شهلا منصوریه دبیر گروه اجتماعی نقش قرارداد کار در معنا بخشیدن به رابطه کارگران و کارفرمایان بر هیچکسی پوشیده نیست. زیرا سرآغاز اختلاف بین کارگر و کارفرما، از همین قراردادهای کار نشات می گیرد. چرا که گاهی کارفرمایان بدون لحاظ کردن منافع کارگر نوع و موارد لحاظ شده در قرارداد را به گونه درج می‌کنند […]
شهلا منصوریه
دبیر گروه اجتماعی
نقش قرارداد کار در معنا بخشیدن به رابطه کارگران و کارفرمایان بر هیچکسی پوشیده نیست. زیرا سرآغاز اختلاف بین کارگر و کارفرما، از همین قراردادهای کار نشات می گیرد. چرا که گاهی کارفرمایان بدون لحاظ کردن منافع کارگر نوع و موارد لحاظ شده در قرارداد را به گونه درج می‌کنند که موجب حساسیت نیروی کار می‌شود. از سوی دیگر قراردادهای موقت و سفید امضا هم معضلی است که به شدت بازار کار و نیروی کار را می آزارد. معضل فراگیری که گفته می شود پرونده های زیادی را در مراجع حل اختلاف به خود اختصاص داده اند. در همین زمینه و اولویت های جامعه کارگری، گفت و گویی را با رئیس هیات مدیره کانون عالی انجمن های صنفی کارگری کشور داشتیم. ابوافضل فتح الهی، معتقد است که یکی از دغدغه های مهم جامعه کارگری، بحث قراردادهای کار است.
همه ساله؛ اوج دوران کاری نمایندگان کارگران و کارفرمایی کشور به اواخر سال موکول می شود. بهمن و اسفند، دو ماهی است که بیشترین انرژی را از نمایندگان کارگری و کارفرمایی می گیرد؛ چرا که بیش از ۱۴ میلیون کارگر چشم انتظار تعیین دستمزد و حقوق سال آینده خود هستند. اما امسال، با گذشت نیمی از ماه اسفند هنوز، این موضوع مهم و حساس به نتیجه نرسیده است. علاوه بر این مطابق تعریف ذکر شده در ماده ۷ قانون کار سال ۶۹ که در واقع تکرار واژه به واژه ماده ۳۰ قانون کار مصوب سال ۳۷ است؛ قرارداد کار اینطور تعریف شده است: «قرارداد کار عبارت است از قراردادی کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد».
اما مسئله اینجاست که امروز مطابق این تعریف بین هیچ کارگر و کارفرمایی قرارداد کار منعقد نمی‌شود. قراردادهای سفیدامضا، کوتاه مدت، قرارداد موقت، قرارداد آزمایشی از جمله قراردادهای رایج در بازار کار فعلی است.
رئیس هیات مدیره کانون عالی انجمن های صنفی کارگری کشور معتقد است: یکی از دغدغه های مهم جامعه کارگری، بحث قراردادهای کار است که در ماده ۷ گنجانده شده است. یکسری موانع و مشکلات در جامعه کارگری وجود دارد و ماسعی کرده ایم که بتوانیم با برگزاری همایش ها و نشست ها این موانع و مسائل را اطلاع رسانی کنیم تا هم درخصوص قراردادهای ملی خودمان صحبت کنیم و هم اینکه قوانین به روز در سطح جهانی که در سازمان جهانی کار مطرح است را رصد کنیم.
ابوالفضل فتح الهی ادامه می دهد: به همین خاطر از کسانی که متصدی این امور که در وزارت کار تعاون و رفاه اجتماعی هستند، همچنین سازمان تامین اجتماعی و کسانی که مرتبط با این قضیه قرارداد هستند دعوت کردیم تا در یک نشست و همنشینی بازگوکننده مسائل جامعه کارگری و جامعه کارفرمایی باشیم.
مشکلات عدیده جامعه کارگری
وی به مشکلاتی که در حال حاضر کارگران با آن روبه رو هستند، اشاره می کند و می افزاید: در بحث قراردادها مهمترین معضل، بخش قراردادهای موقت و بخش اعظم آن عدم اجرای قوانین درخصوص قرارداد کار در وزارتخانه است و عدم پیگیری هایی که در این خصوص شده است. متاسفانه هنوز باوجود پیگیری های جامعه کارگری و کارفرمایی هنوز به شاکله اصلی قرارداد نرسیدیم.
رئیس هیات مدیره کانون عالی انجمن های صنفی کارگری کشور به آسیب های ناشی از این گونه قراردادها اشاره می کند و معتقد است که یکی از این آسیب ها مدت قراردادهاست که قراردادهای کوتاه مدت، پانزده روزه و یک ماهه با کارگر بسته می شود که در جامعه کار و تولید رواج پیدا کرده است. به همین سبب حقوق مکتسبه ای که کارگران دریافت می کنند حق ذاتیشان نیست. همچنین این کارگران با تعدیل ها و اتمام قراردادها روبه رو می شوند. حتی در برخی از نقاط کشور، هیچ سنواتی به کارگران داده نمی شود.
به گفته فتح اللهی ماحصل این قضایا این است که تبصره یک و دو ماده ۷ را که جزو وظایف وزارتخانه است، جامه عمل پوشانده نمی شود؛ یعنی مشاغلی که ماهیت مستمر دارند را به صورت قرارداد دائمی محسوب کنند و درخصوص قراردادهایی که کار و ماهیتشان مستمر است که توسط وزارتخانه باید رصد شوند و توسط هیات وزیران انعکاس داده شود تا مدت مشخص شود؛ لذا هیچ اقدامی در این خصوص صورت نگرفته است.
وی به سازمان جهانی کار اشاره می کند و می افزاید: سازمان جهانی کار خواستار این است که قرارداد کار به صورت چانه زنی و پیمان های دسته جمعی باشد که ما هنوز به این سمت و سو حرکت نکرده ایم. بحث مهم در مورد قرارداد کار، بحث گفتمان بین جامعه کارگری و کارفرمایی است که هنوز اتفاق نیفتاده که بتوانیم مسائلمان را از طریق گفتمان های اجتماعی که درد جامعه کارگری است با کارفرمایان مطرح کنیم و یک راه حل مناسبی در این خصوص پیدا کنیم.
رئیس هیات مدیره کانون عالی انجمن های صنفی کارگری کشور به تجربه موفق کشورهای دنیا درخصوص آسیب های جامعه کارگری اشاره می کند و ادامه می دهد: استفاده از تجربیات کشورهای موفق مثل هند می تواند در کاهش این آسیب ها کمک کند. در کنار آن حمایت و تقویت از NGOها و تشکلات کارگری برای شکل دادن و متناسب سازی قراردادها با شرایط حال حاضر امروزمان از مسائل مهمی است که باید به آن پرداخته شود.
سازمان جهانی کار
به گفته فتح اللهی، سازمان جهانی کار بر بومی سازی تاکید دارد. یعنی در کنار قوانین بین المللی سازمان جهانی خواستار این است که با قوانین کشور خودمان بومی سازی کنیم و با شرایط اقلیمی کشورمان متناسب باشد. همچنین در کنار آن از حقوق واقعی کارگران عدول نکنیم.
وی می افزاید: خوشبختانه در مباحث قانون کار، یکسری از مواردی که در سازمان جهانی کار مطرح است در قوانین کار ما هم گنجانده شده است ولی متاسفانه عدم اجرای آن باعث یکسری مشکلات شده است. در سال گذشته شاهد این بودیم که بخشنامه هایی در زمینه بحث قراردادهای موقت و فسخ قراردادها از سوی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی صادر می شده است ولی به هر حال گروه های قدرت در این زمینه مقاومت می کردند و این اتفاق موجب شد که دیوان آن را ابطال کند.
رئیس هیات مدیره کانون عالی انجمن های صنفی کارگری کشور معتقد است که بهرحال ما این موارد را تضییع حقوق جامعه کار و کارگر می دانیم و خواستار آن هستیم که قوانینی که وضع شده به خوبی و تمام و کمال اجرا شود و اگر نواقصی هست بتوانیم از طریق بخشنامه های مجدد اصلاح کنیم و به خوبی اجرا کنیم؛ زیرا خواسته کارگران هم هست و خواهان اجرای صحیح قانون کار در همه زمینه ها هستند. نواقصی در قانون کار است ولی به این معنی نیست که نتوانیم از همین قوانین به خوبی بهره مند شویم.
وی به عدم بستن قرارداد کارفرمایان با کارگران و قرادادهای سفید امضا اشاره می کند و می افزاید: متاسفانه یک عده ای از کارگران قرارداد مستقیم با کارفرمایان ندارند و این موارد از طریق کارگزاری ها و پیمانکاری ها اتفاق می افتد. پیمانکارها وقتی قرارداد کار با کارگر می بندند، ثبات آن مساله مهمی است که ممکن است پیمانکار با کارگری قرارداد بسته و عملا آن پیمانکاری از بین رفته است و قرارداد را در مراجع به کارفرمای اول ارجاع می دهند. در این اتفاق و روند فرسایشی، برخی از حقوق کارگر تضییع می شود. معمولا حقوقشان پایین تر از حقوق تصویبی شورای عالی کار است و به هر حال عضو طبقه بندی مشاغل نمی شوند و در بحث سختی و زیان آور، دچار مشکل می شوند. عناوین شغلی آنها در بیمه انعکاس پیدا نمی کند. این موارد متاسفانه موارد جزئی است که اتفاق می افتد. در کنار آن با توجه به شرایط عدم ثبات اقتصادی در جامعه؛ برخی از کارفرمایان، قرارداد سفید امضا و تسویه حساب های سفید امضا از کارگران اخذ می کنند به امید اینکه شرایط درست شود یا تخلف که در جامعه کار اتفاق می افتد.
راهکارهای لازم
فتح الهی به راهکارهایی در این زمینه اشاره می کند و می افزاید: خوشبختانه سامانه ثبت قرارداد کار در وزارتخانه مطرح است که در وحله اول به صورت ثبت دادخواست شکایت است که در چند استان به عنوان پایلوت فعالیت می کنند. در ادامه کارفرمایان قراردادهای خود را به صورت منظم در قسمت مربوطه ثبت می کنند. ما در این زمینه پا را فراتر گذاشته ایم و خواسته ایم که بحث سختی و زیان آور بودن هم در این سامانه وارد شود. تا به صورت آنلاین همه بتوانند شرایط یک کارگر از لحاظ موقعیت کار، شرایط کار، مزدبگیری، سختی کار، حقوق را رصد و مراجع حل اختلاف قراردادهای کار را ملاحظه کنند.
وی ادامه می دهد: در کنار این سامانه قرار است که سیستم سنتی هم به صورت موازی اجرا شود تا مانع از کارشان نشود. در عین حال باید به این سمت و سو حرکت کنیم که همه اسناد و مواردی که مربوط به کارگر است به صورت شفاف در اختیار کارگر، کارفرما و مراجع قرار بگیرد. این موضوع در کاهش شکایت هایی که در مراجع می شود موثر است.
رئیس هیات مدیره کانون عالی انجمن های صنفی کارگری کشور در پایان می افزاید: یکی دیگر از موضوعاتی که می توان به عنوان راهکار اشاره کرد، بحث بازرسی های کار است که جزو کار ذاتی وزارتخانه است. بازرسی ها باید دقیق انجام شود، کنترل لازم، سرکشی های منظم و به موقع و اخذ اسنادهای پرداختی هم از طرف سازمان تامین اجتماعی و هم از طریق وزارت کار باید وارد این حوزه شود. البته گفته می شود که به دلیل کمبود نیروی کار، نمی توانند به این شکل بازرسی و کنترل داشته باشند. به هرحال این اتفاق باید بیفتد.
در پایان لازم به ذکر است که قرارداد موقت یا قرارداد سفید امضا کابوسی است که موجب آزار جامعه بازار کار می شود. وجود قراردادهای موقت و احتمال از دست دادن شغل در هر زمانی باعث می‌شود نگاه خاصی میان کارگر و کارفرما در مورد کار ایجاد شود. امروزه کارفرمایان در تلاشند تا با کمترین هزینه بیشترین بهره‌وری را از نیروی انسانی ببرند و در مقابل آن با انعقاد قراردادهای کاری موقت، جعلی و سفید امضا هزینه چندانی برای استخدام نیروی انسانی نپردازند. نیروی کار هم در این شرایط تلاش می کند، با کمترین کار بیشترین درآمد را کسب کند و انرژی و زمان چندانی صرف کار نکند.
