در ایران حداقل ۳۵ میلیون هکتار عرصه بیابانی وجود دارد که بیش از هشت میلیون هکتار از این مناطق را توفان های ریزگرد و کانون فرسایش بادی تهدید می کند. به گفته کارشناسان، کاهش محسوس پوشش گیاهی در عرصه های بیابانی یکی از دلایل اساسی در افزایش کانون فرسایش بادی در عرصه های کویری ایران […]
در ایران حداقل ۳۵ میلیون هکتار عرصه بیابانی وجود دارد که بیش از هشت میلیون هکتار از این مناطق را توفان های ریزگرد و کانون فرسایش بادی تهدید می کند. به گفته کارشناسان، کاهش محسوس پوشش گیاهی در عرصه های بیابانی یکی از دلایل اساسی در افزایش کانون فرسایش بادی در عرصه های کویری ایران است. براساس آمار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سمنان، سالانه دهها تُن گونه گیاهی تاغ از عرصه های بیابانی سمنان برای تهیه زغال به استان های مختلف کشور قاچاق می شود که این امر به افزایش ریزگردها در این منطقه از کشور دامن می زند.
در سال های اخیر خشکسالی های مستمر و کاهش بارش ها در فلات مرکزی کشور به تشدید بیابانزایی و نفوذ کانون فرسایش بادی و ریزگردها به خصوص در استان سمنان دامن زده است. به گفته کارشناسان، در سمنان ۲۲ کانون بحران فرسایش بادی شناسایی شده است که حداقل یک میلیون و ۲۶۳ هزار هکتار از عرصه های طبیعی استان را در صورت مهار نشدن با پدیده بیابانزایی مواجه می کند. بر اساس آمار اکنون بیش از ۲۱۰ دشت ایران در حصار کانون ریزگردها و فرسایش بادی قرار دارد که دشت های سمنان، گرمسار و دامغان هم در شمار دشت های درحال تخریب استان قرار دارد.
ریزگرد و کاهش اراضی حاصلخیز
ریزگردها در کاهش اراضی حاصلخیز و کشاورزی کشور تاثیرگذار است و روند نفوذ کانون فرسایش های بادی در فلات مرکزی ایران روبه افزایش گزارش می شود. عضو هیات علمی رشته جغرافیا و اقلیم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان با بیان این مطلب، معتقد است: در دراز مدت گسترش کانون های فرسایش بادی علاوه کاهش محصولات کشاورزی به افزایش مهاجرت ها از مناطق روستایی همجوار کویر دامن می زند.
به گفته سعید کامیابی؛ کاهش قابل توجه گونه گیاهی تاغ در استان سمنان بسیار نگران کننده است و این امر در افزایش توفان های ریزگرد در سال های آینده بسیار تاثیرگذار خواهد بود. از سوی دیگر خشکسالی و کمبود آب در تغییر اقلیم در استان سمنان تاثیرگذار بوده و اتخاذ راهبردهای پژوهشی برای رفع این چالش اجتناب ناپذیر است.
وی با بیان اینکه اکنون کانون های فرسایش بادی و ریزگردها بخش قابل توجهی از عرصه های بیابانی استان سمنان را فراگرفته است خاطرنشان کرد که افزایش پوشش گیاهی برای رفع این چالش اجتناب ناپذیر است همچنین حفظ عرصه های ملی در عرصه های خشک و نیمه خشک ایران جدی تر از سوی مسئولان امر دنبال شود و اتخاذ راهبرد های همه جانبه برای مهار بیابانزایی در کشور دردستور کار قرار گیرد.
خطر نابودی گونه های جانوری
بیابانزایی و افزایش کانون فرسایش بادی به کاهش پوشش گیاهی و نابودی گونه های جانوری استان سمنان دامن می زند. زیرا بخش قابل توجهی از پارک ملی کویر در شهرستان گرمسار در کانون فرسایش بادی قرار دارد و خشکسالی زیست موجودات زنده در این مناطق را تهدید می کند. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان با بیان این مطلب گفت: ۳۴ گونه پستاندار، ۱۵۵ گونه پرنده و ۳۴ گونه خزنده در پارک ملی کویر شناسایی شدند و افزایش پوشش گیاهی علاوه برجلوگیری از توفان ریزگرد در تکثیر و پرورش گونه های مختلف جانوری و گیاهی در این منطقه تاثیرگذار است.
عباسعلی دامنگیر افزود: پلنگ ایرانی، گرگ، کفتار راه راه، گربه شنی، روباه قرمز، روباه شنی، جبیر، کل و بز، قوچ و میش، شغال و سیاه گوش از جمله پستانداران شاخص پارک ملی کویر است که با اتخاذ برنامه ریزی های اصولی برای حفظ این گونه های جانوری در استان باید تلاش کرد.
دامنگیر تصریح کرد: در گسترش ریزگردها عوامل انسانی و طبیعی نقش دارند و با اراده ملی برای رفع این چالش رو به افزایش در کشور اقدام کرد. وی اضافه کرد: مهار کانون فرسایش بادی علاوه بر مهار ریزگردها از وجود چالش های اجتماعی و مهاجرت در سالهای آینده در کشور جلوگیری می کند.
مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان سمنان گفت: ادامه روند تخریب عرصه های طبیعی در سمنان می تواند در افزایش فرونشست زمین و بیابانزایی تاثیرگذرار باشد و دوری از تفکرات جزیره ای برای رفع چالش های زیست محیطی در استان اجتناب ناپذیر است.
کنترل بیابانزایی در استان سمنان
از سوی دیگر، نماینده مردم شهرستان های گرمسار و آرادان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بیابانزایی و کاهش پوشش های گیاهی در افزایش بیابانزایی و تخریب عرصه های ملی در استان سمنان تاثیرگذار است، افزود: کانون فرسایش های بادی و ریزگردها اگر مدیریت نشود چالش مهم زیست محیطی در منطقه به بار می آورد.
به گفته غلامرضا کاتب؛ باید پذیرفت کاهش پوشش گیاهی و قاچاق گونه های گیاهی از جمله تاغ به گسترش کانون های ریزگرد در سمنان دامن زده است و این پدیده شوم جمعیت روستایی ساکن در مناطق بیابانی استان را تهدید می کند.
وی گفت: بیابانزایی در استان به مرز بحرانی نزدیک شده است و ادامه این روند به زیرساخت های اقتصادی در شهرک های صنعتی و خطوط ریلی در سمنان خسارت مالی جبران ناپذیری وارد می کند.
کاتب با بیان اینکه رفع این چالش در استان سمنان و فلات مرکزی ایران نیازمند عزم ملی است، گفت: با هم افزایی و مشارکت همگانی می توان در مهار بیابانزایی در کشور تلاش کرد.
نماینده مردم شهرستان های گرمسار و آرادان در مجلس شورای اسلامی گفت: هم افزایی دستگاه های اجرایی سمنان و دوری از موازی کاری برای افزایش پوشش گیاهی و حفظ گونه های جانوری استان اجتناب ناپذیر است و جلوگیری ایجاد توفان های ریزگرد در استان نیازمند تخصیص به موقع اعتبار است.