این شهرها و سکونتگاه‌های تاریخی، گنجینه‌های ارزشمندی هستند که روند حیات اجتماعی را در هر سرزمین نشان می‌دهند. از این رو نه تنها در پژوهش‌های باستان‌شناسی تاثیرگذارند، بلکه در بررسی‌های مردم‌شناسانه و جامعه‌شناسانه نکات ارزشمندی را در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. این ویرانه‌ها از یک طرف شکل و ساختار شهر را نشان می‌دهند و از […]
این شهرها و سکونتگاه‌های تاریخی، گنجینه‌های ارزشمندی هستند که روند حیات اجتماعی را در هر سرزمین نشان می‌دهند. از این رو نه تنها در پژوهش‌های باستان‌شناسی تاثیرگذارند، بلکه در بررسی‌های مردم‌شناسانه و جامعه‌شناسانه نکات ارزشمندی را در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. این ویرانه‌ها از یک طرف شکل و ساختار شهر را نشان می‌دهند و از طرف دیگر رابطه شهر با اقتصاد، جامعه شهری و… ترسیم می‌کنند. بنابراین تغییرات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی این شهرها را می‌توان در دل خودشان جست‌و‌جو کرد و تغییرات پیش‌آمده را بررسی کرد.
شهرهای باستانی ایران
دوره حیات بیشتر شهرهای باستانی در دوران ایران باستان یعنی از زمان شکل‌گیری حکومت مادها در سده هفتم قبل از میلاد تا ۶۵۱ میلادی که ساسانیان در ایران حکومت می‌کردند، ساخته شده‌اند. براساس پژوهش‌هایی که تا کنون انجام شده، ایران بیش از ۵۰ شهر باستانی داشته است. تعدادی از این شهرها اکنون جزو ایران نیستند و در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ و جدا شدن برخی قسمت‌ها از ایران، در کشورهای عراق، آذربایجان، افغانستان، ازبکستان، ترکمنستان و… قرار دارند.
برخی از این شهرها اکنون محل شکل‌گیری شهر تازه‌ای شده‌اند. از هگمتانه اولین شهر ایرانی اثری بر جای نمانده و امروزه شهر همدان در منطقه ساخت آن شکل گرفته است. شهر باستانی شوش اما هنوز با همین نام به حیات خود ادامه می‌دهد و به‌خاطر داشتن آثار بی‌نظیر تاریخی در فهرست میراث یونسکو هم ثبت شده است. زیگورات نیایشگاهی باستانی که حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده یکی از این بناهاست. همچنین کاخ آپادانا که محل سکونت زمستانی شاهان هخامنشی بوده و مقبره دانیال نبی از جمله دیدنی‌های باستانی این شهر است.
شهر باستانی تخت جمشید یکی از چهار پایتخت امپراتوری سرزمینی بود که بعدها به نام ایران نامیده شد. کار ساخت آن از حوالی سال‌های ۵۵۰ قبل از میلاد آغاز و به نمادی از ثروت و جلال و بزرگی امپراتوری ایران باستان تبدیل شد. معماری فوق‌العاده این شهر باستانی زبانزد مورخان دنیاست و در ساخت آن از نقره و طلا نیز استفاده شده بود و در گوشه و کنار تخت جمشید حجاری‌های پیکره‌های انسانی به چشم می‌خورد.
ساخت تخت جمشید در دوران شکوفایی امپراتوری هخامنشی و به فرمان داریوش بزرگ آغاز شد. این امپراتوری از ۵۵۰ تا ۳۳۰ پیش از میلاد حکمرانی کرد تا این‌که با حمله اسکندر مقدونی از هم فرو پاشید و تخت جمشید در آتش سوخت. اکنون ویرانه‌هایی از آن به جا مانده است. تخت جمشید هم مانند دیگر شهرهایی که به آنها اشاره کردیم در فهرست میراث یونسکو ثبت شده است.
شهرهای باستانی جهان
از زمان کشف شهر ماچو پیچو یکصد سال می‌گذرد، اما تاکنون باستان‌شناسان نتواسته‌اند کشف کنند کاربرد این شهر باستانی متعلق به سلسله اینکاها چه بوده است. اینکاها دارای سیستم خاصی از نگارش بوده‌اند، اما هیچ متنی از آنها به جای نمانده است. این شهر در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا ساخته شده و اغلب اوقات از آن به عنوان شهر گمشده اینکاها یاد میشود. ماچو پیچو احتمالا شناخته شده‌ترین نماد امپراتوری اینکاهاست. این شهر حدود سال ۱۴۵۰ میلادی ساخته شده و صدها سال پیش در زمان فتح اینکاها توسط اسپانیایی‌ها متروکه شده است.
در جنوب شرقی مکزیک و گواتمالا، مایاها شروع به ساختن شهری بزرگ از ۳۰۰۰ سال پیش در دل جنگل‌های استوایی کردند که پالنگ نام دارد. حاکمان آنها در این نواحی عبادتگاه‌های هرمی‌شکل، قصرها، بازار و میدان‌های تجارتی زیبایی ساختند. آموزش هنر و تجارت رونق پیدا کرد و نویسندگان با استفاده از عکس‌ها و نقش‌های سمبلیک، یک سیستم نوشتاری ایجاد کردند. ریاضیدانان و ستاره شناسان مایا بسیار متخصص بودند. مشهور است در معابد مایاها انسان‌ها را برای خدای خورشید قربانی می‌کردند.
