شهلا منصوریه دبیر گروه اجتماعی وقتی اسم دستفروشی به گوشمان می خورد ناخوداگاه یاد دستفروشی می افتیم که در کوچه برلن روسری می فروخت و در پی درگیری با ماموران بنزین روی خودش ریخت و خودسوزی کرد. امیر با پیکر آتش گرفته به این سو و آن سو می دوید و مردم دنبالش؛ او زنده […]
شهلا منصوریه
دبیر گروه اجتماعی
وقتی اسم دستفروشی به گوشمان می خورد ناخوداگاه یاد دستفروشی می افتیم که در کوچه برلن روسری می فروخت و در پی درگیری با ماموران بنزین روی خودش ریخت و خودسوزی کرد. امیر با پیکر آتش گرفته به این سو و آن سو می دوید و مردم دنبالش؛ او زنده ماند اما با درصد سوختگی بالا. کلمه دستفروشی، با حمله مامورین شهرداری، دستفروشان مترو و اطراف خیابان ها که به ضرب و شتم منجر می شود در ذهن ها متبادر می‌شود.
دست فروشی پدیده‌ای است که در بیشتر کشورهای جهان اعم از توسعه یافته و درحال توسعه به چشم می‌خورد و به عنوان شغلی کاذب در اقتصاد و منظره‌ای نازیبا در فضاهای شهری شناخته می‌شود. در ایران نیز بدون تردید پل عابر پیاده، ایستگاه مترو و یا پیاده راهی را نمی توان یافت که حداقل ۱۰ دستفروش در آن اطراق نکرده باشند.
این پدیده در جامعه بیشتر به عنوان یک معضل شناخته می شود و در سال های اخیر بخشی جدانشدنی از سیستم حمل و نقل عمومی مترو و اتوبوس شده و با توسعه آنها نیز روز به روز گسترش بیشتری می یابد.
دوره گردی قدیم
به عقیده برخی از کارشناسان شهری، دست فروشی از روستاها آغاز شد. دوره گردهایی که با دراختیار داشتن بلندگوی دستی، اقلام و کالاهای فروش خود را اعلام می کردند. اکنون این موضوع به یک خاطره تبدیل شده است، اما پیش زمینه ای شد برای ورود به شهرها. با گذشت زمان و کم‌کم دست فروش ها جای دوره گردها را گرفتند. شاید بتوان یکی از مهمترین عواملی که موجب گسترش دست فروشی در شهرها به خصوص تهران شد را فقدان ساماندهی توزیع کالا در شهرها در قالب فروشگاه ها و میدان ها دانست. دست فروشی پس از انقلاب فرازونشیب های بسیاری را طی کرد، در دوره ای با اجرای طرح ساماندهی دست فروشان به جمع آوری دست فروشان اقدام کردند.
اما شروع به کارشان دیری نپایید که روزبه روز بر تعدادشان نیز افزوده می شود. اما موضوع جالب توجه آن است که با وجود طرح جمع آوری دست فروشان آنها به بقای خود ادامه می دهند، چراکه راه و رسم دست فروشی را پیدا کرده اند و با احساس خطر، محلی که برای دست فروشی انتخاب می کنند را تغییر می دهند.
حل مشکل دست فروشان به صورت ریشه ای
گروهی از کارشناسان که موافق جمع آوری دست فروشان از سطح شهر هستند، آنان معتقدند دستفروشان به دلیل درآمد بالا از دست فروشی، فرار از نظارت های قانونی و… تمایلی به ساماندهی ندارند و طرح های ساماندهی دست فروشان با بی رغبتی آنها روبرو بوده است؛
یک جامعه شناس با بیان اینکه حضور دست فروشان در کوچه و خیابان از معضلات اجتماعی به شمار می آید می گوید: پدیده های اجتماعی را ابتدا باید در کلیت خود مورد واکاوی و بررسی قرار داد. برای حل معضلات اجتماعی باید در حذف ریشه ها و انگیزه های ناهنجاری همت گماشت، بنابراین اگر هر پدیده اجتماعی ای که وجدان جامعه را جریحه دار می کند، با برخوردی قهری و تکانشی جرم انگاری شود و صورت مسأله را پاک کنیم، شاهد انتقال جرم از حالتی به حالت دیگر خواهیم بود.
مصطفی آب روشن به عواقب جبران ناپذیر جمع آوری دست فروشان اشاره می کند و ادامه می دهد: با توجه به اینکه دست فروشی پیامد نابسامان اقتصاد و بیکاری گسترده در جامعه است، اگر بخواهیم دست فروش را مجرم تلقی کنیم، این افراد را ناخواسته به سوی جرایم خیابانی سوق داده ایم.
وی با اظهار تاسف در این زمینه توضیح داد: نبود شغل و بیکاری در جامعه، ام الفساد است و به عبارتی ریشه اکثر ناهنجاری های اجتماعی در همین موضوع خلاصه می شود. بنابراین افزایش روزافزون دست فروشان کدهایی هستند که باید ما را به تفکر وادار کنند.
