چند سالی است که از پیشنهاد «برنامه مارس وان» یا سفر بی بازگشت به مریخ از طرف یک شرکت هلندی به همین نام می‌گذرد و عده بسیاری از جمله از ایران داوطلب این سفر شده‌اند بدون آنکه مطالعه و درک عمیقی درباره آن داشته باشند. این که شرایط مریخ نسبت به دیگر سیارات ظاهرا بهتر […]
چند سالی است که از پیشنهاد «برنامه مارس وان» یا سفر بی بازگشت به مریخ از طرف یک شرکت هلندی به همین نام می‌گذرد و عده بسیاری از جمله از ایران داوطلب این سفر شده‌اند بدون آنکه مطالعه و درک عمیقی درباره آن داشته باشند. این که شرایط مریخ نسبت به دیگر سیارات ظاهرا بهتر است و ما توانایی ساخت سامانه‌های فضایی برای سفر به مریخ را داریم دلیل کافی برای انجام سفر یک سویه به مریخ نیست. حتی اینکه برخی معتقدند با ساخت سازه‌های نفوذناپذیر و ایجاد جو، گرم نگه داشتن محیط، بتوانیم مریخ را «زمینی‌سازی» و قابل سکونت کنیم، بیشتر یک نظریه رویایی است تا واقع‌گرایی.
این گروه بطور مثال می‌گویند می‌توانیم در سازه‌های زیستی غیرقابل نفوذ، گلخانه‌هایی برای پرورش گیاهان بسازیم و خوراک‌مان را تامین کنیم. اما ما هنوز بطور دقیق نمی‌دانیم آیا خاک مریخ توانایی لازم برای رشد گیاهان را دارد یا خیر.
در پاسخ به سوالاتی مانند تامین اکسیژن، محافظت از پرتوهای خورشید و شهاب‌ها، تامین انرژی و برق و غیره راه حل‌هایی ارائه می‌دهند اما سوالات زیادی است که بدون جواب است. بطور مثال آیا گرانش ۳۸ درصدی مریخ نسبت به زمین در دراز مدت چه مشکلی برای بدن انسان بوجود می آورد؟ چگونه می‌توان آب مصرفی را از منابع احتمالی آب‌های مریخ تامین کرد؟ سکونت‌گاهها از چه ویژگی‌هایی باید برخوردار باشند و چگونه می‌توان این سکونت‌گاهها را در آنجا ساخت؟ زیرا فشار جوی مریخ ۶ میلی‌بار است و باید درست مثل ایستگاه‌ها و سفینه‌های فضایی توان ماندگاری در جو و فشار کم آن را داشته و از هم نپاشند. این زیستگاه‌ها همچنین باید در برابر باد و طوفان‌های سطح مریخ، بادهای خورشیدی و عوامل خطرناک کیهانی مقاوم باشند.
حتی اگر تمام این مشکلات فنی حل شوند باز هم انسان با ویژگی‌هایی که دارد برای زندگی دائمی در مریخ، توانایی لازم را نخواهد داشت. در نظر بگیرید سفری یک ساله در سفینه‌ای بسیار مجهز را آغاز کنید و حتی تعدادی از دوستان و اعضای خانواده و آشنایان هم شما را همراهی می‌کنند؛ در این سفر یک ساله که در مسیر خطرهای زیادی مانند برخورد شهاب سنگ‌ها، اشعه‌های خطرناک کیهانی، خراب شدن یک یا چند دستگاه سفینه، هم شما را تهدید کند ضمنا شما حق نداشته باشید توقف کنید یا از سفینه خارج شوید. در کل این یک سال، به جای رفتن به حمام و ایستادن زیر دوش، مجبور باشید با دستمال مرطوب خودتان را تمیز کنید، غذا خوردن و نوشیدن آب و حتی خوابیدن‌تان به راحتی ممکن نباشد، روزانه مجبور باشید برای از دست ندادن توان بدنی مرتبا چند ساعت ورزش کنید و… تا به مریخ برسید.
حتی فرض کنید که سفینه شما درست در نقطه پیش‌بینی شده سالم و آرام فرود بیاید و شما بعد از این سفر سراسر عذاب به «استراحت‌گاه» مریخی خودتان برسید. در آنجا چه چیز در انتظار شما خواهد بود؟ سکونتگاهی با مساحت محدود و منظره بیابانی که از پشت پنجره ضخیم و کوچک خواهید دید. بیابانی که تا چشم کار می‌کند از خاک سرخ پوشیده شده است بدون هیچ چشم اندازی از جنگل و دریا و پرندگان با آسمانی سرخ و بدون ابر. برای بیرون رفتن باید لباس دست و پاگیر و سنگین و خسته کننده فضایی بپوشید. خروج هم در هر زمانی که شما دلتان برای گردش تنگ شد ممکن نیست و محدویت دارد. تازه وقتی هم که از زیستگاه خارج شوید کجا می‌خواهید بروید؟ در آنجا از پارک و سینما و دیگر تفریگاه‌های زمینی خبری نیست. کارشناسان معتقدند با توجه به تجربیات به دست آمده در گروه‌های تحقیقاتی اعزامی به قطب جنوب و یا ایستگاه‌های فضایی، در صورت اقامت طولانی و یا دائمی، جنون و درگیری بین افراد، حتمی خواهد بود.
خلاصه آن که ما انسان‌ها عادت کرده‌ایم در همین سیاره، حتی با مشکلات زیست محیطی‌اش و در کنار هم، حتی با مشکلات موجود در روابط اجتماعی‌مان زندگی کنیم و زیستن در هیچ سیاره دیگری برای انسان قابل تصور نیست.
در زمان سفر فضانورد الکساندر لازوتکین به ایران، در جلسه گفتگویی عمومی, فردی با این استدلال که زمین در حال تخریب است و بشر باید برای بعد از زمین زیستگاه مناسبی بیابد، لازوتکین جواب بسیار زیبایی داد و گفت به جای این که بنشینیم و برای حل صدها مشکل زیستی در مریخ فکر کنیم، بیایید سعی مان را در راه جلوگیری از تخریب زمین به کار بگیریم و از این هدیه‌ای که خداوند به ارزانی در اختیارمان گذاشته محافظت کنیم. چهارمین سیاره در سامانه خورشیدی است که در مداری طولانی‌تر و با سرعتی کمتر از زمین به دور خورشید می‌چرخد. هر یک بار گردش این سیاره به دور خورشید معادل ۶۸۷ شبانه‌روز زمین به درازا می‌کشد و طول شب و روز نیز از کره زمین کمی طولانی‌تر است.
