه نجات بخشی تپه «حاجی خان» با بیان اینکه در ابتدا فکر میکردیم با یک تپه معمولی روبرو هستیم اما در ادامه آثار و شواهد خشتهای مادی پیدا شد، گفت: رگ خشتها بر اساس یک الگوی خاص معماری شکل گرفته و بر اساس یک الگوی خاص کاملاً مشخص است و محاسبات ریاضی کاملاً دقیقی دارد.
وی با بیان اینکه به نظر میرسد ساکنان این معبد وقتی میخواستند معبد را ترک کنند ۳ فضای دیگر را پر کردهاند تا حفظ شود و سالم بماند، گفت: مهمترین یافتهها آثار سفالی، سکوی آتشدان، سکوی خشتی رو به آتشدان و دیوارک جداکننده است.
همتی مهمترین یافته را یک مهر از جنس عقیق با نقش شیر بالدار انسان سر و یک شیر غران رو به روی آن عنوان کرد و گفت: با توجه به اهمیت عقیق در آن دوره و سبک کاری که با مته روی آن انجام شده به نظر میرسد این مهر مربوط به یکی از افراد صاحب منصب در دوره ماد بوده است که متأسفانه کتیبه نداشت.
معبد حاجی خان و ارگ نوشیجان در استان همدان از نظر تاریخ معماری ادیان، تاریخ معماری ایران باستان و معماری ایران در دوره اسلامی جایگاه قابل ملاحظهای داشته و با توجه به نشست بین المللی راه ابریشم در استان همدان و تأثیر ادیان بر میراث فرهنگی از اهمیت چشمگیری برخوردار شده است.با توجه به اهمیت این بنای خشتی که احتمالاً بزرگتر و مهمتر از معبد مرکزی تپه نوشیجان بوده حفاظت و حراست از این محوطه باید در اولویت میراث فرهنگی قرار گیرد چراکه دستیابی به نتایج کاملتر و پاسخگویی به سوالات بیشتر با کاوشها و پژوهشهای بیشتر در این محوطه ممکن خواهد بود/مهر.
