شهلا منصوریه دبیر گروه گردشگری کشف تمدن بزرگ در نزدیکی شهر زابل به گذشته ای نه چندان دور باز می گردد. زمانی که باستان شناسان در کاوش های خود اشیایی پیدا کردند که با مطالعه روی آنها حدس می زدند که حدود پنج هزار سال پیش تمدن بزرگی در این منطقه وجود داشته است. این […]
شهلا منصوریه
دبیر گروه گردشگری
کشف تمدن بزرگ در نزدیکی شهر زابل به گذشته ای نه چندان دور باز می گردد. زمانی که باستان شناسان در کاوش های خود اشیایی پیدا کردند که با مطالعه روی آنها حدس می زدند که حدود پنج هزار سال پیش تمدن بزرگی در این منطقه وجود داشته است. این خبر، شروع یكى از مهمترین تحقیقات باستان‌شناسی در شهر سوخته بود. آن زمان هیچ‌کس نمی‌دانست مهمترین یافته این تمدن سر از خاک بیرون آورده است. آنها با مطالعه و کاوش بیشتر دریافتند که این تمدن بعدها به طرز نامعلوم و عجیبی از بین رفته است و به همین علت آنها این منطقه را «شهر سوخته» به معنی نابود شده، نام گذاشتند.
گورستان ها منبع اطلاعات دفن شده قصه هاي باستان شناسي هستند. قصه هایی که به زعم باستان شناسان علم «احتمالات» است. احتمالاتی که از کلنگ ها شروع مي شود و به «نبش قبر» گذشته بشريت می رسد. دنياي خفتگان گورستانی که به ۳۵۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح! برمی گردد. شيوه تدفين هاي آن سرنخي است که باستان شناسان را به اصل ماجرا مي کشاند. برای نخستین بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی متعلق به ٤٨٠٠ سال پیش کشف شد. این چشم مصنوعی متعلق به زنی ٢٥ تا ٣٠ساله بوده که در یکی از گور‌های شهر سوخته مدفون شده بود. دو سبد حصیری در گورستان شهر سوخته، در کنار گور دختر جوانی کشف شد. این سبدها، تنها نمونه‌های واقعی در هزاره سوم قبل از میلاد هستند. در داخل این سبدها، توده پارچه‌ای بسیار ظریف و نیز یک کیسه چرمی پیدا شده است. یکی از شگفت‌انگیزترین یافته‌های این شهر، پیدایی نشانه‌های کهن‌ترین جراحی جمجمه در شهر سوخته است. جمجمه‌ای از دختر ١٢ یا ١٣ ساله که در ٤٨٠٠ سال پیش، پزشکان آن دیار، برای درمان بیماری هیدروسفالی (جمع شدن مایع در جمجمه) بخشی از استخوان جمجمه او را برداشته و جراحی کرده بودند و این کودک مدت‌ها بعد از این عمل زنده مانده بود. در کاوش‌های انجام گرفته در شهر سوخته، یک خط‌کش ساخته شده از چوب آبنوس کشف شد. کشف خط‌کش در شهر سوخته زابل، نشانگر این است که ساکنان این شهر باستانی دارای پیشرفت‌های زیادی در زمینه علم ریاضیات بوده‌اند. از گور باستانی موسوم به شماره ٧٦١، کهن‌ترین تخته‌نرد جهان به همراه ٦٠ مهره آن پیدا شد. نخستین تصاویر متحرک (انیمیشن) در دنیا، روی جامی در شهر سوخته کشف شده است. باستان‌شناسان پس از بررسی این شی دریافتند نقش موجود بر آن برخلاف دیگر آثار به دست آمده از محوطه‌های تاریخی شهر سوخته، تکراری هدفمند دارد، به گونه‌ای که حرکت بز به سوی درخت را نشان می‌دهد. هنرمندی که جام سفالین را بوم نقاشی خود قرار داده، توانسته است در پنج حرکت، بزی را طراحی کند که به سمت درخت حرکت و از برگ آن تغذیه می‌کند.
کاوش فقط ۵ درصد شهر سوخته
عده ای معتقدند که بخشی از هویت تمدن بشری در این منطقه است و به افسانه ها و شگفتی های آن اشاره می کنند. گروهی هم این صحبت ها را توصیفات اغراق آمیز و خارج از قواعد علمی می دانند. مدیر پایگاه شهر سوخته نیز معتقد است که فقط پنج درصد شهر سوخته توسط باستان شناسان داخلی و خارجی کاوش شده است. نوری با بیان اینکه هیئتی متشکل از هشت باستان شناس ایتالیایی و آلمانی به همراه جمعی از باستان شناسان و پژوهشگر ایرانی در فصل هفدهم کاوش شهر سوخته بخش هایی از مرکز این سایت که مسکونی است و قسمتی از گورستان به همراه بخش شرقی را مورد مطالعه و کاوش قرار دادند، افزود: تا قبل از آغاز فصل هفدهم کاوش شهر سوخته، حدود سه درصد مطالعات و اکتشافات باستان شناسی این تپه تاریخی انجام شده بود و با اتمام فصل هفدهم این میزان به حدود پنج درصد از کل محوطه شهر سوخته رسید که ۲۸۳ هکتار است.
به گفته مدیر پایگاه شهر سوخته، با توجه به زمان کم، حفاری های انجام شده در منطقه محله های مسکونی شرقی شهر سوخته محدود است اما با این وجود مدارک و اسنادی از فازهای قدیمی به دست آمده قدمت آن ها به چهار هزار و ۲۰۰ تا چهار هزار و ۸۰۰ سال قبل تخمین زده شد اما در حفاری های فصل هفدهم آثاری به دست آمد که قدمت شان حداقل ۲۰۰ سال قبل تر از آثار گذشته تخمین زده می شود.
