با ماشینی شدن زندگی بشر محیط زندگی ما تا اندازه زیادی آلوده شد و این امر تمامی ابعاد زندگی انسان امروز را تحت تأثیر قرار داد. البته تعداد کمی از ما تصور می‌کنیم که ممکن است گذشته و هویتمان نیز تحت تأثیر آلودگی محیط زیست قرار بگیرد. در این گزارش با تکیه بر صحبت‌های برخی […]
با ماشینی شدن زندگی بشر محیط زندگی ما تا اندازه زیادی آلوده شد و این امر تمامی ابعاد زندگی انسان امروز را تحت تأثیر قرار داد. البته تعداد کمی از ما تصور می‌کنیم که ممکن است گذشته و هویتمان نیز تحت تأثیر آلودگی محیط زیست قرار بگیرد. در این گزارش با تکیه بر صحبت‌های برخی از کارشناسان و مسئولان شما را بیش از پیش با تأثیر مخرب آلودگی محیط زیست روی بنا‌های تاریخی آشنا می‌کنیم. رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، به باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: آلودگی محیط زیست تا اندازه زیادی میراث فرهنگی و بنا‌های تاریخی کشورمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
یکی از مشکلات ما این است در بافت‌های شهری بخصوص بافت شهری مثل تهران، آلودگی هوا و محیط روند فرسایش بنا‌های تاریخی را تسریع می‌کند. مثلاً میزان زیاد آلاینده‌های هوا همچون سرب روی سطح و جداره بیرونی بنا‌های تاریخی رسوب می‌کنند و باعث شکل‌گیری فرآیند‌های شیمیایی می‌شوند که باعث سست شدن بافت بناها می‌شود. در خیلی از محیط‌های بزرگ شهری مخصوصاً در مکان‌هایی که آلاینده‌های صوتی و آلاینده‌های گازی وجود دارد، بافت غیر ارگانیک موجود در تزئینات معماری متأثر از آلودگی محیط زیست می‌شود؛ مثلا سطح بیرونی خیلی از بنا‌های تاریخی ما با کاشی تزئین شده است و آلودگی‌های محیط زیست آثار مخربی روی این کاشی‌ها می‌گذارند.
روح‌الله شیرازی افزود: خیلی از بنا‌های تاریخی ما با سنگ ساخته شده‌اند و این سنگ‌ها در برابر آلاینده‌ها آسیب‌پذیر هستند و قارچ روی آنها قرار می‌گیرد. در تخت جمشید یا در اصفهان این روند دیده می‌شود. برخی از بنا‌های ما نیز با چوب ساخته شده‌اند. این چوب به عنوان یک ماده ارگانیک و آلی به شدت تحت تأثیر آلودگی‌ها و عوامل محیطی قرار می‌گیرد و در صورت افزایش درصد آلودگی‌های محیطی از عمرشان کاسته می‌شود. بسیاری از اشیای تاریخی باستانی همچون تابلو‌های نقاشی، نقاشی‌های دیواری و گچ‌بری‌ها نیز هستند که می‌توانند از آلودگی‌های محیط زیست متأثر شوند.
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری بیان کرد: میراث فرهنگی در هیچ جای جهان از آلودگی محیط زیست در امان نیست؛ در هر کجا که مشکلات زیست‌محیطی وجود دارد، میراث فرهنگی تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد.
سید هادی احمدی روئینی مدیرکل دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز گفت: ما به طور حتم دو اثر مخرب آلودگی هوا را روی بنا‌های تاریخی می‌بینیم که یکی از آنها بدمنظر کردن سیمای بنا‌های تاریخی است که مبتلا به تقریباً همه شهرهای تاریخی جهان است. قاعدتا پس از مدتی نیاز به تمیزکاری دارد که البته این تمیزکاری نیز تا حدودی به بنا‌های تاریخی آسیب می‌زند. موضوع دوم اثر شیمیایی است که آلودگی هوا روی آثار تاریخی می‌گذارد؛ زیرا از ترکیب آلودگی هوا با بارندگی باران‌های اسیدی که نسبت به گذشته اسیدی‌تر هستند، شکل می‌گیرند و این اسید جداره‌های تاریخی را می‌خورند. علاوه بر این آلودگی‌های معلق در هوا توسط باران روی سطح بنا‌های تاریخی می‌آیند و فعل و انفعالات شیمیایی بعدی موجب تخریب بنای تاریخی می‌شود. تخریب بعدی نیز تخریب فیزیکی است؛ یعنی برخی از نمک‌ها و سولفات‌ها تشکیل شده و در جداره‌ها و ترک‌ها انباشته می‌شوند و با متبلور شدن باعث تخریب بنای تاریخی می‌شوند.
او بیان کرد: تا به امروز برای جلوگیری از تأثیر مخرب آلودگی هوا روی بنا‌های تاریخی در برخی مواقع کار‌هایی شده است؛ مثلاً پوششی که در تخت جمشید هست و خیلی از بازدیدکنندگان ناراحت هستند که برای عکس گرفتن‌شان مانع ایجاد می‌کند، دقیقا برای پیشگیری از تأثیرمخرب آلودگی هوا گذاشته شده است. یعنی وقتی کارشناسان در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ دیدند که آلودگی مرودشت باعث بارش باران‌های اسیدی می‌شود، پیشنهاد دادند که بخشی از بنای تخت جمشید مسقف شود. به هر حال از نظر کارشناسان، مکانی چون تخت جمشید کاملاً باید زیر سقف قرار بگیرد، اما این کار در عمل امکان‌پذیر نیست. البته ما تلاش‌مان را کردیم، اما در خیلی از مکان ها سقف منظر را به هم می‌زند. در اینجا باید گفت میزان آسیبی که انسان به بنا‌های تاریخی می‌زند، با آسیب گلسنگ و باران اسیدی قابل مقایسه نیست و درصد بیشتر آسیب بنا‌های تاریخی به خاطر انسان است.
