اشاره : بخش كشاورزی می تواند بستر ساز توسعه اقتصادی – اجتماعی كشور باشد و بسیاری از شاخه های صنعتی را راه اندازی و پشتیبانی نماید. با توجه به افزایش قیمت جهانی غذا، با فعال شدن ظرفیتهای بالقوه و كشف نشده در بخش كشاورزی فرصت ایجاد اشتغال و رشد و توسعه بسیاری از صنایع وابسته […]
اشاره : بخش كشاورزی می تواند بستر ساز توسعه اقتصادی – اجتماعی كشور باشد و بسیاری از شاخه های صنعتی را راه اندازی و پشتیبانی نماید. با توجه به افزایش قیمت جهانی غذا، با فعال شدن ظرفیتهای بالقوه و كشف نشده در بخش كشاورزی فرصت ایجاد اشتغال و رشد و توسعه بسیاری از صنایع وابسته فراهم می گردد و كشاورزی و صنعت بعنوان مكمل یكدیگر می توانند همدیگر را پشتیبانی نمایند اما متأسفانه به دلیل عدم مدیریت صحیح و کارآمد در این بخش شاهد عدم پیشرفت بخش کشاورزی کشور هستیم. پیرامون این موضوع «جمله» با علی محمد شاعری نماینده و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورا به گفت وگو پرداخته که در ادامه می خوانید.
*نظر شما در خصوص وضعیت فعلی کشاورزی در کشور چیست و عملکرد وزارت جهاد کشاورزی را چگونه ارزیابی می کنید؟
وزرات جهاد کشاورزی در بخش تولید موفقیت های خوبی داشته است. تولید محصولات دامی ، کشاورزی ، باغی و شیلات در سال های اخیر با رشد قابل قبولی مواجه بوده است تا جایی که می توان گفت تولید محصولات کشاورزی در یک سال اخیر نزدیک به ۱۲۰ تن بوده است. در بخش تولید گندم امروز شاهد خودکفایی کشور هستیم و همچنین در تولید محصولات باغی همچون مرکبات ، سیب ، خرما و زعفران نیز در دنیا صاحب نام هستیم. از این بابت وزارت کشوری با تکیه بر تلاش کشاورزان که در خط مقدم اقتصاد مقاومتی هستند ، رتبه قابل قبولی را به دست آورده است. اما وزارت جهاد کشاورزی در بخش بازار ناموفق بوده و این موجب شده به رغم آنکه ضریب خوداتکایی ما در تولید محصولات کشاورزی نزدیک به ۸۰ درصد است با این حال رتبه صادرات جهانی محصولات کشاورزی ما بسیار پائین باشد. وزارت جهاد کشاورزی برای به وجود ساختاری مناسب در بخش صادرات می بایست زمینه سرمایه گذاری بخش خصوصی ، تقویت تشکل های کشاورزی و همچنین استفاده از مشوق های صادراتی را فراهم آورده و نسبت به شناخت بازارهای هدف اقدام کند که تا به امروز در این امور ضعیف عمل کرده است. این موارد تنها بخشی از مشکلات کشاورزی در بخش صادرات است و بر همین اساس محصولی که با مشکل بازار مواجه بوده و صادرات محور نباشد نمی تواند ایجاد سرمایه کرده و تنها تولیدی معیشتی است. از همین رو کشاورزی ایران به دلیل آنکه صادرات محور نیست ، دانش بنیاد نیست و در جذب بازارهای خارجی موفق نیست بنابراین نمی تواند اقتصادی محسوب شود. از طرفی به دلیل عدم برخورداری از ظرفیت های بازارهای جهانی و ضعف در صادرات محصولات کشاورزی و همچنین ناتوانی در خرید تضمینی محصولات موجب شده بخش کشاورزی کشور به تدریج قدرت اشتغال زایی خود را از دست می دهد تا جایی که اکنون سهم اشتغال زایی کشاورزی چیزی نزدیک به ۱۸ درصد رسیده است در حالی که با توجه به ظرفیت های موجود در کشور کشاورزی می توانست سهم بسزایی در ایجاد شغال ایفا کند.
*نقش دولت و بخش خصوصی در توسعه بخش کشاورزی چگونه است؟
سهم سرمایه گذاری بخش خصوصی در کشاورزی بسیار پایین است. به طوری که سهم سرمایه گذاری در بخش کشاورزی در کل کشور تنها حدود ۵ درصد است در حالی که در برنامه ششم توسعه دولت موظف بود سهم سرمایه گذاری در بخش کشاورزی را به ۱۵ درصد برساند. از طرفی دولت مکلف بود ضریب خوداتکایی در بخش کشاورزی را سالانه ۳ درصد افزایش دهد تا جایی که در سال دوم برنامه ششم توسعه ضریب خود اتکایی می بایست به ۸۶ درصد برسد که همچنان بر روی ۸۰ درصد مانده ایم. همچنین نرخ رشد کشاورزی در برنامه ششم توسعه ۸ درصد تعیین شده بود اما در حال حاضر نرخ رشد کشاورزی ۴ درصد باقی مانده است. بنابراین تنها ۵۰ درصد از اهداف برنامه ششم در بخش کشاورزی محقق شده است. علت عدم توفیق در این موضعات در واقع این مساله است که کشاورزی ایران صادرات محور نیست و از طرف دیگر میل جهاد کشاورزی به واردات بیشتر از صادرات است.به طور مثال در شب عید تعرفه واردات برخی محصولات کشاورزی همچون برنج ، حبوبات ، لبنیات و حتی مرکبات را کاهش می دهد و بازارهای کشور با سیل محصولات وارداتی مواجه می شود این در حالی است که محصولات داخلی روی دست کشاورزات و باغداران مانده و به علت پایین بودن قیمت محصولات وارداتی ، بازار پذیرای محصولات داخلی نمی باشد. توجه اشته باشید که محصولات وارداتی از کیفیتی به مراتب پایین تر از محصولات داخلی برخوردار هستند و در عین حال کشور نیازی هم به واردات بی رویه برخی محصولات همچون برنج ندارد.کل کشور حدود ۸۰۰ هزار تن برنج نیاز دارد در حالی که سالانه حدود ۵/۱ میلیون تن برنج وارد کشور می شود. این حجم واردات بدون شک ضربه بزرگی به تولید داخلی می زند و یا در خصوص واردات میوه باید گفت کشور سالانه به ۳۰۰ هزار تن موز نیاز دارد در حالی که هر ساله حدود ۸۰۰ هزار تن موز وارد کشور می شود. بنابراین باید گفت وزارت جهاد کشاورزی در تنظیم بازار و مدیریت واردات و صادرات به هیچ وجه موفق عمل نکرده است و شرایط اقتصادی خاص امروز ما سالانه بیش از ۴ میلیارد دلار واردات محصولات کشاورزی داریم در حالی که بخش اعظمی از نیاز کشور می تواند در داخل تهیه شود و احتایجی به لزومی بر واردات نیست.
*بر این اساس به نظر شما مشکل جهاد کشاورزی در نحوه مدیریت این وزارتخانه و همچنین بی توجهی به واردات و صادرات است؟
آقای حجتی وزیر جهاد کشاورزی شخص محترم و با تقوایی هستند همچنین ایشان از بنیانگذاران جهاد سازندگی بوده و در دوران دفاع مقدس زحمات زیادی کشیده اند اما ایشان مهندس عمران هستند و در بخش کشاورزی نتوانسته اند عملکرد خوب و موفقی داشته باشند. شاید اگر ایشان وزیر راه و شهرسازی بودن به مراتب توفیقات بیشتری کسب می کردند اما در بخش کشاورزی نمره قابل قبولی دریافت نکرده اند. مدیران و معاونین ایشان هم نتوانسته اند در بهبود وضعیت کشاورزی موثر بوده و در تعامل با بخش خصوصی نیز موفق نبوده اند. ظرفیت های زیادی در کشور در جهت رشد کشاورزی ، پرورش دام و طیور و شیلات وجود دارد که به دلیل عدم توجه به سرمایه گذاری بخش خصوصی و همچنین بی توجهی به بازارهای خارجی ، این ظرفیت ها به تدریج از بین می رود و به جایی می رسیم که نه تنها نمی توانیم صادرات خوبی به کشورهای همسایه داشته باشیم بلکه مجبور می شویم نیاز داخلی خود را هم از طریق واردات تامین کنیم. مشکل دیگری که در بخش کشاورزی کشورمان با آن مواجه است مساله واردات بی رویه محصولات تراریخته است. بر اساس تصمیم جهاد کشورزی تمام ذرت هایی که برای خوراک دام وارد کشور می شود جز محصولات تراریخته است و چیزی نزدیک به ۷ میلیون تن توسط این وزارت به کشور وارد می شود زیرا به علت کیفیت پایین این محصولات قیمت پایینی دارند. این محصولات به دلیل مسائل ژنتیکی مضر هستند که به دام خورانده می شود و در نهایت وارد گوشتی می شود که بر سر سفره مرم می آید. بر همین اساس وزارت جهاد کشاورزی مکلف شد محصولات تراریخته ای که جهت خوراک دام وارد کشور می شود ، در صورتی که بی ضرر بودن آن برای انسان و محیط زیست به اثبات رسیده باشد ، آن محصولات را برچسب گذاری کند اما متاسفانه تا به امروز وزارت جهاد کشاورزی از این اقدام خودداری کرده است. وزارت جهاد کشاورزی مکلف است بهداشت محصولات کشاورزی را تضمین کند به این معنی که بر مصرف کود شیمیایی ، سموم دفع آفات و همچنین عدم استفاده از فاضلاب در آبیاری سبزیجات نظارت داشته باشد اما متاسفانه وزارت جهاد به این تکلیف خود نیز عمل نکرده است. در حال حاضر بخش اعظمی از زمین های کشارزی جنوب تهران با آب فاضلاب شهر تهران آبیاری می شود و وزارت جهاد کشاورزی به این مساله واکنشی نشان نمی دهد. همه این موارد به این دلیل است که وزارت جهاد کشاورزی با بحران مدیریتی مواجه است.
*مجلس تا کنون چه اقداماتی در جهت بهبود وضع..یت کشاورزی کشور انجام داده اس؟
مجلس شورا به این وضعیت کشاورزی ورود پیدا کرده و در قدم اول ورود محصولات تراریخته را ممنوع اعلام کرده مگر اینکه استانداردهای آن رعایت شود. مجلس نسبت به بخش صادرات بسیار اهمیت داده و در خصوص واردات نیز با حساسیت موضوع را پیگیری می کند و تنها واردات محصولات ضروری را جایز می داند. این یک واقعیت است که ما در بسیاری از محصولات کشاورزی خودکفا هستیم و نیازی به واردات نداریم اما متاسفانه با یک اشتیاق خاصی در واردات مواجه شده ایم که دلیلی نمی تواند داشته باشد جز حضور واسطه ها و دلال ها در بازار محصولات کشاورزی داخل کشور. این واسطه ها با ایجاد جو روانی تقاضای کاذب ایجاد کرده و مشاهده می کنیم که با چنین فضایی درست در فصل برداشت محصول برنج کشور با حجم زیادی از برنج وارداتی مواجه می شویم. بنابراین باید گفت تنها راه نجات کشاورزی کشور توسعه دانش بنیاد کشاورزی , تقویت صادرات ، کاهش واردات ، جلوگیری از ورود محصولات تراریخته و همچنین نظارت و مدیریت صحیح در جهاد کشاورزی است.
