هیولا را بیدار نکنیم
هیولا را بیدار نکنیم

جمله گروه اقتصاد: اخطارها درباره آغاز موج تازه کرونا شروع شده و مردم دوباره ماسکها را به دهانها باز گردانده‌اند اما اگر این موج تازه به راه بیافتد، چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت. در دوره‌ای قبلی قرنطینه، فضای مجازی و اقتصاد دیجیتال بار سنگین تعطیلی مشاغل را به دوش کشیدند و موفق شدند […]

جمله گروه اقتصاد: اخطارها درباره آغاز موج تازه کرونا شروع شده و مردم دوباره ماسکها را به دهانها باز گردانده‌اند اما اگر این موج تازه به راه بیافتد، چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت. در دوره‌ای قبلی قرنطینه، فضای مجازی و اقتصاد دیجیتال بار سنگین تعطیلی مشاغل را به دوش کشیدند و موفق شدند اقتصاد ایران را از سقوط آزاد در اوج تحریم‌ها نجات دهند. اما این بار ماجرا متفاوت است و در صورت بروز موج تازه و همزمانی آن با فیلترینگ گسترده اینترنت بیم آن می رود که اقتصاد کشور وارد سیاهچاله ای شود که بیرون آمدن از آن تا سال ها ممکن نباشد. دولت سیزدهم برخلاف آنچه فکر می کرد ناچار به چاپ پول شد و بر تورم افزود. از طرفی دیگر کسری بودجه ۳۰۰ هزار همتی بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز خطری جدی برای دولت و ملت در سال اینده است. اگر همه این مشکلات با هم بروز کنند چه کسی را یارای مقابله با آنهاست؟ اگر کسب و کارها تعطیل شوند اما مَفرّی در فضای مجازی برای ادامه آنها نباشد، چگونه میتوان به اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه اقتصادی در آینده نزدیک امید داشت؟

تاثیر فیلترینگ بر اقتصاد ایران
اولین و مشهودترین تاثیر فیلترینگ و محدودسازی اینترنت طی یک و نیم گذشته، تاثیر منفی مستقیم، عمیق و البته مخرب بر کسب‌وکار‌های اینترنتی است. از همان روز‌های ابتدایی آغاز دور جدید فیلترینگ در کشور آینده کسب‌وکار‌های اینترنتی به دغدغه‌ای جدی در کشور تبدیل شد.
در همان هفته‌های ابتدایی گزارشی از سوی مرکز آمار ایران منتشر شد که در آن عنوان شده بود: «۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار فروشنده اینترنتی در ایران فعال و معیشت ۱۱ میلیون نفر وابسته به کسب‌وکار مجازی است.» در این بین، بر اساس گزارش‌های ارائه شده، بیشترین تاثیرات فیلترینگ بر اینستاگرام بوده است؛ چرا که این پلتفرم تا ۸۰ درصد (۹ میلیون) بر بازار دیجیتال مارکتینگ را در اختیار دارد.در همان هفته‌های اول گزارش «سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران» از کاهش فروش تمامی شرکت‌ها در نتیجه فیلترینگ خبر داد. به‌گونه‌ای که عنوان شد بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمدشان را از دست داده و ۴۷ درصد آن‌ها بیش از ۵۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند. همچنین، ۵۳ درصد مشاغل از ۵۰ و ۲۱ درصد ۵۰ تا ۱۰۰ و ۱۸ درصد از خسارت بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومانی در روز گزارش داده بودند. در همین مقطع برآورد شد که فیلترینگ‌های اخیر اشتغال سه ونیم میلیون نفر را با چالش و بر زندگی ۱۰ میلیون نفر اثر‌گذار بوده است. حتی «نت بلاکس «مرجع جهانی رصد اینترنت نیز ضرر هر ساعت قطع دسترسی به اینترنت بین‌الملل در ایران را تا ۱.۵ میلیون دلار ارزیابی کرد که اگر این رقم ضرب در ۲۴ ساعت شود به رقم بزرگ ضرر ۳۶ میلیون دلاری در روزه خواهیم رسید.

آسیب اقتصاد ایران از دور نخست همهگیری کرونا
از سوی دیگر نتایج بررسی‌ها نشان داد تحت سناریوهای مختلف بین ۷.۵ تا ۱۱ درصد از ستانده اقتصاد درنتیجه شیوع ویروس کرونا کاهش یافت؛ همچنین بیش از ۱۰۰هزار نفر از شاغلان ، متأثر از شیوع ویروس شغل خود را از دست دادند که این فاجعه‌ای بزرگ برای اقتصاد کشور محسوب می‌شود. با بررسی تبعات شیوع ویروس کرونا در ایران کاملاً مشخص می‌شود که هیچ کدام از بخش‌های اقتصاد ایران از پیامدهای شیوع ویروس کرونا در امان نبوده‌اند و برخی از مشاغل هم آسیب بیشتری دیده‌اند؛ به عنوان مثال بخش خدمات به واسطه اینکه بیشترین مواجهه مستقیم با افراد و خانوارها را دارد در آغاز شیوع ویروس کرونا با توقف فعالیت‌ها بیشترین آسیب را متحمل شد؛ همچنین گردشگری، صنایع، کشاورزی و کسب‌وکارهای فروشگاهی از آسیب دیدگان جدی این ویروس محسوب می‌شوند. برآورد شد که تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۹۹ به دلیل تعطیلی‌های کوتاه‌مدت ناشی از شیوع کرونا ۴.۵ درصد کاهش یابد؛ اتفاقی که رخ داد و ترکیب آن با تحریم ها ضربه ای جدی به بدنه اقتصادی ایران زد. همچنین رکود اقتصادی کلی در نیمه دوم سال ۹۹ با موج جدید شیوع کرونا در فصل سرما افزایش یافت. شیوع بیماری کووید ۱۹ از طریق کاهش درآمد و تورم بالا بر خانواده‌ها تأثیر گذاشت؛ ه کاهش درآمد در بازار کار فقر را در کوتاه‌مدت ۷ درصد افزایش داد و برای شاغلان کشور نتایج بدتری داشت. کرونا در بخش کشاورزی با تأثیر بر زنجیره تأمین، تقاضا و نقدینگی، بر بنگاه‌ها و با تأثیر بر عرضه نیروی کار، مصرف کالاها و خدمات و به ویژه با کاهش درآمد مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی در کوتاه‌مدت و بلندمدت بر اقتصاد خانوارها و اقتصاد بخش کشاورزی تأثیرگذار بوده است. بررسی شواهد آماری نشان از‬ اثرگذاری ۷.۸ درصدی شیوع ویروس در بخش مصرف و ۱۰ درصدی در بخش صادرات در ماه اسفند ۱۳۹۸ که کرونا به اوج خود رسید دارد. اختلال در بازاریابی و کاهش فروش و قیمت محصولات برخوردار از بازارهای منطقه‌ای و ملی و حتی محصولات برخوردار از بازارهای محلی از دیگر مشکلات به وجود آمده در بخش کشاورزی بود و این آسیب به دلیل نبود توسعه فراگیر زیرساخت‌های بازاریابی الکترونیک محصولات روستاییان و عشایر و فقدان زنجیره‌های تأمین و ارزش پایدار تشدید شد.

ترکیب کرونا و فیلترینگ
حالا فرض کنید موج جدید کرونا با فیلترینگ گسترده، تحریم های جهانی، بلاتکلیفی برجام و fatf ، کاهش سرمایه گذاری، تورم بالا و عزلت نشینی بیشتر ایران به دلیل اتهام همکاری در جنگ روسیه و اوکراین، همزمان و تلفیق شود. این تصوری است از آیندهای تاریک که اگر قوه مجریه از هم‌اکنون چاره‌ای برای این سناریوی احتمالی نجوید، در روز واقع شوکه خواهد شد. تجربه نشان داد این شوک کمترین تاثیر را بر مسئولان و بیشترین اثر منفی را بر مردم می گذارد.