هامون نام دریاچه‌ای اساطیری در شمال سیستان و بلوچستان است که سبب منفعت کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان شده و از دیرباز زندگی این منطقه حول این دریاچه شکل گرفته بود، از زمان رستم دستان و حتی قبل از آن نام این دریاچه را می‌توان در متون بسیار قدیمی مشاهده کرد، اما این موضوع به […]
هامون نام دریاچه‌ای اساطیری در شمال سیستان و بلوچستان است که سبب منفعت کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان شده و از دیرباز زندگی این منطقه حول این دریاچه شکل گرفته بود، از زمان رستم دستان و حتی قبل از آن نام این دریاچه را می‌توان در متون بسیار قدیمی مشاهده کرد، اما این موضوع به همان زمان قدیم باز می‌گردد و اینک هامون حدود ۲۰ سال است خشکیده و تمام مشاغل و فعالیت‌های اطراف آن دچار نیستی و نابودی شد و جز رنج و درد برای مردم چیز دیگری ندارد.
نام دریاچه هامون در اوستا «کانس اویا» یا «کَنسو»، در پهلوی «کیانسی یا کیانسیه یا کیانسه» و شاهنامه فردوسی «دریاچه زره» و در نوشته‌های فارسی زرتشتی «کانفسه» آمده است.
دریاچه و تالاب بین المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و ارومیه و هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و نیز یکی از ذخیره گاه‌‌های زیست کره در ایران اسلامی محسوب می‌شود.
این تالاب در شمال سیستان و بلوچستان واقع شده و از سه دریاچه (بخش) کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون صابری و هامون هیرمند تشکیل شده است که در زمان فراوانی آب به یکدیگر پیوسته و تالاب هامون را تشکیل می‌دهند.
رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود آب به هامون بوده و رودخانه‌‌های خاش رود، فراه، هاروت رود، شور رود، حسین آباد و نهبندان نیز به هامون می‌‌ریزند.
دریاچه هامون به طور مستقیم به رودخانه هیرمند وابسته است و این وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسان در میزان آب آن، مشکلاتی را برای کل سیستم به وجود آورد.
رود هیرمند از رودهای پر آب فلات ایران است که از بلندیهای کوه های بابا یغما در ۴۰ کیلومتری غرب کابل و از رشته کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافت هزار و ۱۰۰ کیلومتری وارد دریاچه هامون در سیستانِ ایران می‌شود.
وسعت دریاچه هامون در زمان پر آبی پنج هزار و ۶۶۰ کیلومتر مربع بوده که از این مقدار سه هزار و ۸۲۰ کیلومتر مربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است.
تالاب هامون در چهارمین کنگره جهانی ذخیره گاه های زیست‌کره که روزهای پایانی سال ۱۳۹۴ در لیما پایتخت پرو برگزار شد، از سوی سازمان یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره ثبت شد و دیپلم این ثبت نیز در ۲۵ اردیبهشت ماه جاری اعطا شد و بدین ترتیب تعداد ذخیره‌گاه های زیست کره در ایران به ۱۲ مورد افزایش یافت.
تفاوت عمده این دریاچه با سایر دریاچه‌ها در این است که کشاورزی و دامپروری به عنوان معیشت اصلی مردم این منطقه بصورت مستقیم و غیر مستقیم به هامون وابسته بوده است و در اطراف آن کارهای زیادی از جمله صید و صیادی، خولک بافی، حصیر بافی و فروش نی انجام شده و منبع اصلی تامین غذای دام بوده که پس از خشک شدن سبب بیکاری تعداد زیادی از مردم شده است.
در کنار تمام مزیت‌های هامون که در این منطقه گرم و خشک سبب تعدیل دما بود، اینک خشک شدن آن باعث شده تا طوفان‌های شن سهمگینی بر منطقه حاکم شود و سلامت افراد را به خطر می‌اندازد.
این دریاچه به دلیل موقعیت خاص خود در صورت احیا می‌تواند به یکی از قطب های گردشگری و اقتصادی در جنوب شرق ایران اسلامی تبدیل شود و حیاتی دوباره به منطقه سیستان ببخشد.
**درد هامون به اندازه وسعت آن بازگو نمی‌شود
مردم منطقه سیستان معتقدند هامون و درد نبود آب در آن به اندازه ای که سایر دریاچه‌ها و مناطق گفته می‌شوند بازگو نمی‌شود.
اسماعیل براهویی یکی از ساکنان منطقه سیستان به خبرنگار ایرنا گفت: در رسانه‌ها هیچ نامی از بی آبی هامون و تبعاتی که داشته است وجود ندارد.
وی ادامه داد: نام برخی دریاچه‌ها که آب شور دارند همواره در رسانه‌ها توسط مسئولان مطرح می‌شود اما هامون که منشا زندگی در سیستان بوده به فراموشی سپرده شده است.
نماینده مردم زابل چندی قبل گفت: امسال ۹۸ درصد آب زراعی سیستان کاهش یافته و کشاورزان علاوه بر این که هیچ محصولی برداشت نکرده‌اند همه چیز خود را از دست داده و در این جا همه چیز سوخته و خاکستر شده و بر باد رفته است.
استاندار اسبق سیستان و بلوچستان تصریح کرد: با وجود اقدامات خوب نظام جمهوری اسلامی به دلیل عدم مدیریت فرصت‌ها، امروز با سرنوشت نامطلوبی روبرو هستیم .
نماینده مردم زابل در مجلس افزود: افغانستان روی رودخانه‌هایی که به دریاچه زابل سرازیر می شوند سد احداث کرده و با این کار مانع سرریز شدن حق آبه این دریاچه شده که این امر سبب تداوم خشکسالی و مشکلات عدیده برای مردم منطقه سیستان شده است.
وی گفت: مقام معظم رهبری منطقه سیستان را تنگه احد نامگذاری کرده‌اند.
