علت واگذاري امتياز نفت شمال گذشته از منافع مالي، براي ايجاد توازن در سياست خارجي بود و دولت ايران ميل داشت كشور سومي نيز در ايران دست به فعاليت هاي اقتصادي بزند. دو روز پس از تصويب اين لايحه، سر و صداي دولت شوروي بلند شد و طي يادداشتهايي به وزرات خارجه ايران، اعتراض شديداللَّحن خود را كه در حقيقت، حكم اولتيماتوم داشت، تسليم كرد. متعاقب اعتراض دولت شوروي، دولت انگلستان نيز يادداشتي تسليم دولت ايران نموده و به اين امر اعتراض كرد. شوروي ضمن اعتراض خود، خواهان اجراي معاهده سابق نفت خود با ايران شد ولي از آنجا كه اين امر، خلاف قانون اساسي صورت گرفته بود، نمايندگان مجلس شوراي ملي در برابر اعتراض شوروي و انگليس ايستادند و به اولتيماتوم آنها توجهي نكردند.
پس از کودتای ۱۲۹۹شمسی و حکومت سه ماهه کابینه سیاه، احمدشاه قاجار با تکیه بر واگذاری وزارت جنگ به رضاخان، سید ضیاء الدین طباطبایی را از ایران اخراج کرد و احمد قوام‌السلطنه را به صدارت گماشت.
قوام‌السلطنه که یارای مخالفت با قدرت وزیر جنگ را نداشت، سعی کرد تا با تکیه بر یک قدرت بی‌طرف توازن قوا را ایجاد کند و از نفوذ روزافزون انگلستان و ایادیش بکاهد.
به همین منظور برای پر کردن خزائن خالی دولت مسئله اعطای امتیاز نفت شمال را به یک دولت بی‌طرف خارجی مطرح و مذاکرات محرمانه‌‌ای را با نمایندگان شرکت نفت آمریکایی استاندار اویل در مورد اعطای امتیاز نفت پنج ایالت شمالی ایران آغاز کرد، بدیهی بود که این موضوع باید به صورت محرمانه آغاز شود و گرنه از سوی ۲ دولت روس و انگلیس مورد مخالفت قرار می‌گرفت.
این مذاکرات در ۲۰ نوامبر ۱۹۲۱م (۲۹ آبان۱۳۰۰شمسی) صورت گرفت و قراردادی بین دولت ایران و شرکت آمریکایی برای مدت پنجاه سال بسته شد، قرارداد با اعتراض شدید روس و انگلیس روبه‌رو شد.
دولت روسیه مدعی شد که اعطای امتیاز نفت در جوار سرحدات آنها به دول دیگر بدون جلب نظر و موافقت آنها ممکن نیست و در ثانی امتیاز یادشده را وثوق‌الدوله در سال ۱۹۱۶میلادی به خوشتاریا که از اتباع روسیه تزاری بود داده است.
انگلیسی‌ها هم مدعی شدند که خوشتاریا امتیاز خود را به شرکت نفت ایران و انگلیس واگذار کرده است و دولت ایران حق ندارد آن را به دیگری بدهد، دولت ایران در مقابل این اعتراض‌ها پاسخ داد که موافقت‌نامه وثوق‌الدوله و خوشتاریا فقط طرحی برای لایحه قانونی بود که بعدا باید به تصویب مجلس شورای ملی برسد.
بنابراین امتیازی به کسی داده نشده است، به دنبال این جریان روابط ۲ کشور رو به تیرگی نهاد و دولت انگلیس طی یادداشتی به وزارت امورخارجه آمریکا اعتراض و اعلام کرد که از دادن راه عبور برای حمل و نقل وسایل اکتشاف نفت به شمال ایران جلوگیری خواهد کرد.
همه نواحی جنوبی ایران در این زمان تحت اختیار انگلیس قرار داشت و دولت مرکزی توان اداره این نواحی را نداشت، ۲ روز پس از تصویب این لایحه دولت شوروی در یادداشتی شدید اللحن به دولت ایران او را از هرگونه اقدامی بازداشت و عواقب آن‌را گوشزد کرد، به همین دلیل با وجود علاقه دولتمردان ایرانی و مجلس به حضور نیروی سوم در ایران، شرکت نفت استاندارد اویل علاقه‌‌ای به تاسیس شرکت و چاه‌های نفتی در شمال ایران و سرمایه‌گذاری در نفت شمال از خود بروز نداد و تا جنگ جهانی دوم تنها به حضور سفیر و مبادلات فرهنگی با ایران اکتفا کرد.
- نویسنده : ملیحه منوری-سردبیر
