شهلا منصوریه دبیر گروه گردشگری بیش از ۱۷۰۰ لوح هخامنشی، هشتم مهر نودوهشت بعد از گذشت مرزهای بی شمار بعد ۸۴ سال در غربت به سرزمین اصلی خود بازگشتند. این تعداد از الواح، این شانس را داشتند که از غربت آزاد شوند اما هنوز ۱۷ هزار لوح دیگر در اختیار موسسه شرق شناسی آمریکا هستند. […]
شهلا منصوریه
دبیر گروه گردشگری
بیش از ۱۷۰۰ لوح هخامنشی، هشتم مهر نودوهشت بعد از گذشت مرزهای بی شمار بعد ۸۴ سال در غربت به سرزمین اصلی خود بازگشتند. این تعداد از الواح، این شانس را داشتند که از غربت آزاد شوند اما هنوز ۱۷ هزار لوح دیگر در اختیار موسسه شرق شناسی آمریکا هستند. ورود این الواح هخامنشی نزدیک به دو سال است که خبرساز است. نخست اینکه به خاطر انتقال شان به کشوری که روابطش با ایران تیره و تار است و دوم به خاطر حواشی هایی که به دنبال خود داشته است. این در حالی است که مسئولان سازمان میراث فرهنگی و موزه‌های کشور معتقدند که در دنیا مرسوم است و اگر حواشی‌های پیرامون این الواح ایجاد نمی‌شد بازگشتشان به وطن هم به این اندازه خبرساز نبود. با این حال اما ورودشان به ایران نهتنها در راس خبرها جای گرفته بلکه نشست خبری نیز به افتخار ورود این الواح تاریخی برگزار شده است.
الواح هخامنشی ایرانی در آمریکا که نزدیک به دو دهه مناقشه را پشت سر گذاشته و همزمان بعد از بازگشت رئیس جمهور از سازمان ملل در آمریکا، این محموله به ایران ارسال شد و این گمانه را تقویت کرد که سفر هیات ایرانی به آمریکا برای حضور در سازمان ملل در بازپس گیری این الواح به ایران بی تاثیر نبوده است. سفری که در حوزه سیاست پراز چالش بود و در حوزه فرهنگی پربار و پیروز.
بازگشت بی‌ضمانت
این الواح شامل گل نبشته ها و مهرهای باستانی با مضامین مرتبط با اقتصاد دوران هخامنشی، راه ها و ذکر اسامی اشخاص و شیوه پرداخت دستمزدها است. به همین منظور در یک مراسم و نشست خبری از این الواح رونمایی شد. رییس موسسه شرق‌شناسی شیکاگو معتقد است برای برگرداندن الواح به مجوز دولتی نیاز داریم که کنترلی روی آن وجود ندارد. او امیدوارانه از بازگشت باقی الواح در۳مرحله به ایران گفت: دلم روشن است؛ چرا که در زمان انتقال ١٧٠٠ لوح هخامنشی فرایند را یاد گرفتم اما چون این کار به مجوز دولتی نیاز دارد و ما کنترلی روی این مجوز نداریم. نظر نهایی را دپارتمان خزانه‌داری آمریکا است و نمی‌توانم به ضمانت بگویم صددرصد برمی‌گردد. ما فقط می‌توانیم بگوییم مسیر درستی را پیش میرویم و سعی می‌کنیم مثل ۲ سال گذشته به بازگشت سایر الواح کمک کنیم.
او درباره زمان حدودی بازگشت ١٧ هزار لوح هخامنشی که گفته شد بسته‌بندی آن آغاز شده است، خاطرنشان کرد: این زمان مشخص نیست. تاریخ دقیق نمی‌توانم بدهم، چون تعیین آن در اختیار این موسسه نیست که تصمیم بگیریم و تاریخ بدهیم. وودز ادامه داد: محافظت و برگرداندن این الواح همیشه هدف ما بوده است. برای همین روند قانون این کار را در دادگاه پی گرفتیم و میلیون‌ها دلار برای برگرداندن این الواح و محافظت از آن هزینه کردیم و خیلی جنگیدیم. امیدوارم باز هم موفق باشیم.
اهمیت الواح تاریخی هخامنشی
بایگانی‌های اداری تخت جمشید، مشهور به لوح‌های بارو و بایگانی خزانه‌داری تخت جمشید، دو مجموعه بزرگ از بایگانی‌های اداری حک‌شده بر روی الواح گلی هستند که در تخت جمشید در دهه ۱۹۳۰ یافت شدهاند و تاکنون یکی از مهمترین منابع تاریخی شناخت هخامنشیان به شمار می‌روند. برطبق آنچه مسئولان دانشگاه شیکاگو بیان کرده‌اند، لوح‌های بارو به این دلیل که در محل باروهای تخت جمشید کشف شدهاند، به لوح‌های بارو مشهورند. این لوح‌ها در سال ۱۹۳۳ در تخت جمشید کشف شدهاند. اما لوح‌هایی که به لوح‌های خزانه معروف هستند، شامل ۳ هزار و ۷۰۰ لوح گلی و ۱۰۰ مهر می‌شوند که در محل خزانه تخت جمشید بین سال‌های ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ کشف شدهاند. مجموعه این لوح‌ها اما از آنجایی مورد اهمیت است که خواندن، ترجمه و رمزگشایی از آنها می‌تواند به فهم آنچه در دوران امپراطوری هخامنشی رخ داده کمک کند.
متیو ولفگانگ استولپر، با بیان اینکه این الوح بسیار با اهمیت هستند گفت: این لوح های فشرده منابع مهم اطلاعاتی ما درباره امپراطوری هخامنشی هستند. این منبع اطلاعاتی یک منبع تازه در مورد زبان ایرانیان در دوره هخامنشیان است. در این لوح‌ها زبان‌های عیلامی، آرامی، فارسی باستان و … را یافته‌ایم. چون در آن زمان امپراطوری هخامنش، ایران از مصرباستان تا هند وسعت داشته، این سرزمین گسترده زبان‌های خاصی را نیز در خود جای داده است.
وی با بیان این که این الواح یک جامعه کامل هخامنشی را معرفی می کند افزود: این لوح های فشرده جامعه ای از فقرا، کشاورزان تا کارگران، تاجران، اعضای دربار، زنان دربار و حتی خدایان آن زمان را به ما معرفی می‌کنند. بنابراین این لوح‌ها دید کاملی از جامعه هخامنشی در آن دوران به ما خواهند داد. استاد شرق‌شناسی موسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو ادامه داد: حتی وضعیت نهادها، موسسه‌ها، دولت‌ها و اداراتی که در امپراطوری هخامنشی بوده را می‌توان در این لوح‌ها یافت. اینکه اقتصاد در آن دوره چگونه بوده است را در این لوح‌ها در پرسپولیس که قلب این امپراطوری بوده، پیدا می‌شود.
لازم به ذکر است، نزدیک به دو دهه دایره حقوقی ریاست جمهوری ایران با همکاری وزارت خارجه و وکلای مجرب و دفتر حفاظت منافع ایران در آمریکا، پیگیر استرداد الواح هخامنشی به کشور بودند و یکی از افرادی که در این زمینه زحمات زیادی کشید دکتر مجید ارفعی باستان شناس و متخصص زبان های باستانی بود که چندین سال عمر خود را در مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو و در همکاری با پروفسور متیو استوپلر به خواندن الواح هخامنشی و رمزگشایی از گل‌نبشته‌ها و مهرهای باستانی صرف کرده و توانست مهر پایان مناقشات میراثی ایران را بر پای پرونده الواح هخامنشی بنشاند و در دادگاه های آمریکا اثبات کند که این این الواح متعلق به ملت ایران است و قابلیت خرید و فروش ندارد. اما در مراسم رونمایی از این الواح درموزه ملی ایران حضور نداشت.
