امروزه مشکل دسترسی به منابع آب شیرین یکی از مسایل مهم در بسیاری از کشورها به شمار می رود که ایران نیز از این امر مستثنی نیست. ۱۵ درصد از مساحت ایران از پوشش گیاهی برخوردار است و بیش از ۸۵ درصد کشور جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود؛ از این رو […]
امروزه مشکل دسترسی به منابع آب شیرین یکی از مسایل مهم در بسیاری از کشورها به شمار می رود که ایران نیز از این امر مستثنی نیست. ۱۵ درصد از مساحت ایران از پوشش گیاهی برخوردار است و بیش از ۸۵ درصد کشور جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود؛ از این رو انتظار بروز بحران آب در کشور وجود دارد و این امر روز به روز ابعاد پیچیده تری می یابد.
مشکل کم آبی و آلودگی آب آشامیدنی می تواند تاثیر گسترده ای را بر روند افزایش مهاجرت و تغییر مشاغل، افزایش تنش های اجتماعی به وجود آورد. ایران از نظر منابع و وضعیت ذخایر آبی درآینده با مشکل های جدی تری رو به رو خواهد شد و اگر جمعیت کشور با افزایش یابد در سال های آینده از نظر تامین آب در وضعیت بحرانی قرار می گیرد.
برای آنکه بتوان با این بحران مبارزه کرد باید به مدیریت یکپارچه منابع آب کشور، داشتن چشم انداز مدیریت آب در سال های آینده، اصلاح و تغییر روش های آبیاری کشاورزی از روش سنتی به روش مدرن و صرف جویی در منابع آب در تمام بخش ها و فرهنگ سازی پرداخت.
بارش میانگین در کشور سه برابر متوسط جهانی است. به این معنا که باران کمتر از متوسط جهانی فرو می بارد و بسیار سریع تر بخار می شود و از دست می رود.از۴۰۰ میلیارد متر مکعب بارش تنها ۱۱۰ میلیارد متر مکعب به صورت «آب شرب تجدید پذیر» هر سال در زیست بوم ایران باقی می ماند. ایران پس از ترکیه که بیش از ۲۰۰ میلیارد متر مکعب پتانسیل سالیانه آب شیرین تجدید پذیر دارد، با میزان تقریبی ۱۱۰ میلیارد متر مکعب، مقام دوم خاورمیانه و شمال آفریقا را دارا است. تمامی پتانسیل این منطقه تنها ۶۰۰ میلیارد متر مکعب به شمار می رود. البته پتانسیل آبی کشور در برابر ابرقدرت های آبی چون برزیل، روسیه، کانادا و اندونزی ناچیز است. دارایی آبی کشور در منطقه تا میزانی خوب به نظر می رسد. خاورمیانه با پنج درصد جمعیت جهانی تنها یک درصد از پتانسیل آب شیرین جهانی را دارا است. گرچه ایران در قیاس با جهان از نظر منابع آب بسیار غنی محسوب نمی شود اما نسبت به بسیاری از کشورهای منطقه از شرایط بهتری برخوردار است.
به منظوربررسی وضعیت آبی کشوراز یک طرف وارائه راهکارهای موثر به منظورحل بحران آبی در ایران با مسئولان ارشد کشور در حوزه آب گفتگو کرده‌ایم تا از نظرات آنها مطلع شویم.
اصلاح ساختار تعرفه‌گذاری آب
در سال آینده
رضا اردکانیان وزیر نیرو با بیان اینکه در تابستان امسال به لحاظ تخصیص منابع آبی به نقاط مختلف کشور در تنگنا بودیم، گفت: از تابستان سال جاری عبرت گرفته‌ایم و برای سال آینده به منظور تقسیم و تخصیص آب به مشترکان مختلف برنامه ویژه‌ای داریم.
وی افزود: اصلاح ساختار تعرفه‌گذاری آب در کشور برای سال آینده در هیات دولت در دست بررسی است.
اردکانیان تصریح کرد: در سال آینده مشترکان پرمصرف آب در کشور شناسایی خواهند شد و طبق همین شناسایی اصلاح تعرفه آب عملیاتی میشود.
وزیرنیرواضافه کرد: برای مشترکانی که از حد معمول کمتر آب مصرف می‌کنند بسته‌های تشویقی ویژه‌ای در نظر گرفته میشود که جزئیات این بسته به زودی منتشر خواهد شد.
کاهش ۳۳درصدی ورودی آب به سدهای کشور
محمد حاج رسولی‌ها مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، با بیان اینکه مدیریت برداشت آب از چاه‌های غیرمجاز در شرایط کنونی بسیار مهم است، گفت: متأسفانه وضعیت آبی ایران، به‌لحاظ برخورداری از منابع آب‌های روزمینی و زیرزمینی چندان مساعد نیست.
وی با اشاره به اینکه حدود ۱۳ درصد از مشترکینی که مجوز برداشت آب از چاه‌ها را دارند، بیش از دو برابر حدّ موجود، آب‌های زیرزمینی را استخراج می‌کنند، گفت: برای مدیریت و مقابله با افزایش میزان برداشت این افراد، برنامه‌ریزی جامعی داریم.
حاج رسولی‌ها تصریح کرد: میزان بارندگی در کشور در سال آبی ۹۷-۹۶، ۱۷۷ میلیمتر بوده است که در ۵۰ سال اخیر این میزان بارش رتبه ۴۸ را به‌لحاظ منابع آبی به خود اختصاص داده است.
وی اضافه کرد: میزان بارندگی در کشور در سال‌جاری نسبت به سال قبل ۲۱ درصد کاهش داشته است.
حاج رسولی‌ها اشاره‌ای هم به اجرای طرح تعادل‌بخشی برای حفظ آب‌های زیرزمینی داشت و گفت: در سال ۹۶ با اجرای طرح تعادل‌بخشی برای حفظ منابع آب‌های زیرزمینی، گام‌های مؤثری برداشتیم و در سال جاری هم در پی حفظ منابع آب‌های زیرزمینی با توجه به تنش‌های آبی موجود در نقاط مختلف کشور هستیم.
حاج رسولی‌ها گفت: در سال ۱۳۹۵ حدود ۱۶ میلیون مگاوات انرژی در کشورمان تولید شد که این میزان در سال گذشته به ۱۵ میلیون مگاوات ساعت رسید.
وی با بیان اینکه ورودی آبی سدهای کشور حدود ۳۳ درصد کاهش داشته است، گفت: موجودی مخازن آبی در سال جاری حدود ۱۹ میلیارد و ۸۱۰ میلیون مترمکعب است که نسبت به سال گذشته ۲۳ میلیارد و ۳۲۰ میلیون مترمکعب کاهش داشته است.
حاج رسولی‌ها با بیان اینکه میزان روان‌آب‌ها در استان خوزستان بیش از ۴۰ درصد کاهش داشته است، گفت: برای افزایش تولید میزان انرژی و روان‌آب‌ها در نقاط پرتنش آبی کشور برنامه ویژه‌ای داریم.
وی با اشاره به دریاچه ارومیه و میزان آب موجود در آن ،گفت: در دریاچه ارومیه حدود ۶۹ درصد روان‌آب‌ها رهاسازی شده‌اند که نسبت به سال گذشته، این میزان با کاهش روبرو بوده است.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آبی ایران اشاره‌ای هم به زاینده‌رود داشت و گفت: در شرایط کنونی کل آب‌های رهاسازی شده در زاینده رود به ۵۵۵ میلیون مترمکعب می‌رسد که این میزان نسبت به سال پیش کاهش داشته است.
حاج رسولی‌ها به چالش‌های ایجاد شده بر اثر نوسانات ارزی برای پیمانکاران حوزه آب اشاره کرد و افزود: در پی آن هستیم تا با انجام تغییرات در قراردادهای پیمانکاران حوزه آب، به‌نوعی چالش نوسانات ارزی را برای این پیمانکاران حل‌وفصل کنیم.
سخن آخر
بنابراین با توجه به سخنان فعالان،مسئولان وکارشناسان صنعت آب کشور به نظر می رسد برای حفظ منابع آبی در ایران باید ازیک طرف فرهنگ مصرف آب در بخش‌های مختلف ازکشاورزی گرفته تا صنعتی وخانگی تغییرکند وازطرف دیگرازتکنولوژی‌های جدید به منظورحفظ منابع آبی در ایران استفاده بهینه کرد به طوری که در تزریق آب به سفره‌های زیرزمینی غافل نشویم البته مصرف آب در حوزه کشاورزی بیشتر از سایر حوزه‌های دیگر است وبه نظر می رسد اجرای سیاست های درست وتاثیرگذار که در مدیریت مصرف آب درحوزه کشاورزی موثر باشد لازم وضروری است.
