شهلا منصوریه – دبیر گروه اجتماعی / امسال سال سختی برای جنگل ها و مراتع کشور بود. آتش سوزی های متعددی که در نقطه به نقطه کشورمان، آسیب های فراوانی به طبیعت سرسبز کشورمان وارد کرد. حریقی که به گفته اغلب کارشناسان بارش های زیاد در فصل بهار مزید بر علت بوده و […]
شهلا منصوریه –
دبیر گروه اجتماعی /
امسال سال سختی برای جنگل ها و مراتع کشور بود. آتش سوزی های متعددی که در نقطه به نقطه کشورمان، آسیب های فراوانی به طبیعت سرسبز کشورمان وارد کرد. حریقی که به گفته اغلب کارشناسان بارش های زیاد در فصل بهار مزید بر علت بوده و رشد فوق العاده گیاهان خودرو عاملی برای مشتعل شدن بوده است. با کم شدن و قطع بارش‌ها و به طبع آن خشکی و گرمی هوا، موجب شد تا انبوه این گياهان خودرو و علف ها خشک شود و این خشکی بسان باروتی آماده انفجار بوده است. گروهی نیز معتقدند که اين دلايل، توجيهي بر بي احتياطي مسافران نيست. ته سيگار و خرده شيشه ها زير آفتاب همچون ذره بين عمل مي کند و جرقه هاي ابتدايي آتش سوزي را ايجاد مي کند و آتش دامن مي کشد و کل جنگل را بر مي گيرد. برهمین اساس عمدی بودن آن را به پای گردشگران می گذارند.
حدود یک هفته از حریق جنگل های گلستان و هیرکانی می گذرد. گرما و خشکی هوای گلستان در این روزها مزید بر علت شده تا منابع طبیعی با کوچکترین جرقه ای شعله ور شوند. درختان صدها ساله یکی یکی تبدیل به خاکستر می شوند و کمک های مردمی و امدادی هنوز نتیجه بخش نبوده است. طبق گفته کارشناسان منابع طبیعی، فصل پاییز بخصوص ماه های آبان و آذر، بحرانی ترین ماه های جنگل های استان گلستان هستند. کاهش بارش ها و رطوبت هوا، تداوم گرما و خشکی، وزش باد؛ عرصه های جنگلی گلستان را مانند انبار باروت کرده که کمترین سهل انگاری، آتش به جان این مناطق می اندازد. آتشی که در برخی موارد ساعت ها و روزها طول می کشد.
اراده ای برای حفاظت از جنگل ها
مدیرگروه رشته جنگل مراتع و آبخیزداری دانشگاه علوم تحقیقات در گفت و گو با جمله، درخصوص بی توجهی برای حفاظت از جنگل ها و مراتع را به دو دلیل وابسته می داند. به گفته هادی کیادلیری، گروه اول مردمی هستند که دغدغه های فراوانی برای زندگی و زیستن دارند که در اولویت است و حفظ منابع طبیعی و محیط زیست در اولویت آنها نیست. به عبارتی در یک نظرسنجی چندهزار نفری درخصوص اولین دغدغه شان، شاید دو نفر دغدغه محیط زیستی داشته باشند. زیرا توجه به منابع طبیعی و محیط زیست، شاخص تعالی یک جامعه است و هر جامعه ای که بیشتر به مسائل محیط زیست توجه کند متعالی تر است و نشان می دهد که مشکلات دیگرش حل شده که به این مرحله رسیده است.
کیادلیری بزرگترین دغدغه کشورهای توسعه یافته را بخش محیط زیست می داند و معتقد است که محیط زیست با همه اموراتشان عجین شده و یکی از مسائل بسیار بزرگ در مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شان است. در حالی که در کشور ما اینگونه نیست و مردم دغدغه های بسیاری دارند که در اولویت است.
حال خوب طبیعت در گرو حال خوب مردم
این استاد دانشگاه، حال خوب طبیعت را ارتباط مردم با طبیعت می داند. او معتقد است که این اصل است که اگر رابطه مردم با طبیعت بهتر باشد، حال طبیعت هم خوب است. به گفته مدیرگروه رشته جنگل مرتع و باغخیز دانشگاه علوم تحقیقات، آمارهای سازمان های متولی هم نشان می دهد که ۹۵ درصد آتش سوزی ها به وسیله مردم اتفاق می افتد که ریشه طبیعی ندارد و از سویی هم صددرصد عمدی نیست. اما باید دید که انگیزه ها چیست. در مناطق روستایی فقیر، کشاورزان برای بیشتر کردن زمینش این کار را انجام می دهند. در برخی موارد هم بی توجهی، بی برنامگی، ناآگاهی و نیاز مردم را به این سو می کشاند. در آتش سوزی غیرطبیعی هم طبیعت نمی تواند آن را کنترل کند زیرا آن سازوکار را ندارد. حتی به روش علمی هم سخت است و بیشتر نیازمند کارهای فرهنگی و فنی است.
هادی کیادلیری ادامه می دهد: از سوی دیگر هم، مسئولان غرق درآمدهای نفتی و غیره بودند و اگر به طبیعت نگاه می کردند طبیعت به سوی بنگاه اقتصادی می رفت. جاده سازی، معدنکاوی، قطع درختان، ویلاسازی، بهره برداری بی رویه از جنگل را یک منبع رایگان می دانند که برایشان درآمدزایی دارد.
نگاه کوتاه مدت اشتباه است
مشکل دیگری که مدیرگروه رشته جنگل مرتع و باغخیز دانشگاه علوم تحقیقات به آن اشاره می کند: در کشورهای جهان سوم این است که به اقدامات نگاه بلندمدتی نداریم و همه توجه ها به فرآیند کوتاه مدت آن است. اتفاقا در طبیعت این مشکل است که یک تاخیر زمانی در دیدن اثرات دخالت هایمان داریم. مجموع اینها را وقتی کنار همدیگر می گذاریم یک بی توجهی و بی برنامگی را در سطح کلان متوجه می شویم.
کیادلیری به اراده دولت ها، سازمان های متولی و وزارتخانه ها اشاره می کند و می گوید: اگر به دقت نگاه کنیم، متوجه می شویم که اگر ارزشی قائل هستند فقط برای درآمدی است که حاصل می شود. یا افرادی غیرمتخصص هستند که براساس میزان درک خودشان از طبیعت صحبت می کنند و نه براساس اسناد علمی و مدارک.
کیادلیری به سازمان های متولی، اشاره می کند و می افزاید: سازمان های متولی زیرمجموعه های وزارتخانه هایی هستند که خود وزارتخانه ها باعث نابودی یکسری از مناطق هستند. بزرگترین مشکلی که در این زمینه وجود دارد، دام و کشاورزی است که وزارت کشاورزی مسئول آن است و سازمان جنگل ها که باید از جنگل ها حفاظت کند، زیرمجموعه وزات جهاد کشاورزی است که نمی تواند جلوی آن را بگیرد.
به گفته او، یک مجموعه ای از این عوامل در کنار همدیگر جمع می شوند که ما فکر می کنیم که در طبیعت رها شده است. بزرگترین معضلی که در حال حاضر در جنگل های شمال بجز آتش سوزی وجود دارد، تصرفات و تجاوزات غیرقانونی است. نوک قله ها را تصرف کرده اند در حالی که هیچ عکس العملی هم وجود ندارد.
این استاد دانشگاه می افزاید: وقتی کشورها را براساس آموزش و مدیریت و تحقیقات تقسیم بندی می کنیم، در کشورهای عقب افتاده، در بخش آموزش و در کشورهای توسعه یافته هم در بخش تحقیقات که چگونه از تحقیقاتشان به طور موثر استفاده کنند. که ما در این زمینه اصلا نرسیده ایم. در کشورهای در حال توسعه، در بخش مدیریت مشکلات زیادی دارند و چالش بسیار بزرگی است که باید تصحیح شود و با این شکل نمی توان طبیعت را حفظ کرد.
او اطفای حریق یک علم تخصصی است
مناطق مختلف زاگرس نیز، امسال دچار حریق های متعددی شدند. به گفته کارشناسان، بي احتياطي مردم، رشد بي سابقه علف ها و گياهان هرز خودرو و خشک شدن آنها، به همراه خشکي هوا و مستعد بودن درختان بلوط به آتش سوزي منجر به فاجعه هاي کوچک و بزرگ در استان هايي شد که رشته کوه زاگرس را در بر گرفت. دبیر تشکل نهضت سبز، زاگرس و دبیر تشکل های منابع طبیعی و محیط زیست استان در گفت و گو با جمله معتقد است: آنچه در آتش سوزی ها وجود دارد، عدم مدیریت واحد است، عدم وجود فرماندهی در آتش سوزی و فعالیت نیروهای مختلف در نقاط مختلف کمک چندانی به اطفای حریق نمی کند. درصورتی که وجود یک فرمانده عملیات و رفتار سنجیده بعد از ارزیابی ها نقش مهمی در مهار حریق دارد.
به گفته امید سجادیان؛ نبود امکانات در آتش سوزی ها و گاها دیر اقدام کردن برای مهار آتش، موجب گسترده شدن آتش سوزی ها می شود. وی می افزاید: نهادها، سازمان‌ها و مسئولان کشور باید هم‌اکنون طرح‌ریزی برنامه‌های پیشگیری و مقابله با آتش سوزی‌های احتمالی سال آینده را آغاز و مناطقی که نیاز به اجرای اقدامات پیشگیرانه از جمله ایجاد آتش‌بر و دیدبانی دارند را شناسایی کنند همچنین لازم است برنامه‌ای را برای آموزش دادن و تجهیز کردن جوامع محلی مد نظر قرار دهند.
او اطفای حریق را یک علم تخصصی می داند که به آموزش نیاز دارد: درپی آتش‌سوزی‌های سال جاری هیچ برنامه مدونی جز برنامه اطفای حریق از سوی سازمان‌های ذی‌ربط ارائه نشد همچنین اطفای حریق به کمک نیروهای منابع طبیعی صورت گرفت که بیشتر آنان در این زمینه آموزش‌های تخصصی ندیده بودند و تنها براساس تجربه اقدام به اطفای حریق می‌کردند این در حالیست که لازم است نیروهای اطفای حریق دوره‌های آموزش تخصصی در این زمینه را گذرانده باشند.
به گفته دبیر تشکل نهضت سبز، زاگرس و دبیر تشکل های منابع طبیعی و محیط زیست استان؛ نکته دیگری که باید مورد توجه مسئولان و نهادها قرار گیرد ایجاد هماهنگی‌های لازم بین سازمانی است تا در زمان وقوع آتش‌سوزی بالگردها و امداد هوایی در اسرع وقت به محل اعزام شوند همچنین لازم است نهادهای مختلف نیروهایی داشته باشند که بتوانند در اطفای حریق کمک کنند از جمله این نهادها وزارت جهاد کشاورزی است چراکه بخش زیادی از آتش‌سوزی‌های جنگلی ما به‌دلیل آتش‌زدن محصولات کشاورزی است.
سجادیان معتقد است که پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی بهتر از اطفای حریق است، همیشه هزینه مراحل پیشگیری کمتر از هزینه مراحل اطفای حریق است و می‌توان با هزینه‌های کمتری جوامع محلی را مجهز کرد و آموزش داد در حالی که در مرحله اطفای حریق هم جنگل‌ها در حال سوختن هستند و هم نیروهای انسانی آسیب زیادی می‌بینند. در نتیجه هزینه‌های سنگین مالی و جانی را در پی دارد.
