زهرا ایران‌شاهی/ کاپیتان، بلند شدن هواپیما را اعلام می‌کند و مسافران خود را آماده پرواز می‌کنند. اما در بعضی پروازها، مسافران هرگز پایشان به زمین نمی‌رسد و سانحه‌ای باعث سقوط هواپیما و زخمی شدن یا مرگ سرنشینان و خدمه می‌شود. هواپیماهای ایرانی از این امر مستثنا نیستند، زیرا از زمانی که ایران […]
زهرا ایران‌شاهی/
کاپیتان، بلند شدن هواپیما را اعلام می‌کند و مسافران خود را آماده پرواز می‌کنند. اما در بعضی پروازها، مسافران هرگز پایشان به زمین نمی‌رسد و سانحه‌ای باعث سقوط هواپیما و زخمی شدن یا مرگ سرنشینان و خدمه می‌شود. هواپیماهای ایرانی از این امر مستثنا نیستند، زیرا از زمانی که ایران نخستین تاسیسات هوانوردی خود را ایجاد کرده، سانحه‌های متعدی را تجربه کرده است. مهمترین دلیل رخ‌دادن سوانح هوایی در کشور را می‌توان در تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران جست‌وجو کرد. چراکه تلاش متخصصان داخلی بویژه در دور دوم تحریم های اقتصادی قابل تقدیر و توجه است. این در حالی است که هرگاه در کشور ما حادثه‌ای رخ داده، مسئولان امر سعی در متهم کردن یکدیگر داشته اند و چنین اقدامی به منزله عذر بدتر از گناه، تنها بر سنگینی بار فقدان کشته شدگان و زخمیان افزوده است و مشکلی را هم حل نکرده است. در حالی که پذیرش واقعیت را می توان به عنوان نخستین گامِ اصلاح امور در نظر گرفت. بر همین اساس هم مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران پیش از این، مهمترین شاخص این اداره کل را تامین ایمنی هوانوردی از طریق نصب و راه اندازی، نگهداری و تعمیرات دستگاه‌های کمک ناوبری، تجهیزات ارتباطی و سامانه‌های نظارتی دانسته بود. سیاوش امیرمکری اضافه کرد: کارشناسان و متخصصان این اداره کل تاکنون توانسته اند در عملیاتی نگهداشتن تجهیزات مذکور با وجود تحریم های جهانی اقدامات بزرگی انجام دهند. امروزه با وجود تحریم های شدید شاهد ظهور توانمندی‌ها و توان متخصصان صنعت فرودگاهی و هوانوردی در کشور هستیم. امیرمکری دستاوردهایِ بخش پشتیبانی، نگهداری و راهبری تجهیزات را مثبت ارزیابی کرد و متخصصان و مدیران را به عنوان یک حلقه مهم در زنجیره تامین ایمنی پرواز دانسته که با برقراری ارتباط بین کنترلر و خلبان و فراهم کردن امکان نظارت بر عملیات هوانوردی کشور، نقش مهم و اساسی را در صنعت هوانوردی ایفا می کنند.
تصور دور بودن از سانحه، خطرناکترين عامل حوادث هوايی است
این در حالی است که عضو هيات مديره و راهبر عمليات هوانوردی شرکت فرودگاه ها و ناوبري هوايي ايران در دومین همایش ترویج ایمنی با عنوان «سوانح هوايي چگونه به وقوع مي‌پيوندند؟» که (۹ دی) برگزار شد، تاکيد کرد که در بررسي سوانح هوايي نبايد پيدا کردن مقصر و مجازات را هدف قرار دهيم. به گزارش روابط عمومی شرکت فرودگاه‌ها، سعید اکبری عنوان کرد: همه سوانح و حوادث هواپیمایی ناشی از رفتارهای انسانی هستند و حتی عواملی مانند نقص فنی و از کار افتادن موتور نیز می تواند به دلیل خطای انسانی رخ داده باشد.
عضو هیات مدیره شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران با بیان اینکه بر اساس تاکید انکس ۱۳ هدف از بررسی سوانح هوایی مجازات مقصر یا مقصران سانحه نیست بلکه جلوگیری از بروز سوانح بعدی است، گفت: هر سانحه محصول عوامل و حوادث خرد است و باید زنجیره عوامل شناسایی شوند. وی با تاکید بر اینکه در بررسی سوانح هوایی نباید به دنبال مقصر باشیم، عنوان کرد: باید به دنبال بررسی زنجیره حوادث ریز باشیم تا مانع رخداد سوانح مشابه شویم. اکبری همچنین گفت: در روند بررسی سوانح هوایی نباید متوقف شویم و باید تمام زوایا را درنظر بگیریم تا علت اصلی وقوع اشتباه را بیابیم. در سوانح هوایی خود علت نیز محصوصل علت های دیگری است و در نهایت به راهکارهایی برای کم کردن اشتباه و کاهش تاثیر اشتباه ها می رسیم. وی با تاکید بر اینکه در بررسی سوانح هوایی باید از هدف قراردادن مجازات و نیز توقف در روند تحقیق و بررسی پرهیز شود، افزود: در صورت توقف در روند واکاوی بررسی سانحه ابتر می ماند. ما تاکنون با تجربه های تلخی در رخداد سوانح هوایی مواجه شده ایم ولی تجربه های تلخ تری در حوزه بررسی و واکاوی سوانح داشتهایم.
تاثير ويژگي هاي فردي و اکتسابي در بروز سانحه
همچنین در این همایش، ابراهیم مرادی، عضو هیات مدیره شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران و مدیرکل فوردگاه مهرآباد در سخنانی با اشاره به اینکه دلیل اصلی بیش از ۶۲ درصد سوانح هوایی کشورمان عامل انسانی است، گفت: در عین حال خوشبختانه هنوز در این میانگین از نرم دنیا پایین تر هستیم. وی با تاکید بر اینکه رفتارهای انسانی بر اساس ویژگی های فردی و محیطی ایجاد می شوند، افزود: ویژگی های فردی، ژنتیکی و اکتسابی هستند و ۷۰ درصد رفتارهای انسانی اگر ریشه ژنتیکی نداشته باشند با آموزش اصلاح شدنی هستند. عضو هیات مدیره شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران بر ضرورت توجه به ویژگی های اکتسابی فردی در بررسی سوانح هوایی تاکید کرد و افزود: ویژگی های اکتسابی، عواملی چون بار ذهنی، بار محیط کار و لود کاری را تحت تاثیر قرار می دهند به عنوان نمونه باید توجه کرد که یک کنترلر در موقعیت کاری خود قابلیت پذیرش چه تعداد ترافیک هوایی را در لحظه داراست. تجربه و توانمندی بالا نیز اکتسابی است و کنترلر با تجربه در مدیریت کنترل ترافیک خود قطعا تواناتر است. وی همچنین گفت: عوامل بیرونی موثر در خطاهای انسانی سوانح هوایی شامل محیط درونی (سازمان) دربرگیرنده مواردی چون مدیریت ایمنی، مدیریت استرس و مدیریت خستگی و عوامل بیرونی (اجتماع) است.
تصور دور بودن از سانحه، خطرناک ترین عامل حوادث هوایی است
محمد الهی نیا، مدیرایمنی شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران نیز در این مراسم با بیان اینکه سانحه بخشی از ذات صنعت هوایی است، عنوان کرد: در صنعت هوایی بر خلاف صنایع دیگر سانحه پیش از صنعت متولد شده است و تا پیش از ساخت نخستین هواپیما توسط برادران رایت، افراد زیادی در آرزوی پرواز جان خود را از دست داده اند، بنابراین باید نگاهی جدی تر به سوانح هوایی داشته باشیم. الهی نیا افزود: امروز می توانیم از تجربه های انباشته شده و سرمایه دانش و فناوری در موشکافی سوانح هوایی استفاده کنیم ولی هنوز کافی نیست. وقتی سانحه‌ای حتی خارج از کشور ما رخ می دهد بخشی از اعتبار صنعت هوایی جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. وی گفت: نمی توانیم میزان سوانح هوایی را به صفر برسانیم ولی می توانیم هوشمندانه از آن درس هایی بگیریم و مانع وقوع سوانح بعدی شویم. هرچه فنی تر و دقیق تر وارد بررسی سوانح شویم برداشت های بیشتری کسب می کنیم و یکی از تکلیف های اصلی مدیران ایمنی فرودگاه ها همین واکاوی است. مدیرایمنی شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران با بیان اینکه رفتارهای انسانی سانحه سازترین عوامل هستند، عنوان کرد: تصور دور بودن از سانحه خطرناک ترین فکر و تصوری است که می تواند عامل بروز سوانح هوایی باشد. گفتنی است که بر اساس آمار شبکه ایمنی هوانوردی ایران، هزار و ۵۳۰ سانحه هوایی در میان هواپیماهای ایران رخ داده‌است که بین پنجاه تا هفتاد سانحه آن مرگبار بوده‌اند. ۴۰ حادثه هوایی از سال ۱۹۴۴ میلادی تا انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ ثبت شده و پس از انقلاب هم بیش از هزار و ۴۰۰ نفر جان خود را در سوانح هوایی ایران از دست داده‌اند. همچنین بر اساس اطلاعات شبکه ایمنی هوانوردی، تعداد ۱۷۲۰ نفر تا مرداد ۱۳۸۸ بر اثر سانحه‌های هوایی در ایران جان خود را از دست داده‌اند.
این در حالی است که با مقایسه این میزان، با وقوع سوانح هوایی در کشورهای دیگر متوجه اثرگذاریِ مساله تحریم ها می شویم. تحریم‌های ظالمانه ای که به رغم اثرگذاری، نتایج مثبتی همچون رشد صنعت هوایی کشور نیز داشته است.
