دنیایی پر از صفا و سادگی که فقط ناله‌های شبانه و چشمهای خیس از اسرار درونشان حکایت می‌کنند؛ موضوعی که کار تشخیص و درمان این گروه را از بقیه بیماران سخت‌تر می‌کند، در ادامه با هم می خوانیم؛ داشتن قدی بلند برای همه یک امتیاز ویژه به حساب می آید، این که تا چه حد چنین مسئله ای اهمیت دارد بحث دیگری است، اما عدم رشد کافی می تواند نشانه ای از اختلال عملکرد در کودکان باشد، دانشمندان به تازگی دریافته اند که کوتاهی قد جدایی از عواملی چون؛ وراثت، تغذیه و ورزش، با عوامل اعجاب آوری همچون اختلالات عاطفی و عدم برخورداری از مهر و محبت مادری هم ارتباط دارد، آنها می گویند برخی کودکان پرورشگاهی در مقایسته با بچه های معمولی بیشتر به کوتاهی قد دچار می شوند.
رشد از دوران جنینی
باید گفت فرزند شما از همان زمانی که در رحم مادر است رشد خود را آغاز می‌کند، به عبارتی دوران جنینی نقطه آغاز رشد قدی کودک است و این رشد در دوران نوزادی تا زمان بلوغ نیز ادامه می‌یابد، رشد قدی بعد از بلوغ و بسته شدن صفحه رشد متوقف خواهد شد، قد نوزاد در هنگام تولد حدود ۵۰ سانتی متر است و حدود ۳۵ سانتی متر هم در دو سال اول زندگی به آن اضافه می شود، روند رشد به این ترتیب ادامه می یابد که هر ساله تا رسیدن به سن بلوغ ۶ سانتی متر به قد فرد افزوده می شود، سپس در زمان بلوغ سرعت رشد قد دوباره افزایش می‌یابد و بعد از آن، متوقف خواهد شد و خواهد شد، می‌توان گفت در زمان بلوغ حدود ۳۰ تا ۳۵ سانتی متر به قد پسرها و حدود ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر به قد دخترها اضافه می شود.
تفاوت رشد قد پسران و دختران
در زمینه رشد تفاوت های بین دخترها و پسرها وجود دارد: دختران: بیشتر در مراحل اولیه بلوغ به طول قد دخترها اضافه می شود و رشد قدی آنها بعد از شروع بلوغ کاهش می یابد و رفته رفته قطع می شود، صفحه رشد قد دخترها به دلیل اینکه زودتر به بلوغ می رسند در سن ۱۵ تا ۱۷ سالگی بسته می شود.
پسران: حداکثر رشد قد پسر در مراحل پایانی بلوغ است، صفحه رشد پسرها در سنین ۱۶ تا ۱۸ سالگی بسته می شود.
تخمین استعداد ژنتیکی
با توجه به آن که قد یک فرد بزرگسال معمولاً به صورت ژنتیکی تعیین می شود، اندازه احتمالی قد بزرگسالی یک کودک را می توان با محاسبه قد میانگین والدین وی برآورد کرد، قد میانگین والدین، میزان قد بزرگسالی کودک را بر اساس قد والدین تخمین می زند، در دختران قد پدر منهای ۱۳ سانتی‌متر با قد مادر جمع و میانگین محاسبه می‌شود، در پسران قد مادر به علاوه ۱۳ سانتی‌متر با قد پدر جمع و میانگین محاسبه می‌شود.
چرا فرزند من کوتاه قد است؟
در مورد این که چه اتفاقی می‌افتد که بچه‌ها کوتاه قد می مانند و رشد کاملی ندارد دو علت اصلی وجود دارد:
۱• عامل ژنتیک: در این حالت کودک کوتاه قد است، زیرا پدر و مادر کوتاه قد بوده اند، در این کودکان رشد طبیعی است و سن استخوانی کودک نسبت به سن تقویمی عقب نیست، سن استخوانی در واقع نشان دهنده سن بیولوژیک واقعی کودک است.
۲• تاخیر سرشتی: در این کودکان از سن دو سالگی کوتاهی قد دیده می شود و این در حالی است که پدر و مادر کوتاه قد نیستند، سرعت رشد کودک در سال تقریبا طبیعی است ولی سن استخوانی عقب است، در واقع قد کودک برای همان سن استخوانی مناسب است، ولی نسبت به سن تقویمی، کوتاه است.
نقش هورمون رشد
هورمون رشد از غده هیپوفیز ترشح می شود و با اثر بر قسمت غضروفی استخوان ها باعث استخوان سازی و تبدیل غضروف به استخوان می شود، استخوان های دراز بدن که قبلا غضروف بوده اند از ۳ نقطه در داخل استخوان موسوم به کانون های استخوان سازی تبدیل به استخوان می شوند، اما میان دو انتهای استخوان و بخش میانی آن دو قسمت به شکل غضروف بافی می ماند که به آن غضروف اتصال می گویند، غضروف های استخوانی پیوسته استخوان سازی می کنند و بر طول استخوان ها می افزایند که نتیجه آن، افزایش قد است، در تبدیل غضروف به استخوان هورمون رشد دخالت دارد و گاهی لازم است در افراد کوتاه قد مقداری از آن به شخص تزریق شود تا روند استخوان سازی و افزایش قد تسریع شود، البته این کار باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
ورزش های موثر بر افزایش قد
برای افزایش قد استفاده از روش های ورزشی بسیار موثر است و اساساً ورزش نقش تعیین کننده‌ای در رشد قدی کودکان دارد، هر چه تحرک ما بیشتر باشد گردش املاح استخوانی بیشتر خواهد بود، ورزش هایی مثل؛ بسکتبال، والیبال، شنا، بدمینتون، تنیس برای کمک به افزایش قد بسیار مفیدند، با انجام حرکات کششی می توان تا ۷/۵ سانتی متر قد را بلندتر کرد، هدف اصلی عمده حرکات بر ستون فقرات معطوف است، چند حرکت ورزشی خوب برای این هدف عبارتند از: حرکات کششی: یکی از موثرترین تمرینات برای افزایش قد، حرکات کششی است که هر فردی بدون نیاز به لوازم ورزشی می تواند آنها را انجام دهد، به کمک این حرکات ماهیچه‌ها تقویت می شوند، غضروف ستون فقرات ضخیم تر می شود و در نهایت قد افزایش می یابد. بارفیکس: فرد باید روزانه چند مرتبه و هر بار ۱۰ تا ۲۰ ثانیه از بارفیکس آویزان شود، جاذبه زمین باعث به هم فشرده شدن ستون فقرات می‌شود و بافت‌های اطراف آن را نازک‌تر می‌کند و در نتیجه قد کوتاه‌تر می‌شود، آویزان شدن از بارفیکس برعکس جاذبه زمین عمل می‌کند و باعث افزایش قد می‌شود.
شنا: از میان انواع شنا، شنای قورباغه بیشتر از بقیه به کشش ستون فقرات کمک می‌کند، از طرفی شناور بودن در آب اثر جاذبه زمین را خنثی می‌کند و از این رو در افزایش قد موثر است.
تغذیه و رشد
تغذیه مناسب نیز بر رشد قد موثر است، رژیم غذایی مناسب باید هر ۶ گروه غذایی یعنی میوه‌جات، سبزیجات، پروتئین‌ها، حبوبات، چربی‌ها و غلات را شامل شود، تحقیقات نشان داده ویتامین A، پروتئین و روی بیشترین تاثیر را بر افزایش قد دارند، مواد غذایی مانند هویج، پرتقال، لیمو ترش، جگر، ماهی قزل آلا، گوجه فرنگی و… سرشار از ویتامین A هستند، ویتامین D نیز به رشد افراد کمک زیادی می‌کند، از این رو مصرف این ویتامین برای کودکان ضروری است، کمبود ویتامین D در کودکان میزان رشد را پایین می‌آورد، ریز مغذی روی هم به رشد سلول سازی و بازسازی بافت‌های بدن کمک می‌کند، کمبود روی مشکلاتی چون مشکلات گوارشی را به دنبال دارد، این ماده در شیر، تخم مرغ، سبزیجات، غلات و غذاهای دریایی موجود است، نوجوانانی که در سنین رشد هستند و افزایش قد خوبی ندارند می‌توانند با مصرف مکمل ویتامین‌ها و املاح طبق دستور و مصرف هفتگی آهن، رشد قدی شان را بهبود بخشند، پس توصیه می‌شود کسانی که می‌خواهند قد بلندتری داشته باشند، هفته ای یک بار جگر و دو بار غذاهای دریایی میل کنند و هر روز چند عدد بادام، بادام زمینی و گردو بخورند.
مصرف طولانی مدت غذاهایی که پروتئین آنها کیفیت پایینی دارد و در نتیجه تمام اسیدهای آمینه ضروری را به حد کافی برای بدن کودک تامین نمی کند، نتیجه‌ای جز کندی یا توقف رشد کودک را در بر نخواهد داشت، البته مصرف غذایی که چربی زیادی داشته باشند نیز موجب می‌شود که پروتئین‌ها در حد نیاز به بدن کودکان نرسند و همین مسئله برای رشد آنها مشکل ساز خواهد بود.
مادران باردار بدانند!
از دوران جنینی باید مراقب تغذیه کودک بود، خانم باردار باید بداند شیوه تغذیه‌ای او از همان ابتدای دوران بارداری بر سلامت فرزندش اثر می‌گذارد، اگر خانمی در دوران بارداری از لحاظ برخی ریز مغذی ها دچار سوء تغذیه باشد، ممکن است ناخواسته بر طول قد فرزندش اثر منفی بگذارد، یعنی این مسئله بر حداکثر پتانسیل رشد کودک بعد از تولد موثر است، صفر تا دو سالگی هم محدوده سنی بسیار مهمی برای رشد کودک محسوب می شود زیرا بنا به منحنی های استاندارد در بخش هایی از این محدوده شاهد افزایش سرعت رشد هستیم، در محدوده ۴ تا ۶ سالگی هم در برهه های زمانی خاصی سرعت رشد در کودکان افزایش می‌یابد، بنابراین اگر کودک در این سه دوره بحرانی دچار سوءتغذیه شود، رشد قدی او به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
