شهلا منصوریه مد لباس در کشور ما از زمان های نسبتا قدیم مدام در حال تغییر و تحول بوده است. این روزها هم اگر به زنان سرزمین ایران نگاهی داشته باشیم متوجه می شویم که پوشش ها در مناطق مختلف کاملا با هم متفاوت است. در خیابان های تهران تیپی بسیار متفاوت از روستاها و […]
شهلا منصوریه
مد لباس در کشور ما از زمان های نسبتا قدیم مدام در حال تغییر و تحول بوده است. این روزها هم اگر به زنان سرزمین ایران نگاهی داشته باشیم متوجه می شویم که پوشش ها در مناطق مختلف کاملا با هم متفاوت است. در خیابان های تهران تیپی بسیار متفاوت از روستاها و عشایر مشاهده می کنیم. دنیای مد ایرانیان به خصوص نسل سوم که با فضای فناوری اطلاعات و ارتباطات هزاره سوم نیز عجین شده است، هم از نظر محتوا و شکل، زمین تا آسمان با مد نسل های دهه های قبل ایرانی ها تفاوت دارد، گاهی این تغییر به نسبت زمان خود به سمت غرب و گاهی هم به سمت محصولاتی دیگر رفته است. ولی آنچه که مسلم است این است که هرگز و در هیچ زمانی پیروی از مد از نظر مردم متوقف نشده است.
مدگرایی و مد در ایران از زمان قاجار و با سفر ایرانیان به غرب آغاز شد. در آن زمان درباریان به دنبال توسعه روابط دیپلماتیک با قدرت‌های اروپایی طی سفر به اروپا برای نخستین بار با پوشش‌های غربی آشنا شدند، همچنین دانشجویانی که برای ادامه تحصيل به اروپا رفته بودند نیز زمینه تغییر دیدگاه نسبت به سبک پوشش را فراهم آوردند. اما امروزه با انواع جدیدی از پوشش و مدل‌های لباس در جامعه مواجه هستیم؛ پوششی که به نظر می‌رسد نه از فرهنگ ایرانی بلکه با ورود مد و فرهنگ غرب شکل گرفته و بی‌هیچ چون و چرایی استفاده از آن در جامعه رواج یافته است. مساله ای که به مدد نرم افزارها و فضاهای مجازی به آفت تبدیل شده است. مهم نیست که شما دهه شصتی هستید یا دهه هفتادی یا حتی دهه هشتادی. مهم نیست که شما در بالای شهر تهران هستید یا در خیابان های شیراز و اهواز و تبریز و حتی روستای قرن آباد زندگی می کنید. اکنون دیگر اهمیتی ندارد که متعلق به کدام نسل و دیار هستید! هر جا که باشید، دسترسی شما به فضای مجازی و پاساژ های سر به فلک کشیده عریض و طویل ظرف چند دقیقه یا چند ساعت فراهم است. دنیای مجازی و پاساژ گردی های ایرانیان در سراسر جهان، تاثیر زیادی روی مد و لباس آن ها داشته و ما امروزه شاهد تفاوت های گسترده بین مد و لباس ایرانیان نسل سوم با ایرانی های اوایل انقلاب هستیم.
اکنون دختر و پسرهایی را در سراسر کشور مشاهده می کنیم که نوع پوشش لباس و سبک آرایش مو و صورت آن ها، خیلی متفاوت با فلان سلبریتی یا گروه هنری در فلان کشور دنیا نیست. دنیای مد و لباس، سبک زندگی ما ایرانی ها را هم به طور اساسی دست خوش تغییرات کلی کرده است. اگر چه هر کس آزاد است هر جور که دوست دارد، با رعایت شئونات جامعه، آرایش کرده و لباس بر تن کند، اما بعضا مشاهده می شود که برخی از مدزده های غرب گرا، کورکورانه هر لباسی را که فلان گروه دست دوم و سوم در فلان کشور غربی بر تن می کنند، در مهمانی ها و بعضا مکان های عمومی بر تن کرده و جولان دهند تا دیگران آن ها را تماشا کرده و سلفی بگیرند و در اینستاگرام، به جنبش یهویی های تیپ گرای روز! بپیوندند. این داستان بخشی از مردمان روزگار ماست! داستانی که تلخی و شیرینی آن هر چه باشد، واقعیتی از دنیای مد ایرانیان نسل دیجیتال را نشان می دهد.
دنیای مد حوزه رقابت است
یک جامعه شناس معتقد است که توجه به رنگ، زیبایی‌ها، تنوع و چشم‌اندازهای زیبای ویترین مغازه‌ها به طور ذاتی زنان را جذب دنیای مد کرده و همین موضوع باعث شده تا دنیای مد در نظام مصرف با جامعه زنان پیوند عجیبی داشته باشد؛ موضوعی که در نظام اقتصادی جهان امروز مطرح است.
مصطفی مهرآئین در ادامه با اشاره علت گرایش زنان به مدهای غیر ایرانی بیان می‌کند: دنیای مد حوزه رقابت است و فرهنگ غربی با استفاده از تبلیغات و رعایت استانداردها در زمینه تولید پوشاک، توانسته به فرهنگ سنتی و بومی ایران غالب شود، زمانیکه گفته می‌شود چرا جامعه نتوانسته به پوشاک سنتی و بومی ایرانی گرایش داشته باشد؟ به دلیل این است که کالای فرهنگی ایرانی نتوانسته خود را به صورت کالای واقعی به جامعه عرضه کند و از طرفی دیگر تولید کالاهای فرهنگی ایران هنوز قدرت مخابره پیدا نکرده است، در همین راستا باید بتوان با استفاده از ایده‌ها و انگاره‌های فرهنگی به کالاها بعد مصرفی داد، هرچند که بازهم باید تولیدات را در وصف نیاز مصرفی عرضه کرد.
وی با بیان اینکه از گذشته تاکنون جامعه در حوزه دنیای مد به سمت استفاده از فرهنگ غربی گرایش پیدا کرده است، تاکید می‌کند: مد در فرهنگ غربی به عنوان استاندارد جهانی معرفی شده است، بطوریکه در بخش‌های اداری و حکومتی همه جوامع، استفاده از لباس‌های غربی به یک اصل مهم تبدیل شده است. اما به دلیل اینکه ایران از نظر فرهنگی و قومیتی دارای انواع پوشش و لباس‌های متفاوت ایرانی است، باید سعی کنیم در بخش‌های غیررسمی جامعه از این پوشش برای ترویج فرهنگ ایرانی استفاده کنیم.
نوگرایی لازمه حیات جامعه است
جامعه شناس دیگری معتقد است که مدگرایی یا نوگرایی لازمه حیات جامعه است، یعنی جامعه نیاز دارد، هر چند مدتی یا همواره در حال پوست اندازی باشد ما تحت عنوان تغییرات اجتماعی از این پدیده نام می بریم.
به گفته امان ا… قرایی مقدم؛ مدگرایی و توجه به مد لازمه حیات جامعه و جوانان است، یعنی اگر جوانان در جامعه حضور نداشته باشند و اینکه نیازی به توجه به مدگرایی در خود احساس نکنند، جامعه در حالت سکون باقی می‌ماند.
قرایی مقدم درباره مدگرایی افراطی تاکید می‌کند: مدگرایی افراطی یک آسیب اجتماعی است، چرا که امروزه با شتابی که تغییرات اجتماعی به خود گرفته است.
او ادامه می دهد: امروزه شاهد مدگرایی افراطی در جامعه هستیم مدهای غیرمتعارفی که خود گویا اعتراض های اجتماعی است که البته در بیشتر موارد این مدها حاصل الگوبرداری از افراد خاص است. حال این سوال مطرح می شود که این افراد چه انگیزه‌ای دارند. به‌دلیل اینکه با سنت‌گرایان مخالف هستند، از روی عمد به مدگرایی افراطی که بیشتر شامل لباس های مبتذل است، روی می آورند. قرایی مقدم می افزاید: افرادی که به دنبال مدگرایی افراطی هستند، بیشتر از دیگران در معرض آسیب های اجتماعی قرار دارند، در بیشتر اوقات این گروه دارای خانواده های سست بنیان هستند و از لحاظ شخصیتی و تربیتی با مشکل مواجه هستند. این جامعه شناس بر این باور است که بیشتر افرادی که به صورت منفعالانه در پی مدگرایی افراطی هستند بیشتر قصد نمایش گذاشتن خود را دارند به عبارت ساده تر این افراد با استفاده از مدگرایی افراطی قصد هویت‌یابی دارند و از این طریق می خواهند کمبودهای روحی و روانی خود را جبران کنند، چرا که در اکثر اوقات این افراد دارای خانواده های آسیب پذیرند و از نظر روحی نیز با مشکل مواجه هستند. او بیان می کند: در کلانشهرها و در سایه شهر نشینی شاهد بی هویت شدن برخی از افراد هستیم.
