دکترحسین زکریائی عزیزی عضو شورای سیاستگذاری صاحب «اسفار اربعه» و بنیانگذار «حکمت متعالیه» که همگان او را با نام «ملاصدرا»ی شیرازی «صدرالمتألهین» می‌شناسند، فیلسوف به نام ایرانی است که امروز یکم خردادماه در تقویم کشورمان بزرگداشت او را یادآوری می‌کنند. لذا با توجه به تلاقی این مناسبت با ماه مبارک رمضان؛ بهار قرآن، به […]
دکترحسین زکریائی عزیزی
عضو شورای سیاستگذاری
صاحب «اسفار اربعه» و بنیانگذار «حکمت متعالیه» که همگان او را با نام «ملاصدرا»ی شیرازی «صدرالمتألهین» می‌شناسند، فیلسوف به نام ایرانی است که امروز یکم خردادماه در تقویم کشورمان بزرگداشت او را یادآوری می‌کنند.
لذا با توجه به تلاقی این مناسبت با ماه مبارک رمضان؛ بهار قرآن، به نظریات ایشان در حول کلام وحی اشاره‌ای می‌کنیم.
«صدرالدین محمدابن ابراهیم قوام شیرازی» که آقازاده زمان خود بود و پدرش از وزرای وقت، را آنقدر که در علوم عقلی و تفکر و اندیشه می‌شناسند کمتر از مباحث و نظرات علمی دیگر او سخن به میان می‌آورند، حال آنکه ملاصدرا در تفسیر کلام وحی نیز آرا و نظرات گویا و منحصر به فردی دارد که با کنکاشی مو شکافانه در این نظرات به این نتیجه خواهیم رسید که تفکر صدرالمتألهین درباره قرآن، به همان اندازه که سنتی است، پیشرو و مدرن نیز هست.
وی گونه‌های مختلف تفسیر را با هم ترکیب نموده است و نزدیک به پنج قرن است که جهان تشیع او را به عنوان غالب روشنفکری می‌شناسند و در همین راستاست که تأویل وی از قرآن، راهکار‌های بسیاری را پیش رو قرار می‌دهد، که تمام آنها جذاب و بدیع است.
ملاصدرا چهار اثر در تفسیر قرآن نوشته است.
یکم. متشابهات القرآن که این اثر، رساله کوتاهی است که به برخی آیات مبهم قرآن می‌پردازد.
دوم. الاسرار الآیات که در این اثر، به معنای باطنی و رموز معانی آن دسته از آیات می‌پردازد که در ارتباط با داستان آفرینش و هدف آن و همچنین مربوط به انسان و سرنوشت نهایی او می‌شوند.
سوم. مفاتیح الغیب که این اثر مقدمه ای بر تفسیر وی از قرآن است که در آن ملاصدرا روش و اصول تفسیر قرآن، شرایط مورد نیاز برای تفسیر قرآن و محتوا و پیام قرآن که در ذات اخلاقی، فلسفی و روحانی قرآن است را تشریح می‌کند.
چهارم. تفسیر القرآن الکریم به التفسیر الکبیر قرآن نیز معروف است. این اثر شامل تفسیر او از سوره های حمد، بقره، آیه الکرسی، آیه النور، سجده، یاسین، واقعه، حدید، جمعه، طارق، اعلی و زلزال می‌باشد.
به عبارتی می توان گفت، مجموعه آثار ملاصدرا در ارتباط با تفسیر قرآنی می‌باشند، در حالی که تمامی تفاسیر قرآنی وی، مملو از مباحث کلامی، خداشناسی و فلسفی و از همه پراهمیت تر مکاشفات شخصی اوست.
به طور خلاصه با این مقدمه که تفسیر ملاصدرا تفاوت چندانی با اصول تفسیر شیعه ندارد می‌توان این نکته را یادآور شد که آثار ملاصدرا در این زمینه تلاقی چهار سنت رایج در تفسیر قرآن، پیش از زمان او یعنی شیعه، کلامی سنی، عرفانی_صوفی و فلسفی می‌باشد و سه اصل عمده نیز در آثار تفسیری او به چشم می‌خورد.
یک آنکه قرآن دارای سطوح ظاهری و باطنی است و قرآن همانند وجود هستی دارای سه سطح اصلی، عقلی، پنداری، حسی می‌باشد.
دوم اینکه قرآن دارای سطوح معنایی ظاهری و باطنی است و سوم هماهنگی بین عقل و وحی الهی، اولی گواه «حجت»درونی خداوند در انسان و دومی گواه بیرونی خدا برای انسان است که این مورد یکی از مهمترین اصول تفاسیر شیعی قرآن به شمار می‌آید.
با این اوصاف جادارد، عالمان به فلسفه و علوم عقلی فرصت بیشتری را جهت فهم معانی نظرات ملاصدرا و نشر و ترویج ایده های ویژه او قرار دهند تا فهم کلام وحی برای علاقمندان و رهروان این کتاب آسمانی آسان تر گردد.
