محمدحسین جعفری سمیع دبیر گروه سیاسی انتشار خبر سقوط هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ ارتش در روز گذشته باعث اندوه بسیاری از هموطنان شد. اما دیری نمی پاید که این سانحه از اذهان عموم پاک شده و به حیطه فراموشی سپرده می شود. یکی از دلایل این موضوع این است که سوانحی از این دست در سال […]
محمدحسین جعفری سمیع
دبیر گروه سیاسی
انتشار خبر سقوط هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ ارتش در روز گذشته باعث اندوه بسیاری از هموطنان شد. اما دیری نمی پاید که این سانحه از اذهان عموم پاک شده و به حیطه فراموشی سپرده می شود. یکی از دلایل این موضوع این است که سوانحی از این دست در سال های اخیر برای جامعه تازگی ندارد چرا که هر ساله حداقل یک هواپیما در کشور دچار سانحه می شود و عده ای از هموطنانمان جان خود را از دست می دهد و پس از بررسی های انجام شده به طور معمول خطای انسانی عامل سانحه شناخته می شود.
به گزارش «جمله» به نقل از خبرگزاری ها، روز گذشته یک فروند هواپیمای باربری ۷۰۷ حامل گوشت از مبدا بیشکک کشور قرقیزستان، اقدام به فرود اضطراری در فرودگاه فتح البرز کرده که در هنگام فرود از باند خارج و پس از برخورد با دیوار انتهایی باند دچار آتش سوزی شد.
سرتیپ دوم تقی خانی سخنگوی ارتش با اشاره به حادثه دیروز صبح هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ نیروی هوایی ارتش، گفت: «یک فروند هواپیمای باربری بوئینگ ۷۰۷ نیروی هوایی ارتش که دارای محموله گوشت برای اجرای طرح مردمیاری و دراستای کمک به اقتصاد کشور از مبدا بیشکک پایتخت کشور قرقیزستان عازم کشورمان بود، دچار حادثه شد و اقدام به فرود اضطراری در فرودگاه فتح استان البرز کرد که در هنگام فرود از باند خارج و پس از برخورد با دیوار انتهایی باند دچار آتش سوزی شد.»
وی افزود: «در این سانحه ۱۵ نفر از کارکنان این نیرو به فیض شهادت نایل آمدند و مهندس پرواز این پرواز مجروح شده و به یکی از بیمارستان های استان البرز منتقل و بستری شده است.»
پرواز پرنده های کهنسال
بوئینگ ۷۰۷ یک هواپیمای جت تجاری باریکپیکر دوربرد با اندازه متوسط است که دارای چهار موتور جت است و توسط شرکت بوئینگ طراحی و ساخته شده. از این هواپیما در فاصله بین سالهای ۱۹۵۸ تا ۱۹۷۹ به تعداد ۱۰۱۰ فروند ساخته و تحویل شده است. این پرنده در نزد عموم به صورت هفت صفر هفت (به انگلیسی: Seven oh Seven) تلفظ میشده است. این هواپیما در میان گونههای مختلف خود بین ۱۴۰ تا ۲۱۹ مسافر ظرفیت داشته و بُرد آن بین ۴۶۳۰ تا ۱۰۶۵۰ کیلومتر است.
یکی از عوامل سقوط هواپیماهای ایرانی در چند سال اخیر، سن بالای این پرنده های تشخیص داده شده است. بر اساس اسناد موجود اولین هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ ساخت ایالات متحده حدود ۵۰ سال پیش وارد ایران شده و در اختیار هواپیمایی ملی ایران قرار گرفته است. در ایران، تنها دو شرکت ایرانایر و ساها از این هواپیما در ناوگان خود استفاده میکردند و شرکت ساها آخرین کابر تجاری این هواپیما در دنیا بود.
با گسترش ناوگان جنگندههای نیروی هوایی ارتش در قبل از انقلاب، این نیرو تصمیم به تجهیز ناوگانش با هواپیماهای سوخترسانی گرفت که هم این نیاز را برآورده کرده و هم نیاز باربری/ترابری نیروها را.
هواپیماهای سوخترسان Boeing 707-3J9C که خود مشتق شده از Boeing 707-320C بودند و به صورت دو منظوره بوده و قابلیت تبدیل به انواع باربر/مسافربر و یا هر دو منظور را داشتند، انتخاب شدند که مجهز به دو لوله شلنگی در دو طرف بال و یک بوم تلسکوپی در انتهای بدنه برای مأموریتهای سوخترسانی بودند.
نیروی هوایی در مجموع ۱۴ فروند از این هواپیماها را در خلال سالهای ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۷ تحویل گرفت که تا به امروز برای حمل مسافر و حمل بار از این هواپیماها بهره برداری می کند. شرکت ساها درحالی از این هواپیماهای فرسوده برای جابجایی مسافر ( پرسنل ارتش و خانواده پرسنل) در مسیرهای تهران- کنارک و تهران – بندرعباس استفاده می کند که این هواپیماها فاقد امکانات ایمنی شامل کمربند، صندلی استاندارد و ماسک اکسیژن می باشند.
تحریم عامل فرسودگی ناوگان هوایی
فرسودگی ناوگان هوایی تنها شامل هواپیماهای ارتش نیست بلکه کل ناوگان هوایی کشور را در بر می گیرد. به عقیده کارشناسان با توجه به فرسودگی هواپیماها، در شرایط کنونی ریسک پروازهای هوایی بسیار بالا رفته و عدم اجازه پرواز از سوی فرودگاه، موجب بروز تأخیرهای چند ساعته می شود.
سال گذشته پس از سقوط هواپیمای ATR-72 شرکت آسمان ، رسانه های ژاپن ضمن بازتاب خبر سقوط این هواپیما ، تحریم های چند ساله علیه کشورمان را عامل اصلی تضعیف ناوگان هوایی ایران اعلام کردند.
روزنامه ژاپن تودی در همین مورد نوشت: «تحت تحریم های بین المللی، ناوگان هواپیماهای تجاری ایران سال هاست با چنین حوادثی دست و پنجه نرم می کنند.»
شبکه تلویزیونی ‘ان.اچ.کی’ ژاپن هم گزارش داد: «ایران با ۸۰ میلیون جمعیت، به دلیل فرسودگی ناوگان هوایی، یکی از کشورهای دارای بازارهای هواپیمایی نا امن در جهان است.»
هم اکنون به رغم این که عمر صنعت هوانوردی در ایران به بیش از ۸۷ سال رسیده، بررسی های نشان می دهد ناوگان هوایی ایران به دلیل محدودیت در اجاره هواپیماهای نو غربی به سوی اجاره هواپیماهای بعضا كهنه شرقی متمایل شده است.
تحریم های آمریکا نیزعلیه ایران که شامل ممنوعیت فروش هواپیما و قطعات آن می شود مهمترین مانع بر سر رشد شركت هواپیمایی به شمار میرود.
براساس آمار موجود از ۱۲۵ فروند هواپیمای غیرنظامی كه در كل ناوگان كشور اعم از ملكی یا اجارهای وجود دارد، ۳۲ فروند یا معادل ۲۵ درصد را هواپیماهای روسی در ۳ كلاس توپولف، یاك و ایلوشن تشكیل میدهند.
این در حالی است که طی چند دهه اخیر به بهانه تحریم های اقتصادی، کشور ایران نتوانسته ناوگان هوایی خود را باز سازی و نوسازی كند و در این شرایط عملا ناوگانی فرسوده برجای گذاشته به همین دلیل ایران کارنامه ضعیفی در ایمنی پرواز دارد.
خبری از هواپیماهای برجامی نشد
در جریان توافق هستهای ایران و گروه ۱+۵، آمریکا با رفع تحریم فروش هواپیماهای مسافربری به ایران به دلیل فرسودگی ناوگان هوایی ایران موافقت کرد و این موضوع در متن توافق گنجانده شد.
دولت باراک اوباما اجازه فروش هواپیما به ایران را به بوئینگ داده بود ولی در پی ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، آمریکا بر سر معامله شرکتهای هوایی با ایران بر آنها فشار آورد و این قرارداد در واقع لغو شد.
شاید سال ۹۵ را بتوان دوران رؤیاپردازی شرکتهای هواپیمایی ایران دانست. دورهای که تحت تأثیر توافق برجام، شرکتهای هواپیمایی ایران قراردادهای مختلفی را با دو غول هواپیماسازی دنیا یعنی ایرباس و بوئینگ به امضا رساندند. براساس این قراردادها شرکت ایرانایر ۱۰۰فروند انواع ایرباس را به این کمپانی اروپایی سفارش داد و متعاقب آن نیز قرارداد خرید ۸۰فروند بوئینگ را با کمپانی آمریکایی بوئینگ به امضا رساند. گفتنی است، تنها عملکرد ایران در این خصوص، خرید نقدی سه فروند ایرباس و ۱۰فروند هواپیمای کوتاهبرد ATR بوده که عملاً تأثیر چندانی در بهبود وضعیت ناوگان هوایی ایران نداشته است.
در حالی که برخی از دلواپسان پس از خروج آمریکا از برجام جشن و پایکوبی کردند و برای خروج ایران از این توافقنامه لحظه شماری می کنند باید به این نکته نیز توجه داشته باشند که یکی از عواقب لغو برجام فرسودگی ناوگان هوایی کشور است. موضوعی که یعنی همان موضوعی که به طور مستقیم با جان و مال ملت ارتباط دارد بنابراین تداوم همین برجام نیمه جان ، البته اگر به خوبی از ظرفیت آن استفاده شود می تواند خون تازه ای در رگ های ناوگان هوایی کشور جاری سازد.