فرید کریمی با وجودی که ۷۰ درصد کل کره‌ی زمین را آب تشکیل می‌دهد، اما آب شیرین یا آشامیدنی در سیاره‌ی ما فوق‌العاده کمیاب است. آب، فراوان‌ترین مایع موجود روی کره‌ی زمین است و بیش از ۷۰ درصد از سطح زمین را آب پوشانده است. این آب و همین‌طور ابرها که از ذرات آب تشکیل […]
فرید کریمی
با وجودی که ۷۰ درصد کل کره‌ی زمین را آب تشکیل می‌دهد، اما آب شیرین یا آشامیدنی در سیاره‌ی ما فوق‌العاده کمیاب است.
آب، فراوان‌ترین مایع موجود روی کره‌ی زمین است و بیش از ۷۰ درصد از سطح زمین را آب پوشانده است. این آب و همین‌طور ابرها که از ذرات آب تشکیل شده‌اند، باعث می‌شود، کل سیاره‌ی ما از فضا به‌صورت یک تیله‌ی آبی رنگ دیده شود. آب در کره‌ی زمین به‌طور مداوم بازیافت می‌شود. آب به‌وسیله‌ی نور خورشید از اقیانوس‌ها تبخیر می‌شود. بخار به ابرها می‌رود و از طریق باران روی زمین جاری می‌شود. آب‌های سطحی به دریاچه‌ها و رودخانه‌ها و سپس به دریاها می‌ریزند و به این ترتیب، چرخه‌ی آب کامل می‌شود.
غیر ممکن است که اهمیت آب را در تقریبا هر فرایندی روی زمین، از فرایندهای زندگی ریزترین باکتری‌ها تا شکل دادن به قاره‌ها، نادیده بگیریم. تقریبا ۷۰ درصد از بدن ما از آب تشکیل شده است. در هنگام تولد، آب حدود ۸۰ درصد وزن بدن ما را تشکیل می‌دهد و یک فرد سالم می‌تواند حدود سه گالن (۴۸ فنجان) آب در روز بنوشد. همچنین وقتی به اهمیت آب پی‌می بریم که بدانیم در زمان که احساس تشنگی می‌کنیم، تنها ۱ درصد از کل آب بدن خود را از دست داده‌ایم!
اما از تمام آب‌های روی زمین، مقدار بسیار کمی آب شیرین است که می‌تواند به‌طور مستقیم توسط انسان‌ها، حیوانات و گیاهان مورد استفاده قرار گیرد. ۹۷ درصد از این آب در اقیانوس‌ها قرار دارد و برای انسان‌ها، حیوانات و گیاهان بیش از حد شور است و ۲ درصد باقی مانده نیز در قطب‌های شمال و جنوب به‌صورت یخچال‌ها و کوه‌های یخ وجود دارد. در نتیجه تنها ۱ درصد از آب‌های جهان قابل آشامیدن هستند. علاوه بر این، برخی از منابع آب در سفره‌های زیر زمینی قرار دارند، همچنین مقادیری از این آب‌ها بیش از حد آلوده هستند و استخراج برخی منابع نیز بسیار دشوار است.
همان‌طوری که گفتیم، میزان ناچیزی از کل آب کره زمین قابل استفاده است. در واقع، تنها ۲٫۵ تا ۲٫۷۵ درصد آب زمین، آب شیرین است که ۱٫۷۵ درصد آب شیرین در یخچال‌ها و صفحات یخی قطب‌های زمین قرار دارد. حدود ۰٫۵ تا ۰٫۷۵ درصد از آب شیرین در سفره‌های زیرزمینی و رطوبت خاک ذخیره شده و کمتر از ۰٫۰۱ درصد در آب‌های سطحی در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها وجود دارد. دریاچه‌های آب شیرین، ۸۷ درصد از آب‌های شیرین سطحی را تشکیل می‌دهند، ۲۹ درصد از آب‌های شیرین دریاچه‌های جهان در دریاچه بزرگ آفریقا، ۲۲ درصد در دریاچه بایکال در روسیه، ۲۱ درصد در دریاچه‌های بزرگ آمریکای شمالی و ۱۴ درصد در سایر دریاچه‌ها قرار دارد.
ماموریت آپولو ۱۷ عکس مشهوری که فضانوردان ماموریت آپولو ۱۷ از زمین گرفتند. در پایین عکس می‌توانید صفحه یخی قطب جنوب را مشاهده کنید که بیش از ۶۸ درصد آب شیرین و به عبارتی ۱٫۷ درصد از آب کل آب جهان را در خود ذخیره کرده
با وجودی که آب شیرین، یک منبع طبیعی تجدیدپذیر محسوب می‌شود، اما محدود است. منابع آب شیرین، تنها می‌توانند از طریق فرایند چرخه‌ی آب دوباره پر شوند. آب از دریاها، دریاچه‌ها، جنگل‌ها، رودخانه‌ها و دیگر منابع تبخیر می‌شود، ابرها را تشکیل می‌دهد و با بارندگی دوباره روی زمین جاری می‌شود. با این وجود، در صورتی که به‌وسیله فعالیت‌های انسانی، آب شیرین بیشتری نسبت به چرخه‌ی طبیعی مصرف شود، این امر می‌تواند، موجب کاهش منابع سطحی یا زیرزمینی شود و آسیب‌های جدی را برای محیط‌زیست در پی‌داشته باشد.
تقاضا برای آب در سطح جهان، در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۵۰، به میزان ۷۷ درصد افزایش می‌یابد. بخش عمده‌ی این تقاضا به بخش کشاورزی اختصاص یافته است که ۷۰ درصد از مصرف آب شیرین جهان را شامل می‌شود. این میزان باید تا سال ۲۰۳۵ به میزان ۶۹ درصد افزایش یابد تا امکان تغذیه‌ی جمعیت درحال رشد جهان را فراهم کند. بر اساس پژوهشی که از سوی ناسا انجام گرفته، بسیاری از منابع آب شیرین جهان، سریع‌تر از آنچه که باید تجدید شوند، در حال تخلیه هستند. از ۳۷ آبخوان (سفره زیرزمینی) جهان، ۲۱ آبخوان از هند و چین تا ایالات متحده و فرانسه خشک شده‌اند. به همین جهت، می‌توان نتیجه گرفت که از سطح آب شیرین در سراسر جهان به‌شدت کاسته شده است. و واضح است که ذخایر آب، بی‌نهایت نیستند.
خشکسالی در تقریبا تمام اقلیم‌های کره‌ی زمین به وقوع می‌پیوندد. در حالی که اغلب مردم تصور می‌کنند، خشکسالی، دوره‌ای از آب و هوای خشک و کاهش شدید بارندگی است. اما برای خشکسالی تعریف‌های متعددی وجود دارد. نه‌تنها کمبود بارندگی و درجه حرارت بالا، موجب خشکسالی می‌شود، بلکه رشد بیش از حد جمعیت نیز نقش مهمی در خشکسالی ایفا می‌کند.
