باوجوداینکه، جمعیت در هر کشوری مبنای اساسی هر برنامه‌ریزی است، توجه به شاخص‌ها و معیارهای جمعیتی و بکار بستن آنها در بعد اجرایی برنامه‌ریزی‌ها نیز می‌تواند نقش مهمی در برنامه‌ریزی پایدار داشته باشد. افزایش سریع و ناموزون جمعیت شهری عاملی در بروز و گستردگی مشکلات و مسائل شهری چون کمبود مسکن، حاشیه‌نشینی، کمبود سرانه‌های شهری، […]
باوجوداینکه، جمعیت در هر کشوری مبنای اساسی هر برنامه‌ریزی است، توجه به شاخص‌ها و معیارهای جمعیتی و بکار بستن آنها در بعد اجرایی برنامه‌ریزی‌ها نیز می‌تواند نقش مهمی در برنامه‌ریزی پایدار داشته باشد. افزایش سریع و ناموزون جمعیت شهری عاملی در بروز و گستردگی مشکلات و مسائل شهری چون کمبود مسکن، حاشیه‌نشینی، کمبود سرانه‌های شهری، نارسایی خدمات و … بوده و است، ولی گستردگی این مسائل ناشی از کم‌توجهی به جمعیت و شاخص‌های آن در برنامه‌ریزی‌هاست. ناگفته پیداست که ایران ازنظر بافت جمعیتی جزو ۱۰ کشور پیر دنیا محسوب می‌شود اما برقراری تعادل ساختار سنی جمعیت نیز نیازمند برنامه دقیق و علمی است. تغییرات جمعیتی تأثیر بسزایی در برنامه‌های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی… دارد.
یکی از عوامل مهم و اساسی در برنامه‌ریزی‌های توسعه، آگاهی از تغییرات جمعیتی است که آگاهی و شناخت از آن و تغییراتش می‌تواند تصمیم سازان و مدیران را به مسیر درستی برای پاسخگوی به نیازها هدایت کند. در این میان آگاهی از ساختار سنی جمعیت نیز اهمیت والایی دارد، در حقیقت با شناخت ساختار سنی یک جامعه می‌توان از نیازهای آن جامعه آگاه شد و برای رفع آن برنامه‌ریزی مناسبی کرد. اما این برنامه‌ریزی نیز نیازمند رعایت چارچوب‌هایی است به‌طوری‌که مدیرکل دفتر آمار و اطلاعاتی جمعیت سازمان ثبت و احوال معتقد است که برنامه‌ریزی جمعیت شکل‌گرفته امری نامطلوب و غیرعلمی است و برنامه‌ریزی همیشه باید قبل از شکل‌گیری یک جمعیت انجام شود.
مدیرکل دفتر آمار و اطلاعاتی جمعیت سازمان ثبت و احوال بابیان اینکه متأسفانه کشور ایران در حال حاضر ازنظر بافت جمعیتی جزو ۱۰ کشور پیر دنیا قرار دارد می‌گوید: سرمایه‌های انسانی مختلف همواره باید بر اساس ظرفیت‌های مختلف و موجود در جامعه مورد پیش‌بینی و آینده‌نگری قرار بگیرند. همچنین برنامه‌ریزی بر روی جمعیت شکل‌گرفته امری نامطلوب و غیرعلمی است، درحالی‌که برنامه‌ریزی همیشه باید قبل از شکل‌گیری یک جمعیت انجام شود.
محمدباقر عباسی با اشاره به اینکه برنامه‌ریزی‌های جمعیتی باید با تکیه‌بر پیش‌بینی‌های آینده تدوین شوند، عنوان می‌کند که با توجه به میزان توسعه سرزمینی، تنوع آب و هوایی و منابع زیرزمینی کشور جمعیت حال حاضر موجود ایران جواب گوی نیازهای مختلف توسعه انسانی نیست.
وی که در یک برنامه رادیویی سخن می‌گفت، با اشاره به روند پیشرفت جمعیت ایران به سمت سالمندی اضافه می‌کند که ازدیاد جمعیت در جامعه همانند کاهش آن باید بر اساس برنامه‌ریزی‌های دقیق و مدون انجام شود.
عدم ثبت دقیق مهاجرت
مدیر یک مرکز مشاوره خانواده و روانشناسی نیز با اشاره به اینکه نظام ثبت مهاجرت در کشور عملکرد دقیقی ندارد، می‌گوید: بر اساس قانون تمامی مردم در صورت تغییر نشانی خود باید جزییات این تغییر را ازنظر آدرس قدیم و جدید در اختیار دولت بگذارد اما در حال حاضر به دلیل عدم ثبت دقیق مهاجرت در کشور برنامه‌ریزی‌های باز توزیع جمعیت کشور با مشکلات متعددی مواجه شده است.
به گفته حسین جعفری، سرمایه‌گذاری روی برخی از پروژه‌ها به‌عنوان محرک توسعه کشور سبب جذب جمعیت می‌شوند، برای مثال بسیاری از پروژه‌های منطقه عسلویه به‌عنوان محرک توسعه سبب جذب جمعیت نیز شده‌اند.
اهمیت آمار
مدیر دفتر جمعیت سرشماری مرکز آمار ایران نیز در این خصوص می‌گوید: نقش آمار در نظام برنامه‌ریزی ما غیرقابل‌انکار است و بندهایی از سیاست ابلاغی جمعیت به رصد مقوله‌های آماری اختصاص دارد و به دلیل اهمیتی که آمار در بحث سیاست‌های ابلاغی جمعیت داشته است، بند ۱۴ این سیاست به رصد مستمر این سیاست‌ها از جنبه‌های آماری و پژوهشی اختصاص‌یافته است.
علی‌اکبر محزون بابیان اینکه نقش آمار در نظام برنامه‌ریزی ما غیرقابل‌انکار است، می‌افزاید: پس‌ازاینکه سیاست‌ها ابلاغ شد به‌تناسب نشریه‌ای تحت عنوان رصد آماری این سیاست منتشر کردیم و به‌مرور بخش‌های مختلف از قبیل نرخ باروری، جمعیت در سن کار و امید به زندگی رصد می‌شود و دست ما از این آمارها خالی نیست. ضمن اینکه سرشماری‌ها نیز پنج‌ساله شده و ما به سمت ثبتی مبنا کردن این مقوله نیز گام برداشته‌ایم که بی‌نیاز از مراجعه به درب منازل باشیم که این امر موجب می‌شود اطلاعات به‌صورت دقیق‌تر و صحیح‌تر در اختیار باشند و کوچک‌ترین تحولات جمعیتی را بلافاصله رصد و متناسب با آن تصمیمات را اتخاذ کنیم.
مدیر دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران در خصوص موضوع “یک ساعت کار در هفته به‌عنوان داشتن شغل” نیز می‌گوید: گزارش مفصلی در این رابطه در سایت مرکز آمار موجود است و اگر نظام برنامه‌ریزی ما می‌خواهد میزان شاغلان و بیکاران در کشور را بداند می‌تواند با مراجعه با این طرح نتایج به‌دست‌آمده را مورداستفاده قرار دهد.
سرمایه انسانی و جمعیت کارآمد
عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیت ملی کشور معتقد است یکی از الزامات مهم جمعیت کارآمد برخورداری از سرمایه انسانی مطلوب بوده که از این امر می‌توان در بستر توسعه اقتصادی استفاده کرد.
ولی‌الله رستم علیزاده همچنین می‌افزاید: در سیاست‌های کلی جمعیتی توسط مقام معظم رهبری در سال ۹۳ ابلاغ شد به همه زمینه‌های کمی و کیفی توجه شده است. همچنین بحث سرمایه نیروی انسانی یکی از مهمترین موضوعاتی است که این سند به آن توجه زیادی دارد، به این معنا که یک نیروی کارآمد و توانمند باید داشته باشیم که بتواند موجب توسعه و پیشرفت کشور شود.
