طی سال های اخیر به دلیل کمبود آب و خشکسالی‌ها پدیده فرسایش خاک در کشور در حال افزایش بوده و زنگ خطر فرسایش خاک به صدا درآمده است. بر اساس گزارش سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری میزان فرسایش خاک در ایران حدود ۲ میلیارد تن در سال برآورد شده است(حدود ۱۶٫۷ تن در هکتار) که […]
طی سال های اخیر به دلیل کمبود آب و خشکسالی‌ها پدیده فرسایش خاک در کشور در حال افزایش بوده و زنگ خطر فرسایش خاک به صدا درآمده است.
بر اساس گزارش سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری میزان فرسایش خاک در ایران حدود ۲ میلیارد تن در سال برآورد شده است(حدود ۱۶٫۷ تن در هکتار) که با شاخص جهانی ۵ تا ۶ تن در هکتار، فاصله بسیار زیادی دارد.
هوشنگ جزیی، مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها عملیات آبخیزداری در این زمینه گفت: براساس یافته های ایستگاه های رسوب سنجی، سالانه ۱۶٫۷ تن در هکتار، فرسایش خاک در ایران داریم که نسبت به آمار جهانی سه برابر بیشتر است.
وی استفاده نادرست از عرصه های منابع طبیعی، کشاورزی ناصحیح، بهره برداری نادرست از معادن، جاده سازی ها و سدسازی های اشتباه را از عوامل مهم در فرسایش خاک دانست و گفت: فشار بیش از حد وجود دام در مراتع باعث می شود پوشش گیاهی از وضعیت مطلوب خود در حفظ خاک، خارج شود.
به گفته جزیی، کشاورزی ناصحیح در دیمزارها و اراضی شیب دار با نحوه شخم زنی و آنچه در ایران مورد استفاده قرار می گیرد و حرکت های توده ای و زمین لغزش در اثر جابجایی نادرست خاک معادن، جاده سازی ها و رعایت نکردن اصولی ابنیه ها و ساخت و سازهای عمرانی موجب تشدید فرسایش خاک شده است.
به گفته وی، همچنین در سال‌های اخیر برای سدسازی در کشور هزینه های زیادی صرف شد به طوری که هزینه ساخت یک سد با کل اعتبارات سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور ظرف دو سال برابری می کند.
جزیی وجود فروچاله ها در کشور را یکی دیگر از معضل های فرسایش خاک برشمرد و افزود: با به وجود آمدن فروچاله ها، کشاورزی و حیات به خطر می افتد، زیرا با وجود افزایش بارندگی ها، دیگر امکان احیای اراضی وجود نخواهد داشت.
بزرگترین تهدید زیست محیطی ایران
دکتر محمود عرب خدری، رییس گروه مهندسی حفاظت آب و خاک پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در این خصوص گفت: امروزه فرسایش خاک خطر بزرگی است که کشور را تهدید می کند. فرسایش خاک یکی از علایم بیابان زایی است و به علت از بین رفتن پوشش گیاهی به وجود می‌آید. هرچقدر فرسایش خاک زیادتر باشد توسعه پایدار و آبادنی یک ناحیه نیز از بین می‌رود.
وی افزود: فرسایش خاک به صورت آبی و بادی روی می دهد؛ هم اکنون هر زمینی استعداد و توان خاک زایی خاص خودش را دارد. اگر فرسایش خاک بیش از توان خاک‌زایی محل باشد به تدریج لایه های زمین از بین رفته و توان تولید خاک مناطق نیز کاهش پیدا می کند و بیابان زایی رخ می دهد. تمام این عوامل مانند زنجیره ای بهم پیوسته هستند.
عرب خدری اظهار کرد: اغلب در مناطق خشکسال عناصر اقلیمی ثابتی مانند دما، بارش، باد و… وجود ندارد و در حال نوسان است. این نوسان های اقلیمی باعث افزایش شدت تخریب و فرسایش خاک می شود مثلا ممکن است سرعت باد در یک سال یا یک دهه بیش از سال های گذشته باشد.
تشدید فرسایش خاک با خشکی تالاب ها
علی اکبری، رییس کمیسیون کشاورزی مجلس فرسایش خاک را بحران زیست محیطی جدی دانست که زمینه شیوع ریزگردها را بیش از پیش فراهم می کند.
وی در این خصوص گفت: هم اکنون ایران رتبه اول فرسایش خاک در جهان را دارد. شدت تخریب و فرسایش خاک در ایران ۵ برابر متوسط جهانی است و به طور قطع اگر در جهت کنترل و مدیریت فرسایش خاک اقدام های عملی مناسبی صورت نگیرد آسیب های جدی به زیرساخت های کشور مانند سدها وارد می شود.
نماینده مردم بجنورد، مانه، سملقان، جاجرم، گرمه در مجلس شورای اسلامی، خاک را یکی از باارزش ترین ثروت ملی کشور دانست و افزود: تجدیدپذیری خاک بسیار مشکل است؛ دولت باید تسهیلات و بودجه هایی را به استان هایی که با پدیده گرد و غبار مواجه هستند به منظور آبخیزداری و تهیه مالچ اختصاص دهد. البته مجلس و دولت این مهم را در برنامه ششم و بودجه ۹۶ و ۹۷ پیش بینی کرده اند و توجه دولت و مجلس نشان از آگاهی در مورد تبعات و بحران‌های ناشی از فرسایش خاک دارد.
