نیلوفر منصوری دبیر گروه گردشگری شهر کوچکی است در شش کیلومتری شاهرود، شهری که محل دفن یکی از عارفان بزرگ یعنی بایزید بسطامی است. بسطام شهری است آرام که مانند شاهرود پر است از چنارهای تنومندی است که در فصل پاییز برگ ریزان دارند و بلوار اصلی شهر و کوچه پس کوچه ها را رنگی […]
نیلوفر منصوری
دبیر گروه گردشگری
شهر کوچکی است در شش کیلومتری شاهرود، شهری که محل دفن یکی از عارفان بزرگ یعنی بایزید بسطامی است. بسطام شهری است آرام که مانند شاهرود پر است از چنارهای تنومندی است که در فصل پاییز برگ ریزان دارند و بلوار اصلی شهر و کوچه پس کوچه ها را رنگی کرده اند. به ویژه بلوار اصلی شهر که از جاده منتهی به بسطام و البته بارگاه بایزید بسطامی می شود. بارگاه بایزید بسطامی دور میدان اصلی شهر قابل دیدن است. بسطام در هفت کیلومتری شمال شاهرود قرار دارد و درباره آن نوشته اند که «بستان های بسیار، میوه های نیکو، روستاهای مصفا و جامع ظریف» داشت. بسطام امروزین نیز چنین است.
بی خود نیست به بسطام لقب قطعه ای از بهشت می دهند؛ وفتی شهری با داشتن شش دوره تاریخی هر گردشگر ایرانی و غیر ایرانی را به خود جلب می کند. وجود اماکن تاریخی، گردشگری و مذهبی، آب و هوای خوب و طبیعت بکر و زیبا، باغ های زردآلو و خیار، نهلستان های بزرگ، قلعه مجن و جنگل های زیبای ابر و اولنگ همه دست به دست هم داده اند تا این لقب از این شهر گرفته نشود. بسطام علاوه بر آثار تاریخی اش، مدفن دو تن از برجسته ترین عرفای ایرانی یعنی سلطان العارفین بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی است و به همین دلیل، این شهر، موطن عرفای شرق نام گرفته است.
مجموعه بایزید بسطامی
مجموعه بایزید بسطامی با دارا بودن سه در ورودی، ما را به محوطه ای می رساند که گویا به گذشته و تاریخ وارد شده ایم. محوطه آرامش وصف ناپذیری دارد؛ بخصوص هنگام غروب و سو سوی ستارگان در شب! جیک جیک گنجشک ها و قارقار کلاغان، آبی آسمان و برگ های زرد و نارنجی درختان در کنار گنبد و کاشیکاری های آبی مجموعه منظره زیبایی را به وجود آورده است. درباره بایزید بسطامی گفته می شود که نام اصلی وی، «طیفور بن عیسی بن سروشان» است و پدرش سروشان، از زرتشتیانی بود که به اسلام گروید. از زندگی او چیز زیادی نمی دانیم و آنچه در منابع تاریخی آمده، پراکنده و ناهمخوان است. گروهی او را متوفی سال ۱۸۰ هجری قمری می دانند و بر این باورند که از شاگردان امام جعفر صادق و سقای او بوده؛ چندان که به «طیفور سقا» شهرت یافته است. گروهی دیگر سال وفات بایزید را به سال ۲۳۴ و یا ۲۶۱ و مدت عمرش را ۷۳ سال ثبت کرده اند، معتقدند که بایزید پس از وفات امام صادق به دنیا آمده و نمی تواند شاگرد او باشد. مجموعه بایزید بسطامی آثاری از دوران سلجوقی به بعد را شامل می‌شود و در کنار آن مرقد و خانقاه متعلق به «ابویزید طیفور بی عیسی بن سروشان بسطام» ملقب به «سلطان العارفین» و از عرفای نامی و مشهور ایران در قرن سوم هجری قمری قرار دارد. مجموعه بایزید بسطامی شامل خانقاه بایزید، رواق صفوی، منار بسطام، مسجد بایزید بسطامی، مسجد بسطام، امامزاده محمد، برج کاشانه، گنبد غازان خان و مدرسه شاهرخیه است. در همین زمینه سرپرست پایگاه میراث فرهنگی بسطام و خرقان از مجموعه تاریخی بایزید بسطامی به‌عنوان یک مجموعه زنده شهری نام برد که با گذر زمان شهر تاریخی بسطام در فضای پیرامونی آن گسترش یافته است. به گفته حامد عادل این مجموعه تاریخی در واقع به مثابه قلب شهر بوده و همه اجزای شهر حول این مجموعه شکل گرفته است. وی از تنوع و گوناگونی آثار به‌عنوان یکی از بارزترین ویژگی‌های این مجموعه تاریخی یاد کرد و افزود: مساجد اول و دوم بایزید، منار سلجوقی، گنبد غازان‌خان، گنبد امامزاده، مسجد ایلخانی، مسجد جامع و برج کاشانه، مدرسه شاهرخیه، صومعه بایزید و…از آثار این مجموعه کم‌نظیر است. آنگونه که سرپرست پایگاه میراث فرهنگی بسطام و خرقان می گوید یکی از ویژگی‌های این مجموعه شکل‌گیری آن در ادوار تاریخی مختلف است و در حقیقت در دوره‌های مختلف بخشی بر آن افزوده شده به‌طوری که ما در این مجموعه با آثاری از دوران بایزید، سلجوقی، عصر ایلخانی، دوره صفویه و تیموری، عصر قاجار و پهلوی روبرو هستیم.
