مائده مطهری زاده صبح روز بیست و هشتم مردادماه، سایت‌ها و کانال‌های خبری را به دنبال یافتن سوژه‌ای مرور می‌کنم. در میان انبوهی از اخبار تلخ، نگاهم به یک خبر دوخته می‌شود؛ خبر درگذشت پروفسور پرویز کردوانی، یکی از عشاق دلباخته به محیط زیست و منابع طبیعی ایران. دلم نمی‌خواست باور کنم که طبیعت و […]
مائده مطهری زاده
صبح روز بیست و هشتم مردادماه، سایت‌ها و کانال‌های خبری را به دنبال یافتن سوژه‌ای مرور می‌کنم.
در میان انبوهی از اخبار تلخ، نگاهم به یک خبر دوخته می‌شود؛ خبر درگذشت پروفسور پرویز کردوانی، یکی از عشاق دلباخته به محیط زیست و منابع طبیعی ایران.
دلم نمی‌خواست باور کنم که طبیعت و محیط زیست ایران، به فاصله ۱۰ روز، پس از درگذشت پرفسور عطاء… قبادیان در سوگ از دست دادن یکی دیگر از بزرگ‌ترین حامیان خود نشسته باشد؛ چه آنکه در این روزگار تنهایی و غربت محیط زیست، وفات هریک از این عاشقان، ثُلمه‌ای جبران‌ناپذیر به قلب محیط زیست و منابع طبیعی ایران است که جای خالی آن با هیچ چیز دیگری پر نمی‌شود!
فریادهایش برای ایران
پرفسور کردوانی را از فریادهایش برای ایران می‌شناسم. هر بار که در قاب تلویزیون ظاهر می‌شد، آنقدر برای محیط زیست به ویژه هدررفت آب، حرص و جوش می‌خورد که گاهی اوقات واقعا نگرانش می‌شدم که مبادا خدای ناکرده وسط برنامه زنده از فرط عصبانیت سکته کند!
بعضی وقت‌ها هم به مقتضای زودرنجی کهنسالی، کاسه صبرش که لبریز می‌شد، برنامه زنده را ترک می‌کرد و می‌رفت.
عصبانی بود! اما نه از آن عصبانیت‌های پوچ و توخالی که در پسِ آن هیچ اندیشه‌ای نیست و نه از روی خودخواهی و منفعت‌طلبی.
فریاد می‌زد و عصبانی بود؛ دلش به حال جنگل‌ها و جلگه‌ها و دشت‌ها و تالابها و سفره‌های آب زیرزمینی می‌سوخت. نمی‌خواست که ایران تماما به کویری خشک و تشنه تبدیل شود.
از آنجایی که خودش فرزند کویر بود و طعم بی‌آبی را از کودکی چشیده بود، قدر این مایه حیات را بیشتر از هر کسی می‌دانست.
انتقال آب، آبادانی نمی‌آورد
او بهتر از هر وزیر نیرویی می‌دانست که چاره مقابله با خشکسالی و بی‌آبی، نه انتقال آب بی‌رویه و بی برنامه به کویر، بلکه اصلاح الگوی مصرف و مدیریت و کنترل صحیح منابع آبی است.
بارها در برنامه‌های مختلف تلویزیونی، اعلام کرده بود که اگر می‌خواهید منطقه‌ای را از بین ببرید، آب بی‌برنامه و بی‌رویه به آن بدهید! در این صورت هر دو منطقه مبدا و مقصد هر دو به کویر تبدیل خواهند شد.
او یزد را مثال زده بود که چگونه انتقال آب در سال ۷۹ از یزدی‌های صرفه‌جو، افرادی اسراف‌کار در مصرف آب ساخته بود.
پرفسور کردوانی از مخالفان سرسخت انتقال آب بین حوضه‌ای بود و در همان حال که انتقال آب را مخرب می‌دانست بر صرفه‌جویی آب اصرار می‌ورزید و هر بار که فرصتی و تریبونی به دست می‌آورد، سعی می‌کرد همچون معلم یا بهتر است بگوییم پدری دلسوز، صرفه‌جویی در آب را به مردم یاد بدهد.
استفاده صرفه جویانه از آب
او مبدع استفاده صرفه‌جویانه آب به شکل و شیوه‌های مختلف بود. از استحمام گرفته تا آشپزی و … برای هرکدام روشی را اختراع کرده بود تا آب به کمترین میزان مصرف شود.
خودش یک بار به شوخی نقل می‌کرد که در خانه آنقدر بر سر مصرف آب حساس است که همسرش از دست او عاصی شده است.
پرویز کردوانی دقیقا همان کسی بود که ایران برای مقابله با خشکسالی به آن نیاز داشت و همو بود که می‌دانست برای جامه عمل پوشاندن به این دعای کورش کبیر مبنی بر دور و مصون ماندن ایران عزیز از بلای خشکسالی چه باید کرد؛ او می‌دانست که آبادی ایران با بردن آب به مناطق کویری اتفاق نمی‌افتد و فقط با یک مدیریت صحیح و عقلانی بر منابع آب است که می‌توان ایران را از خطر خشکسالی رهانید.
اما متاسفانه همیشه آنها که مسوول هستند هیچ نمی‌دانند و آنها که همه چیز می‌‌دانند مسوولیتی ندارند!
جسمش در خاک ایران و روحش در آسمان‌ها آرام گرفت
حالا جسم پروفسور کردوانی، این مرد فرهیخته، شریف و میهن‌دوست، این زاده کویر و قدردان نعمت آب، این انسان دغدغه‌مند و دلسوز طبیعت غنی ایران، بعد از ۹۰ سال عمر پر خیر و برکت خویش، تربیت ده‌ها شاگرد و تالیف چند عنوان کتاب دانشگاهی مهم و ارزشمند، در خاک ایران آرام گرفت و روح پرفتوحش در آسمان‌ها همچون کبوتری آزاد و رها به پرواز درآمد؛ اما حتم دارم فریادهای دلسوزانه و دردمندانه‌اش برای آبادی و آبادانی ایران، در گوش تاریخ این سرزمین به عنوان یک حافظه صوتی با ارزش باقی خواهد ماند. امروز، بیابان‌ها، جنگل‌ها، رودها، دریاهای جنوب و شمال، کوه‌ها، دشت‌ها و تالابها و قنات‌ها غمگین‌ترین‌اند.
زندگینامه، تحصیلات، فعالیت‌های علمی-پژوهشی و آثار
پرفسور پرویز کردوانی، دارنده نشان درجه یک دانش و چهره ماندگار که به پدر علم کویرشناسی ایران، شهرت داشتند. ایشان متولد سال ۱۳۱۰ در
گرمسار بودند؛ پدرشان حسین علی بلوک‌باشی از ملاکان منطقه بود. پرفسور کردوانی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در گرمسار گذراند و پس از اخذ مدرک دیپلم از مدرسه رازی (فرانسوی) در تهران برای ادامه تحصیل در رشته عمران کویر به آلمان عزیمت کرد. وی در سال ۱۳۴۵ موفق به اخذ مدرک دکتری با بالاترین امتیاز شد و پس از بازگشت از آلمان در دانشکده کشاورزی ارومیه به فعالیت پرداخت. او سپس به دانشگاه تهران رفت و از سال ۱۳۴۸ در این دانشگاه مشغول تدریس شد. وی مدیریت کل دفاتر مطالعات آموزشی دانشگاه تهران را در بین سال‌های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۴ برعهده داشت و بنیانگذار و رییس مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابانی ایران از ۱۳۵۴ تا ۵۸ بود. زنده یاد پرویز کردوانی مطالعات میدانی فراوانی در مناطق کویری و بیابانی ایران از خود برجای گذاشت و خدمات او نقش مهمی در پیشبرد علم کویرشناسی و مقابله با خشکسالی داشت. وی استاد نمونه دانشگاه تهران بود و جایزه مهرگان علم را به خاطر تالیف بهترین کتاب سال در زمینه محیط زیست کسب نمود.
او در پنجمین همایش چهره‌های ماندگار (سال ۱۳۸۴) به عنوان چهره ماندگار جغرافیا معرفی شد.
عضویت در بنیاد مطالعات آسیای شبکه آب خاورمیانه، عضو هیات امنای صلح سبز، رییس کمیته بیابان زدایی انجمن متخصصان محیط زیست ایران و بیش از ۲۰ کتاب دانشگاهی و ده‌ها مقاله علمی به زبان‌های فارسی، انگلیسی و آلمانی ثمرات عمر گرانبهای این استاد فرهیخته بود. علاوه بر سخنرانی‌های متعدد در جوامع علمی بین‌المللی، بارها از تلاش‌های این چهره ماندگار در ایران و دیگر کشورها تجلیل به عمل آمد.
مجسمه ایشان در زادگاهش گرمسار و تفرجگاهی به نام پارک پرفسور پرویز کردوانی در جاده گرمسار، تجلیلی کوچک به پاس یک عمر تلاش بی‌دریغ پدر علم کویرشناسی ایران است.
از پرفسور کردوانی کتاب‌های زیادی از جمله کویر (نمکزار) بزرگ مرکزی ایران و مناطق همجوار آن،
جغرافیـــای خـــاک‌ها، حفـــاظت خاک، اکوسیستم‌های طبیعی، اکوسیستم‌های آبی، آب‌های شور، آب‌های سطحی و زیرزمینی، ژئوهیدرولوژی، مراتع ایران
مناطق خشک: ویژگی‌های اقلیمی، علل خشکی، مسائل آب و غیره، خشکسالی و راه‌های مقابله با آن در ایران برجای مانده است.
