این کتاب کاتالوگ با محوریت معرفی ۲۴ اثر منتخب از متون پیشااسلامی موجود در گنجینه رضوی به زبان‌های فارسی و انگلیسی به همراه تصاویر رنگی با کیفیت از نمونه صفحات آنها، به مدیریت هنری علی ثابت‌نیا و نویسندگی فاطمه جهان‌پور، در ۴۶ صفحه، در پاییز ۱۴۰۳ به چاپ رسید. مهدی صحراگرد، جواد عباس‌نیا و مرجان جلالی نیز به ترتیب به‌عنوان مترجم، عکاس و طراح گرافیک، در تهیه و انتشار این اثر مشارکت داشتند.
در بخش نسخه‌های خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، شمار چشمگیری نسخه خطی دست‌نویس و چاپ سنگی با موضوعات متنوع نگهداری می‌شود که در میان آنها، کتاب‌هایی با محتوای تاریخ و فرهنگ و باورهای دینی مربوط به دوره باستان ایران نیز یافت می‌شود.
این آثار، دایره‌ای وسیع از مضامین دینی، تفسیری، کلامی، فلسفی، کشف و شهودی، عرفانی، تاریخی، ادبی، آئینی، گاهشماری و تقویم و فرهنگ لغات را در بر می‌گیرد که با انواع خطوط باستانی، میانه و جدید همچون خط اوستایی، پهلوی، فارسی زرتشتی و فارسی نو، کتابت شدهاند.
در این حوزه، ۱۲۰ جلد کتاب شامل ۲۹ نسخه خطی و ۹۱ نسخه چاپ سنگی در گنجینه رضوی وجود دارد که برخی از آنها در کتابخانه‌های وابسته همچون کتابخانه وزیری یزد، هرندی کرمان و سایر کتابخانه‌ها نگهداری می‌شود.
این کتاب‌ها را می‌توان بر مبنای محتوایشان به پنج دسته اعم از متونی با محتوای دینی، متون فارسی زرتشتی، متون سنت زرتشتی، متون آذر کیوانی و متون متفرقه شامل لغت‌نامه و آموزش زبان پهلوی، تقسیم کرد.
این نسخه‌ها، برخی از نظر قدمت، نوع خط، محتوا، نام کاتب و تبار خاندانی نویسندگان، حاشیه‌نویسی‌ها، ضرب و سجع مُهرها، نوع کاغذ، ویژگی‌های جلد، تزئینات و تصاویر به‌کار رفته و بسیاری موارد دیگر، ارزش فراوان دارند.
قدیمی‌ترین این متون، نسخه «یسنا و ویسپرد» به تاریخ ۹۷۶ یزدگردی برابر با ۱۰۱۶ قمری است که به شماره ۳۹۷۳ در کتابخانه وزیری یزد، نگهداری می‌شود. این نسخه به قلم بهرام بن مرزبان از کاتبان بنام زرتشتی در دوران صفویه، کتابت شده است.
همچنین نسخه ارزشمند دیگر این مجموعه، «وندیداد ساده» به شماره ۲۶۲۸۸ است که به سال ۹۹۲ یزدگردی برابر با ۱۰۳۲ قمری، به‌دست همین خوشنویس نوشته شده است.
یکی دیگر از نسخه‌های قدیمی این مجموعه نیز کتاب «دبستان مذاهب» به شماره ۵۳۴۷۵ است که در سال ۱۰۶۰ قمری به‌دست محمد شریف بن شیخ میان سپاهی، کتابت شده است.
- نویسنده : جواد لگزیان
