سعید الشهابی در در روزنامه القدس العربی نوشت: شصت سال فعالیت، به معنای تضمین بقاء هیچ سازمان یا تشکل سیاسی یا اقتصادی نیست. سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) از زمان تاسیس در سال ١٩٦٠ به ساماندهی بازار نفت پرداخت و موفقیت هایی قابل قبول در خصوص تعامل با دو عنصر اصلی این بازار یعنی […]
سعید الشهابی در در روزنامه القدس العربی نوشت: شصت سال فعالیت، به معنای تضمین بقاء هیچ سازمان یا تشکل سیاسی یا اقتصادی نیست. سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) از زمان تاسیس در سال ١٩٦٠ به ساماندهی بازار نفت پرداخت و موفقیت هایی قابل قبول در خصوص تعامل با دو عنصر اصلی این بازار یعنی سقف تولید و قیمت هربشکه نفت به دست آورد. این سازمان با فراز و فرودهایی در عملکرد و در روابط بین اعضای خود مواجه بود. این سازمان ناکامی های متعددی نیز داشت که مهم ترین آنها خروج برخی اعضا (مانند قطر) از اوپک برای حفظ منافع خود بود.
طی یک قرن اخیر، نفت اهمیت خود را در معادلات اقتصادی و سیاسی حفظ کرده است به ویژه که فروش نفت، منبع درآمد اصلی اکثر کشورهای عضو اوپک است به همین علت این کشورها به کشورهای مصرف کننده تبدیل شده اند. به عبارت دیگر اقتصاد این کشورها بر اساس قواعد سنتی اقتصادی عمل نمی کند بلکه اساسا به درآمدهای نفتی بستگی دارد. اگر نفت نبود، کشوری مثل عربستان سعودی از تاثیرگذاری سیاسی در منطقه برخوردار نبود. درآمدهای نفتی علاوه بر این که در توسعه کشورهای صادر کننده نفت نقش داشت، موجب شد نفوذ کشورهای کوچکی مثل امارات افزایش یابد که در سال های اخیر مانند یک کشور بزرگ رفتار کرده است. این درآمدها در عین حال در تامین مالی پدیده های منفی متعدد از جمله افراط گرایی دینی و تروریسم سهیم بود.
درآمدهای نفتی همچنین مانع اجرای پروژه های اصلاحات سیاسی و تشکیل کشورهای امروزی شد که در آن شهروندان در سیاستگذاری های کشورشان نقش داشته باشند. حکامی که درآمد نفتی سرشاری در اختیار دارند می توانند ملت خود را به حاشیه برانند و به آنها اجازه نقش آفرینی در روند سیاسی را ندهند. درآمدهای نفتی همچنین موجب رشد مصرف گرایی و کاهش تولید و مهارت های داخلی به علت اتکاء جوامع نفتی به کارگران مهاجر شد.
این تحلیلگر در ادامه می نویسد: اکنون بعید نیست که کشمکش سیاسی بین عربستان و متحدانش از یک سو و ایران از سوی دیگر به داخل اوپک کشیده شود که نتیجه آن فروپاشی این سازمان خواهد بود. این مسئله برای محمد سنوسی بارکیندو دبیرکل نیجریه ای اوپک نگران کننده بود که هنگام حضور در کنفرانس نفت و گاز در تهران گفت: «اوپک تلاش می کند نفت را از سیاست جدا کند». ایران از سیاست افزایش تولید عربستان و روسیه بعد از درخواست دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا برای عرضه بیشتر نفت به بازار برای جبران کاهش صادرات نفت ایران، خشمگین است.
اکنون اوپک با چالش های بزرگی مواجه است به ویژه که برخی کشورها مثل عربستان و امارات به دنبال گسترش نفوذ بین المللی خود و استفاده از نفت و درآمدهای آن به این منظور هستند. کشمکش های سیاسی در خارج از اوپک نیز موجب تشدید بحران در این سازمان شده است. آمریکا به دنبال کنترل تصمیمات اوپک از طریق عربستان است و تلاش زیادی برای محاصره ایران و کاهش توانایی صادرات نفت آن انجام می دهد. ادامه یافتن این شرایط موجب دو قطبی شدن بی سابقه اوپک خواهد شد. مشکل دیگر، تلاش کشورها برای سیطره بر مسیرهای انتقال نفت است که امارات در این زمینه پیشتاز است و تلاش می کند کنترل آبراه های راهبردی را به دست بگیرد. این کشور نفوذ زیادی در باب المندب پیدا کرده و اکنون به دنبال سیطره بر ساحل جنوبی تنگه هرمز است که به عمان تعلق دارد. اما در خصوص تلاش آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران باید گفت استفاده از اوپک برای تحقق بخشیدن به این هدف، نتیجه نخواهد داد چرا که صرفا تلاش در این زمینه موجب بی ثباتی در بازار نفت و نوسان قیمت آن شده است.
