سرویس محیط زیست/ اسفندماه که به نیمه‌های خودش نزدیک می‌شود، به غیر از اینکه برای ما ایرانیان، یادآور روز زیبای درختکاری است، برای جهانیان، یادآور روز جهانی حفاظت از حیات وحش است. آیا می‌توانید دنیا را بدون حیوانات و گیاهان تصور کنید؟ قطعا دنیای ترسناکی خواهد بود اما شاید انسان ناخواسته به […]
سرویس محیط زیست/
اسفندماه که به نیمه‌های خودش نزدیک می‌شود، به غیر از اینکه برای ما ایرانیان، یادآور روز زیبای درختکاری است، برای جهانیان، یادآور روز جهانی حفاظت از حیات وحش است.
آیا می‌توانید دنیا را بدون حیوانات و گیاهان تصور کنید؟ قطعا دنیای ترسناکی خواهد بود اما شاید انسان ناخواسته به این سمت حرکت کرده است، با زیاده خواهی خانه حیوانات زیادی را خراب کرده و گونه‌های بی شماری را در معرض نابودی قرار داده است، به طوری که بر اساس آخرین آماری که اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت ( IUCN ) منتشر کرده بیش از ۸ هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی و جانوری در دنیا به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارند و نزدیک به ۳۰ هزار گونه یا در معرض خطر انقراض هستند یا آسیب پذیرند و ارزیابی می‌شود بسیاری از گونه‌های دیگر هم به زودی در سیر قهقرایی جمعیتی و انقراض قرار خواهند گرفت.
با توجه به اهمیت موضوع مجمع عمومی سازمان ملل متحد در شصت و هشتمین جلسه خود در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳، روز سوم مارس (۱۲ اسفند)، روز تصویب کنوانسیون منع تجارت گونه‌های نادر گیاهی و جانوری (CITES)، را به عنوان روز جهانی حیات وحش اعلام کرد که هدف از تعیین این روز، ایجاد فرصتی برای بزرگداشت و ارتقای آگاهی‌های عمومی در خصوص گونه‌های گیاهی و جانوری جهان است، بعد از آن هر ساله به فراخور شرایط شعاری برای این روز تعیین می‌کند که شعار امسال بازیابی یا احیای گونه‌های کلیدی برای بازسازی بوم سازگان اعلام شده است.
رضا فرجی سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست به مناسبت روز جهانی حیات وحش گفت: هزار و ۲۳ گونه مهره دار در کشور به ثبت رسیده که از این تعداد حدود ۱۵۱ گونه در فهرست سرخ IUCN به عنوان گونه‌های در خطر معرض انقراض ثبت شدند که ممکن است با توجه به تهدیدات متنوعی که متوجه اکوسیستم‌های طبیعی کشور ما است و شرایطی که با آن مواجه هستیم این گونه‌ها بیشتر هم باشند
وی افزود: بحث تخریب زیستگاه‌ها، تغییر کاربری اراضی، برداشت بی رویه و غیر مجاز از انواع گونه‌های گیاهی و جانوری، ورود گونه‌های بیگانه و مهاجم به زیستگاه‌های طبیعی، آلودگی‌های محیط زیست و تغییرات اقلیمی که امروزه بحث داغ دنیا است برخی از عمده تهدیدات حیات وحش است که البته مسائل اجتماعی و اقتصادی بر شدت و ضعف آنها تاثیر دارد.
وی اظهار داشت: در جهان هم اوضاع خیلی خوب نیست به طوری که بر اساس آخرین آماری که IUCN منتشر کرده بیش از ۸ هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی و جانوری در دنیا به شدت در معرض خطر انقراض هستند و نزدیک به ۳۰ هزار گونه یا در معرض خطر انقراض هستند یا آسیب پذیرند و ارزیابی می شود بسیاری از گونه‌های دیگر هم به زودی در سیر قهقرایی جمعیتی و انقراض قرار خواهند گرفت.
فرجی ادامه داد: مجموعه این عوامل و ارزش‌هایی که گونه‌ها برای اکوسیستم‌ها دارند، سازمان حفاظت محیط زیست را بر آن داشت که علاوه بر اقدامات حفاظتی معمول که انجام می‌دهد به خصوص در مناطق چهارگانه تحت مدیریت، سعی می‌کند این اقدامات را هم افزایش و هم به تمام زیستگاه‌های طبیعی کشور تسری دهد و از ظرفیت‌های موجود استفاده کند برای اینکه تا سر حد امکان مانع روند نزولی جمعیت حیات وحش شود.
وی اظهار داشت: اولین اقدام عاجلی که داریم انجام می‌دهیم بازنگری فهرست طبقه بندی گونه‌های جانوری است تا آخرین فهرست سرخ گونه‌های جانوری را در سطح ملی استخراج کنیم اگرچه شاید در کوتاه مدت خیلی دقیق تهیه نشود اما کار خوبی است که آغاز شده، قبلا یک طرح تحقیقاتی در این زمینه داشتیم که نتایج آن طر به همراه بررسی‌های استانی و ستادی را جمع‌بندی می‌کنیم تا فهرست جدیدی به دست آید که بتوانیم بیشتر از وضعیت گونه‌ها مطلع شویم تا طبقه‌بندی‌ها را به شکل صحیح‌تری داشته باشیم.
سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: البته قرار شد که برای ۲۰ گونه جانوری که باید بیشتر به آنها توجه شود برنامه عمل تهیه شده است که بر این اساس برای تعدادی از آنها مانند مانند خرس سیاه، گوزن زرد ایرانی، پلنگ و میش مرغ از سال ۱۳۹۶ برنامه عمل تدوین شده و حال اجرا است، برای حدود ۱۱ گونه مانند گورخر، اردک سرسفید، شوکا و افعی لطیف هم برنامه عمل تدوین و نهایی شده و از سال ۱۴۰۱ اجرایی می‌شود، همچنین برای ۷ گونه دیگر مانند مرال، انواع خفاش‌ها، کاراکال، کفتار و سمندر کردستانی هم تدوین برنامه عمل پیش‌بینی شده که در سال ۱۴۰۱ تهیه و تدوین و بعد از آن اجرایی می‌شود که البته فعلا در مرحله آخر تحقیقات و بررسی قرار دارد.
وی گفت: سازمان حفاظت محیط زیست با محدودیت‌های بسیاری چه از حیث منابع مالی چه نیروی انسانی مواجه است و از این عرصه و پهنه گسترده با این تنوع زیستگاهی به تنهایی نمی‌تواند آنطور که لازم است حفاظت کند، سعی داریم استفاده از مشارکت عمومی و بخش خصوصی را توسعه دهیم هر چند شروع شده اما می‌خواهیم آنرا توسعه دهیم که نماد آن ایجاد قرق‌های اختصاصی است که ۵ سال است در کشور آغاز شده و با بازخوردها و دستاوردهایی که داشته ما را ترغیب می‌کند که تعداد قرق‌ها را در سطح کشور توسعه دهیم از این رو باید برنامه جامع‌تری داشته باشیم و دستورالعمل‌ها را بازنگری کنیم که همین هم در دستور کار قرار دارد تا بتوانیم هم سطح حفاظت را خارج از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان در کشور توسعه دهیم و هم سپر حفاظتی برای مناطق حفاظت شده ایجاد کنیم و هم اینکه تمام ظرفیت‌های خارج از سازمان محیط زیست را چه در قالب تعاونی‌ها، سمن‌ها، جوامع بومی محلی و بخش خصوصی پای کار بیاوریم برای اینکه هم زیستگاه‌های بیشتر و هم گونه‌های بیشتری را حفاظت کنیم.
فرجی افزود: البته در حوزه قوانین و مقرارت هم چالش‌هایی داریم، بخش عمده‌ای از قوانین ما متعلق به چند دهه قبل است اگرچه برخی از مفادشان در زمان خود پیشرو بود اما در بخش‌های زیادی از جمله بحث تعریف جرایم، واردات، روابط بین بخشی با دستگاه‌هایی که باید در زمینه توسعه حفاظت با سازمان محیط زیست همکاری داشته باشند؛ نیازمند بازنگری و اصلاح هستند که اجرای آن در دستور کار سازمان قرار دارد، البته یکبار در سال ۱۳۹۸ آیین نامه اجرایی قانون شکار و صید بازنگری و اصلاح شد اما ایراداتی به آن وارد بود که مجددا بازنگری دیگری انجام گرفت.
وی اظهار داشت: معتقدیم قانون شکار و صید هم که در سال ۱۳۴۶ تصویب شده بود نیاز به بازنگری دارد و به قانون نظام جامع تحول زیستی تبدیل شود، یعنی ما باید فراتر از بحث شکار و صید و ساماندهی آن به سمت نگرش اینکه جامعه باید از تنوع زیستی و حیات وحش کشور حفاظت کند برویم و تمام دستگاه‌هایی که مسوولیت‌هایی دارند در قالب این قانون دیده شوند و در روند حفاظت مشارکت کنند.
سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست افزود: اقدامات دیگری هم بحث فرهنگ سازی و آموزش در حال انجام است که سعی می‌کنیم از مناسبت‌هایی مانند روز جهانی حیات وحش به نحو احسنت استفاده کنیم، همچنین با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها، سمن‌ها و علاقه‌مندان به محیط زیست به عموم جامعه اطلاع رسانی و از مردم دعوت کنیم که برای حفظ سرمایه‌های ملی که حیات وحش یکی از باارزش ترین آنها است در کنار سازمان هر آنچه که می‌توانند انجام دهند.
وی درباره شعار امسال روز جهانی حیات وحش با عنوان بازیابی یا احیای گونه‌های کلیدی برای بازسازی بوم سازگان درباره اینکه آیا امکان احیای گونه منقرض شده وجود دارد؟ گفت: ترجیح بر این است که نگذاریم گونه یا زیستگاهی از بین برود بعد بخواهیم آن را بازسازی و احیا کنیم، البته نمونه‌هایی در دنیا اتفاق افتاده مثلا غزال عربی در صحرای عمان و کشورهای حاشیه خلیج فارس به طور کامل از بین رفته بود اما احیا و در زیستگاه‌های طبیعی رها سازی شد و تقریبا به شکل سابقش برگشت.
فرجی اظهار داشت: در ایران هم داریم روی گونه گوزن زرد ایرانی این کار را انجام می‌دهیم، این گونه در تمام زیستگاه‌های طبیعی از بین رفته اما در چندین مرکز در سطح ایران جمعیت در اسارت این گونه را داریم که اکنون به سطح خوبی از جمعیت رسیده‌اند و دنبال این هستیم که زیستگاه مناسبی را برای آنها پیدا کنیم.
