پدر جغرافیای ایران
پدر جغرافیای ایران

    دانش جغرافیا پیوندی عمیق با نام محمدحسن گنجی دارد، پدر جغرافیای نوین كه سازمان هواشناسی را بنیان نهاد و با نكته سنجی ها و دانسته های عمیق خویش چراغ راه بسیاری از دانش آموختگان شد. محمدحسن گنجی از جمله جغرافی‌دانان برجسته این مرز و بوم محسوب می‌شود که با سال‌ها تحقیق و پژوهش‌های […]

 

 

دانش جغرافیا پیوندی عمیق با نام محمدحسن گنجی دارد، پدر جغرافیای نوین كه سازمان هواشناسی را بنیان نهاد و با نكته سنجی ها و دانسته های عمیق خویش چراغ راه بسیاری از دانش آموختگان شد. محمدحسن گنجی از جمله جغرافی‌دانان برجسته این مرز و بوم محسوب می‌شود که با سال‌ها تحقیق و پژوهش‌های فراوان، حیاتی تازه به دانش جغرافیا بخشید و زمینه‌ساز رشد و پیشرفت این علم در کشور شد.
محمدحسن گنجی پدر علم جغرافیای نوین و هواشناسی ایران در ۲۱ خرداد ۱۲۹۱ خورشیدی در بیرجند چشم به جهان گشود و پس از فراگیری تحصیلات مقدماتی در زادگاه خویش، برای كسب دانش تكمیلی راهی تهران شد و در مدرسه دارالمعلمین به دانسته های علمی خویش افزود.
وی در كودكی با مشاهده رویدادهایی چون سیل و خشكسالی و زیان بسیار این رخدادها به مطالعه جغرافیا علاقه مند شد و به همین دلیل در سال های بعد تاریخ و جغرافیا را به عنوان رشته تحصیلی در مقطع كارشناسی برگزید. هوش و استعداد این دانش پژوه سبب شد تا پس از مدتی به عنوان دانشجوی ممتاز به اروپا اعزام شود و كارشناسی تخصصی خود را در ۱۳۱۷ خورشیدی در رشته جغرافیا از دانشگاه ویكتوریا انگلیس دریافت كند و سپس به ایران بازگشت و به مدت ۱۴ سال با مسوولیت دبیری در دانشكده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی به آموزش علم جغرافیا پرداخت.
استاد گنجی در ۱۳۳۱ خورشیدی با كسب بورس تحصیلی به آمریكا رفت و دكتری خویش را در رشته جغرافیا و هواشناسی از دانشگاه كلارك دریافت كرد تا با بار علمی بیشتری به كشور خویش خدمت كند.
این بنیانگذار جغرافیای نوین از سال های ۱۳۱۷ تا ۱۳۵۴ خورشیدی در دانشگاه تهران به امر آموزش همت گماشت و دانش خویش را در اختیار دانش پژوهان قرار داد. وی در این دوره جغرافیای نوین را وارد برنامه های دانشگاهی كرد و سرانجام در ۱۳۵۴ خورشیدی با درجه استادی بازنشسته شد و پس از آن نیز از راه های گوناگون دانش خویش را در اختیار علاقه مندان قرار داد.
پدر علم جغرافیای نوین از ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۷ خورشیدی مدیریت اداره كل هواشناسی را عهده‌دار بود و سازمان هواشناسی ایران را نیز بنیان نهاد. وی در مسوولیت های مختلفی مانند معاونت پارلمانی وزارت راه، معاونت اداری و مالی دانشگاه تهران، مشاور دانشگاه تهران، ریاست‏‎ ‎دانشكده ادبیات و علوم انسانی، ریاست منطقه آسیا در سازمان هواشناسی خدمت های ارزنده ای را به كشور ارایه كرد. او از اعضای بخش جغرافیایی سازمان مطالعه و ‏تدوین كتب دانشگاهی(سمت)، عضو دایم انجمن جغرافیایی انگلیس و رییس انجمن جغرافیدانان آسیا نیز بود و در دوره جنگ تحمیلی در ستاد بسیج، مسوولیت بررسی و ارزیابی نقشه جبهه های جنگ را برعهده داشت و پس از آن در مقام مشاور رییس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح‎ به این مرز و بوم خدمت كرد. محمد حسن گنجی به دلیل خدمات شایسته ای كه در مسوولیت های مختلف در ارتباط با گسترش علم جغرافیا در كشور و بسیاری از نهادهای بین المللی انجام داد، مفتخر به دریافت بیش از ۶۳ لوح تقدیر از مركزهای علمی معتبر شد و پدر علم جغرافیای ایران لقب گرفت.
در آذر ۱۳۹۰ خورشیدی منزل مسکونی محمدحسن گنجی به عنوان خانه جغرافیا افتتاح شد. در حال حاضر این خانه به عنوان یکی از مراکز و خانه های علم و زندگی شهر تهران محسوب می شود. سرانجام این چهره ماندگار پس از سال ها تلاش در راه آموزش علم و دانش جغرافیا در ۲۹ تیر ۱۳۹۱ خورشیدی چشم از جهان فروبست و به دیار حق شتافت.
دستاوردهای مهم گنجی
گنجی در ۳۰ سال خدمت دانشگاهی در منصب ها و مسوولیت های گوناگونی به ایفای نقش پرداخت. او خدمت در مراکز غیردانشگاهی را به علت ارتباط کاری با جغرافیا از خدمت در دانشگاه جدا نمی‌دانست و همواره از فرصت‌های مطالعاتی گوناگون مانند مسافرت‌ها و شرکت در کنگره‌ها و همایش‌های بین المللی به سود جغرافیا بهره برداری می‌کرد و کلاس درس خود را زنده و در حال تکامل و تحول نگاه می‌داشت. سخن از هواشناسی در ایران در دهه‌ ۱۳۳۰ خورشیدی آغاز شده بود و در ۱۳۳۵ خورشیدی اداره‌ای به نام اداره ‌کل هواشناسی درون تشکیلات وزارت راه به وجود آمده بود. از آن جا که پایان‌نامه‌ دکتری گنجی درباره آب و هوای ایران بود، او را به مدیریت آن اداره برگزیدند. تلاش های چند ساله گنجی، سبب تصویب قانون استقلال هواشناسی در اسفند ۱۳۳۷ خورشیدی در مجلس سنا شد. او قانون عضویت ایران در سازمان هواشناسی جهانی را نیز به تصویب آن مجلس رساند. کوشش‌های او در آن سال‌ها باعث شد که کم کم ارزش هواشناسی و سودمندی آن بر همگان آشکار شود تا جایی که امروزه سازمان هواشناسی ایران یکی از بزرگ‌ ترین دستگاه‌های علمی در سطح ملی و بین المللی به شمار می‌آید.