زهرا ایران‌شاهی/ راه‌آهن ایران پروژه‌ها‌ی مهمی در دست اجرا دارد که با تحقق این پروژه‌ها اتصال میان آسیا و اروپا برقرار خواهد شد. چنین امکانی، مزایای زیادی برای کشورهای خاورمیانه و منطقه خواهد داشت. اما از مهمترین پروژه‌ها‌ی در دست اقدام می توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱- احداث خط آهن قزوین – […]
زهرا ایران‌شاهی/
راه‌آهن ایران پروژه‌ها‌ی مهمی در دست اجرا دارد که با تحقق این پروژه‌ها اتصال میان آسیا و اروپا برقرار خواهد شد. چنین امکانی، مزایای زیادی برای کشورهای خاورمیانه و منطقه خواهد داشت. اما از مهمترین پروژه‌ها‌ی در دست اقدام می توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱- احداث خط آهن قزوین – رشت – انزلی – آستارا به طول۳۷۵ کیلومترکه از مسیرهای مهم در محور کریدور شمال-جنوب محسوب شده و ازسنگین ترین پروژه‌ها‌ی ریلی کشور است. کار احداث این خط از سال ۲۰۰۵ آغاز شده است و طبق وعده قرار است تا سال آینده افتتاح شود.
۲- پروژه اتصال ریلی ایران –ترکمنستان- قزاقستان (شرق دریای خزر) بطول ۹۰۹ کیلومتر بعنوان آلترناتیو کریدور شمال-جنوب که ۷۰۰ کیلومتر آن در خاک ترکمنستان و ۸۲ کیلومتر آن در ایران و بقیه در خاک قزاقستان است. این مسیر جدید در طول مسیر خود از شهرهای گرگان (ایران)، اترک، برکت، قزیل قایا (ترکمنستان)، اوزن (قزاقستان) عبور خواهد کرد.
۳- احداث خط آهن سنگان – هرات به طول ۱۹۱ کیلومتر با هدف اتصال راه آهن کشور افغانستان به راه‌آهن ج.ا.ایران، آسیای میانه، خاورمیانه، اروپا و همچنین دسترسی کشور افغانستان به خلیج فارس و دریای عمان. در خاک افغانستان نیز عملیات اجرایی توسط کشور ما در دست اجرا است.
۴- پروژه اتصال با عراق از طریق اجرای دو طرح: طرح کوتاه مدت خرمشهر – بصره به طول ۶۰ کیلومتر و طرح بلند مدت اراک – کرمانشاه – خسروی به طول ۶۱۱ کیلومتر (عملیات زیرسازی طرح از اراک به کرمانشاه در حال انجام است.)
۵- محور دو خطه میانه – بستان آباد – تبریز ( ۱۸۵ کیلومتر)- با اجرای این طرح مسیر ۳۰۰ کیلومتری میانه به تبریز ۲۰۰ کیلومتر کاهش خواهد یافت. ضمنا این طرح موجب افزایش سرعت و همچین ظرفیت حمل و نقل در مسیر کریدور ترانزیت « شرق – غرب » خواهد شد.
راه آهن کشورمان با اتمام این پروژه های ریلی به عنوان بخشی از کریدور شمال-جنوب و شرق به غرب در ترانزیت ریلی خواهد درخشید. به ویژه اینکه در حال حاضر اکثر کشورهای دنیا بیشتر ظرفیت حمل ونقلشان در بخش ریلی است. این در حالی است که شرکت راه اهن ایران در راستای اجرای بند ۴۴ قانون اساسی از مجموعه های کارآمدی است که آنچه به بخش خصوصی واگذار کرده است، کاملا عملی و واقعی است. به این معنی که مانند برخی از مجموعه‌های اقتصادی در دولت دچار خصوصی سازی نیم بند نشده و بخشی از زیرساخت و کل بخش ناوگان را به این بخش واگذار کرده است. چنین اقدامی به تسریع سرمایه گذاری در این بخش توسط بخش خصوصی نیز کمک می کند تا پروژه های ریلی فوق با سرعت بالاتری به انجام برسند.
این در حالی است که ۱۵ هزار کیلومتر خط آهن نیز در کشور در حال مطالعه، طراحی و ساخت است. مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران در همیت ارتباط بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی گفته است که بخشی از زیرساخت، ناوگان و سایر امکانات به‌بخش خصوصی واگذار شده و تنها حاکمیت آن در اختیار راه آهن است که باید به این شکل بهره‌برداری شبکه ریلی را در داخل کشور افزایش دهیم.
سعید رسولی با اشاره به تردد واگن‌های ایران به کشورهای CIS و بالعکس درخصوص پروتکل‌های چند جانبه در این شورا که منجر به ترانزیت راحت تر کالا خواهد شد، اظهار داشت: در این زمینه نکته مهم توجه بهره‌وری است.
وی افزود: برای انجام این کار در شبکه داخلی باید موانع برطرف شود و در تعامل با دیگر کشورها نیز باید این مساله رعایت شود تا آنها بتوانند از بازارهای حمل و نقلی استفاده کنند. در همین زمینه سال گذشته تفاهمنامه دو جانبه‌ای با ترکیه در حوزه مسافری و باری منعقد شد که در بخش مسافری منجربه راه‌اندازی قطارهای تهران – وان و تهران – آنکارا شد.
این در حالی است که منابع نوسازی ناوگان حمل و نقل در کشور از محل تبصره ۱۸ قانون و منابع صندوق توسعه ملی که برای این امر در نظر گرفته‌شده به امر نوسازی ناوگان باری و مسافری مشغول هستند.
گفتنی است که سهم ۱۲ درصدی راه‌آهن از حمل بار کشور تا سال ۱۴۰۴ باید به ۳۰ درصد برسد. این تکلیفی است که برنامه ششم توسعه بر دوش مسئولان حوزه حملونقل ریلی کشور گذاشته و بر همین اساس نیز وزارت راه و شهرسازی و راه‌آهن کشور، در سال‌های اخیر برنامه‌های کلان توسعه ناوگان را به اجرا گذاشته‌اند.
به منظور تحقق این مهم، سال گذشته ۴۰۰ واگن و لکوموتیو به ناوگان ریلی افزوده شده است. درواقع براساس آمار اتحادیه راه‌آهن‌های جهان (UIC) طول خطوط اصلی شبکه ریلی ایران در سال ۹۶ (۲۰۱۷ میلادی) بدون در نظر گرفتن خط دوم ۸ هزار و ۵۷۶ کیلومتر بوده است. براساس گزارش این اتحادیه، میزان بار جابه‌جا شده در این خطوط در سال ۲۰۱۷ معادل ۴۰ میلیون و ۲۸۰ هزار تن بوده است؛ یعنی از هر کیلومتر خط‌آهن ایران به‌طور میانگین ۴ هزار و ۶۰۰ تن کالا عبور کرده است.
مقایسه این آمار با عملکرد برخی کشورهای همسایه که شرایطی مشابه ایران دارند، حکایت از پایین بودن عملکرد حمل بار ریلی در ایران داشته؛ به‌عنوان مثال میزان خطوط ریلی در ازبکستان ۴ هزار و ۳۰۰ کیلومتر یعنی نصف طول شبکه ریلی ایران (به طول ۸ هزار و ۵۰۰ کیلومتر) است، اما حجم بار جابه‌جا شده با راه‌آهن در ازبکستان ۸۶ میلیون تن، یعنی بیش از ۲ برابر باری (۴۰ میلیون تن) است که در ایران با استفاده از شبکه ریلی جابه‌جا شده است.
قزاقستان نمونه خوب دیگری برای مقایسه است. طول خطوط ریلی این کشور ۱۶ هزار کیلومتر و کمی بیشتر از مجموع شبکه ریلی ایران (حدود ۱۲ هزار کیلومتر) است اما میزان باری که با استفاده از ریل در این کشور حمل شده ۲۷۲ میلیون تن یعنی حدود ۸ برابر حجم بار حمل شده با قطار در ایران است.
این در حالی است که در کشور ما نیز در طول دو سه سال اخیر به توسعه بخش ریلی توجه ویژه شده است و حتی در بخش شهری نیز شهرسازی هوشمند و ریل‌پایه به منظور نیل به شهر سبز در وزارت راه و شهرسازی به صورت جدی دنبال می‌شود. بر همین اساس، برآیند در این شهرسازی که ریل‌پایه و مبحث ۱۹ در ساختمان‌سازی آن رعایت‌شده و ناوگان حمل و نقل آن نیز نوسازی شده باشد، برآیند مورد انتظار وزارت راه و شهرسازی است که مردم در آن زندگی مطلوب‌تری خواهند داشت و از آلودگی کمتری نیز رنج می برند. در این راستا تاسیس شرکت قطارهای حومه‌ای در کلان‌شهرها نیز مصوب شده است و این مورد نیز هم در قانون دیده‌شده هم آیین‌نامه و اساسنامه آن در دولت تصویب شده بود و اکنون کشور در آستانه تاسیس این شرکت با مشارکت بخش خصوصی و شهرداری‌ها قرار دارد.
