فرسایش خاک، یکی از موضوعاتی است که مدتهای مدیدی است کارشناسان محیط زیست درخصوص آن صحبت می کنند و بیان می کنند که سالانه میلیون ها تن خاک در کشور بر اثر عوامل ناشی از دخالت بشر فرسایش می‌یابد و این بلای دست بشر همانند جذام، سرسبزی طبیعت کشور را از بین میبرد. بروز سیلاب، […]
فرسایش خاک، یکی از موضوعاتی است که مدتهای مدیدی است کارشناسان محیط زیست درخصوص آن صحبت می کنند و بیان می کنند که سالانه میلیون ها تن خاک در کشور بر اثر عوامل ناشی از دخالت بشر فرسایش می‌یابد و این بلای دست بشر همانند جذام، سرسبزی طبیعت کشور را از بین میبرد. بروز سیلاب، افزایش خسارت‌ها اقتصادی، کاهش عمر مفید سدها، گسترش بیابان زایی، تغییر گسترده کاربری اراضی و تخریب منابع پایدار از پیامدهای مخرب فرسایش خاک در کشور است.
مهمترین دلیل فرسایش خاک در ایران چیست؟
عمده‌ترین دلیل فرسایش شدید خاک در ایران، از بین رفتن پوشش گیاهی است. در مراتع و بسیاری از اراضی جنگلی و همچنین سواحل شاهد از بین رفتن پوشش گیاهی هستیم. تقریبا در کلیه مراتع شاهد چرای بی‌رویه چهارپایان بوده و تراکم دام در آنها دو تا شش برابر ظرفیت چرای موجود است. به گفته کارشناسان؛ فرسایش خاک در کشور بیش از استاندارد جهانی بوده و وضعیت حفاظت از آب و خاک مطلوب نیست.
رتبه فرسایش خاک در ایران اول یا دوم است و فقط کشورهای آفریقایی گاهی از ایران پیشی می‌گیرند. اگر به نحوه شکل‌گیری خاک در طبیعت توجه کنیم متوجه می‌شویم که طبیعت خاک را درست نمی‌کند و رسوبات ته دریاها و اقیانوس‌ها به مرور زمان از آب بیرون آمده و چین‌خوردگی‌ها را ایجاد می‌کنند و جنس این چین‌خوردگی‌ها از سنگ است.
یک کارشناس محیط‌زیست با بیان این مطلب گفت: عوامل طبیعی مانند باد، باران، برف، سرما و گرما سبب فرسایش سنگ‌ها و تولید خاک می‌شوند. تشکیل یک سانتی‌متر خاک از سنگ حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ سال زمان میبرد. به اعتقاد اسماعیل کهرم؛ پوشش گیاهی خاک در ایران باید بالاتر برود. اگر پوشش گیاهی مناسب باشد فرسایش خاک صورت نمی‌گیرد. در حال حاضر علوفه‌ای که توسط باران و برف رشد می‌کند توسط چهارپایان خورده میشود و تعداد دام‌‌ها در ایران چهار برابر گنجایش مراتع است. این چهارپایان خاک را خالی از پوشش گیاهی کرده و آن را فرسایش می‌دهند.
به گفته وی؛ سفره‌های آب زیرزمینی به دلیل برداشت غیراصولی خالی از آب شده‌اند. این سفره‌ها باید پر و مراتع احیا و پوشش گیاهی مناسب انباشته شود. تعداد چهارپایان و احشام نیز باید به یک چهارم تعداد فعلی کاهش یابد. وقتی مراتع احیا شوند باران نمی‌تواند خاک را شسته و با خود ببرد. این بوم شناس تاکید کرد: میزان فرسایش خاک در ایران ۴۸ تن هکتار در سال است. در اروپا این میزان ۱۲ تن و در آمریکا چهار تن هکتار در سال است. میزان فرسایش خاک در ایران چهار برابر اروپا و ۱۲ برابر آمریکا است.
چرای مفرط و بی ضابطه دام اهلی
یک عضو هیئت علمی دانشگاه نیز اصلی ترین عامل تخریب پوشش گیاهی در کشور را چرای مفرط و بی ضابطه دام اهلی دانست و گفت: متاسفانه ما جزو رکورد داران میزان فرسایش خاک در جهان هستیم و این ناشی از بی توجهی ما به شرایط کوهستانی و زمین های شیب دار کشورمان است.
دکتر برهان ریاضی که در برنامه ۳۶۰ درجه صحبت می کرد با اشاره به عوامل موثر در تخریب پوشش گیاهی کشور بیان کرد: اصلی ترین عامل تخریب پوشش گیاهی در کشور چرای مفرط و بی ضابطه دام اهلی است، البته دیم کاری غلات نیز در این مسئله موثر است. این کارشناس محیط زیست یادآور شد: کشور ما دیگر مرتع درجه یک به معنای واقعی کلمه و گیاهان دارای ارزش علوفه ای بالا ندارد. متاسفانه به دلیل تخریب هایی که طی نیم قرن گذشته با شدت زیادی انجام شده در حال حاضر به این وضعیت دچار شده ایم. وی همچنین گفت: در حال حاضر به جای برداشت ۵۰ درصدی از علوفه استفاده ۱۰۰ درصدی می شود که موجب نابودی گیاهان چند ماهه و چند ساله، درختچه ها و گیاهان عریان شدن خاک می شود. در چنین شرایطی با آمدن قطرات باران و حرکت مداوم دام های گرسنه بر روی این خاکها، خاک ضربه می خورد و در نهایت نفوذ پذیری آب در خاک کاهش خواهد یافت.
به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه عدم رعایت فصل چرا و بسیاری از مسائل دیگر باعث تخریب شدید مراتع و افزایش فرسایش خاک شده است.
