عملیات تروریستی هفته گذشته بار دیگر چابهار را در کانون توجه افکار عمومی قرار داد.برخی کارشناسان مسائل سیاسی معتقدند این عملیات ایذایی برای جلوگیری از توسعه این بندر استراتژیک که از تحریم های اخیر آمریکا معاف شده،اجرا شده است. با این حال «پیرمحمد ملازهی» کارشناس مسائل شبه قاره هند معتقد است فرصت بی نظیری برای […]

عملیات تروریستی هفته گذشته بار دیگر چابهار را در کانون توجه افکار عمومی قرار داد.برخی کارشناسان مسائل سیاسی معتقدند این عملیات ایذایی برای جلوگیری از توسعه این بندر استراتژیک که از تحریم های اخیر آمریکا معاف شده،اجرا شده است. با این حال «پیرمحمد ملازهی» کارشناس مسائل شبه قاره هند معتقد است فرصت بی نظیری برای توسعه سواخل مکران و بندر چابهار ایجاد شده و ایران باید بتواند زمینه سرمایه گذاری قدرتهای بزرگ همچون چین ژاپن و حتی کشورهای اروپایی را در این منطقه فراهم کند. به گفته این کارشناس مسائل شبه قاره هند اعطای معافیت به این بندر در چارچوب رقابتهای کلان بین قدرتهای بزرگ قابل ارزیابی است.
ملازهی با اشاره به اهمیت سواحل مکران و اعطای معافیت از تحریم های آمریکا به بندر چابهار گفت:اعطای این معافیت در چارچوب طرح های بزرگی است که قدرت های منطقه ای و بین المللی در ارتباط با سواحل مکران دارند چرا که خود چابهار به تنهایی مطرح نیست بلکه ساحل مکران از جنوب بندرعباس و تا شمال کراچی یک هزار ۵۰۰ کیلومتر ساحل است که تحت عنوان دریای عمان شناسایی شده است.
کارشناس مسائل شبه قاره هند افزود:سواحل مکران یکی از مناطقی است که در دوران جدید قدرت های بزرگ برای حضور در آن برنامه‌ریزی و فعالیت می‌کنند.
وی با اشاره به پروژه های چینی ها در عرصه بین الملل گفت:در طرح کلان یک کمربند – یک جاده چینی ها بندر گوادر پاکستان در ۶۰ کیلومتری چابهار نقش بسیار مهمی دارد، آنها سه پروژه موازی در ارتباط با این بندر در دست اجرا دارند که شامل احداث بزرگراه گوادر-کاشغر(در سین‌کیانگ چین) و احداث خط آهن خط لوله گاز و نفت است.چین با اجرای این طرح ها می خواهد وارد اقیانوس هند شود و به نظر می رسد برای قرن ۲۱ و زمانی که چین به قدرت اول تبدیل شود برنامه ریزی کرده است.
ملازهی ادامه داد: چینی ها علاوه این سه پروژه ، جاده دیگری از طریق قرقیزستان در دست اجرا دارند که یک شعبه آن از طریق ترکمنستان به افغانستان ایران و عمان می رود و شعبه دیگر هم به طرف مسکو و اروپا می رود.
وی با اشاره به سرمایه گذاری ۵۴ میلیارد دلاری چینی ها در بندر گوادر به سوابق حضور آمریکایی ها در این منطقه اشاره کرد و افزود:آمریکایی ها در زمان شاه تلاش کردند برای جلوگیری از نفوذ شوروی ها بندر چابهار را به یک پایگاه نظامی تبدیل کنند واز تنگه هرمز و امنیت انتقال انرژی حفاظت کنند.
این کارشناس مسائل شبه قاره اضافه کرد: یکی از دلایل توجه آمریکایی ها به چابهار این بود که در آن مقطع ذوالفقارعلی بوتو نخست وزیر وقت پاکستان نگاه های سوسیالیستی داشت و در پشت پرده با شوروی ها وارد معاملاتی شده بود و قرار بود گوادر را در اختیار شوروی ها قرار دهد.
به گفته ملازهی حتی برخی معتقدند کودتای ژنرال ضیاءالحق برعلیه ذوالفقارعلی بوتو و اعدام وی در ارتباط با همین طرحی بود که وی در پشت پرده با شوروی ها داشت.در آن مقطع همه دنیا با اعدام بوتو مخالف بودند چون آدم موثری بود و بعد از تجزیه بنگلادش بقیه بخش‌های پاکستان را نجات داد اما در نهایت اعدام شد.
وی یادآورشد: در شرایط کنونی به موازات حضور چینی ها و حتی روس ها که وارد مذاکرات جدی تر با پاکستان شده اند، آمریکا هم طرح هایی را در عمان ، بحرین و عربستان سعودی پیگیری می‌کند.آمریکا در این کشورها پایگاه‌های نظامی زیادی دارد و یا به دنبال راه‌اندازی پایگاههای دیگر است.
علاوه بر این پروژه نئوم که عربستان در دست اجرا دارد هم در چهارچوب همین رقابتهای کلان قابل ارزیابی است.
کارشناس مسائل ششبه قاره افزود: از این زاویه و از بابت شکل‌گیری و تشدید رقابت های بین المللی چابهار و گوادر از اهمیت بسیار بالایی برای قدرت‌های خارجی برخوردار است و در چنین چهارچوبی می توان معافیت چابهار از تحریم های آمریکا را مد نظر قرار داد. در واقع این معافیت فقط به خاطر چابهار و ایران نبود بلکه به دلیل رقابت هایی است که آمریکاییها با چین دارند و از سوی دیگر هندوستان و افغانستان و آسیای مرکزی هم می خواهند واردات و صادرات شان از طریق چابهار تسهیل شود و نه گوادر که در اختیار چینی هاست.
وی اضافه کرد:با توجه به جایگاه هند، افغانستان وآسیای مرکزی در استراتژی بلندمدت آمریکایی ها، چابهار جایگاه خاصی در این چهارچوب دارد حالا که از طریق دیگری نمی توانند همانند سابق با ایران تعامل کنند راضی شده اند هند به عنوان متحد آمریکا ابتکار عمل را در دست بگیرد.
این کارشناس مسائل شبه قاره اضافه کرد: در چنین شرایطی با توجه به رقابت هایی که چین و هند از سویی و هند و پاکستان از سوی دیگر با هم دارند آمریکایی ها به دنبال این هستند چابهار را به عنوان رقیب گوادر مطرح کنند.این در حالیست که چینی‌ها خط آمریکایی ها را در این قضیه خواندند و می‌گویند گوادر و چابهار مکمل و شریک هم هستند و می توانند باهم همکاری می کنند و نه رقابت.
ملازهی خاطرنشان کرد: بهره گیری از این فضا بستگی به ایران دارد و اگر هوشیارانه عمل کند فرصت بسیار مساعدی برای ایران ایجاد شده تا بتواند منافع خود را پیگیری کند و اجازه دهد چینی‌ها هم در چابهار حضور داشته باشند.
وی یادآورشد: یک شرکت چینی اعلام کرده حاضر است اگر هندی ها پا پیش نگذارند آنها در خط لوله صلح سرمایه‌گذاری و ادامه آن را تا بندر گوادر لوله گذاری کنند و یک خط لوله به سمت چین بکشند.
این کارشناس مسائل بین المللی ادامه داد: به نظر می رسد ایران بدون اینکه برنامه ریزی در این زمینه داشته باشد در موقعیت بسیار مساعدی قرار گرفته است مشروط بر اینکه چگونه از این شرایط استفاده کند و بتواند مسائل چابهار در شکل کلان تر ببیند نه به شکل بندر منزوی که تا به حال بوده است.
ملازهی در پاسخ به این سوال که اینکه چقدر بندر چابهار می تواند وابستگی ما را به بنادر جنوب خلیج فارس کم کرده و به اقتصاد کشور کمک کند، گفت:این بستگی دارد به اینکه ایران چه کار کند.چون هندی ها لااقل تاکنون تصمیم ندارند سرمایه گذاری کلانی در این بندر داشته باشند سرمایه گذاری هندی ها در این بندر چیزی حدود ۵۰۰ میلیون دلار است که در مقایسه با رقم ۵۵ میلیارد دلار چینی ها درگوادر رقم بالایی نیست.