در حالی کمای چندین ساله بازارچه‌های مرزی شرق کشور ادامه دارد که همواره شاهد وعده و وعیدهای بی‌سرانجام مسئولان ایران و افغانستان برای رونق اقتصادی مرزها بوده‌ایم. افغانستان به‌عنوان یکی از کشورهای همسایه، همواره یکی از شرکای بازرگانی و اقتصادی ایران و خراسان جنوبی محسوب می‌شود و حجم بسیاری از صادرات ایران به مقصد این […]
در حالی کمای چندین ساله بازارچه‌های مرزی شرق کشور ادامه دارد که همواره شاهد وعده و وعیدهای بی‌سرانجام مسئولان ایران و افغانستان برای رونق اقتصادی مرزها بوده‌ایم.
افغانستان به‌عنوان یکی از کشورهای همسایه، همواره یکی از شرکای بازرگانی و اقتصادی ایران و خراسان جنوبی محسوب می‌شود و حجم بسیاری از صادرات ایران به مقصد این کشور صورت می‌گیرد.
اما در سال ۹۳ اتفاقی باعث شد که بخشی از این مبادلات به‌ویژه بین اهالی ساکن در دو طرف مرز تحت‌الشعاع قرار گیرد و سه بازارچه رسمی (میل ۷۳، یزدان و دوکوهانه) در مرز ایران و افغانستان در خراسان جنوبی بسته شد.
از همان زمان مسئولان رایزنی‌های مختلفی را آغاز کردند و تلاش‌های دیپلماتیک و بین‌المللی انجام شد اما طرف افغانستانی پاسخ مثبتی برای حل موضوع نداده است.
نشان صحت این ادعا سخن محمدرضا فخر رئیس سازمان بازارچه‌های مرزی خراسان جنوبی است که در ۳۰ مرداد ۹۶ در جلسه‌ای اعلام کرد که علی‌رغم رایزنی‌ها، پاسخی برای بازگشایی بازارچه مرزی خراسان جنوبی دریافت نکرده‌ایم.
ورود محمدصادق معتمدیان به خراسان جنوبی به‌عنوان استاندار همراه با وعده بازگشایی این بازارچه‌ها بود. وی در ۸ بهمن ۹۷ در شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی گفت به دنبال این هستیم که با فعال کردن بازارچه‌های مرزی ظرفیت‌های بالقوه را بالفعل کنیم و همچنین تثبیت بازارچه‌های مرزی دوکوهانه، یزدان و میل ۷۳ از اولویت‌های استانداری است.
محمدعلی خاشی مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی در این زمینه گفت: هر فرایند تجاری در مرزهای مشترک نیازمند موافقت هر دو طرف مرز است که این یک اصل کلی در ارتباط با مسائل تجاری محسوب می‌شود.
وی اظهار کرد: به‌عنوان نمونه افغانستان نمی‌تواند به‌صورت یک‌جانبه بگوید من می‌خواهم از یک مرز خاص کالا وارد کنم و به‌صورت متقابل نیز شرایط همین‌گونه است و از این منظر ایجاد یک بازارچه یا مرز مشترک موافقت دوجانبه کشورهای همسایه را می‌طلبد.
مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی با اشاره به اینکه طبق قانون ساماندهی مبادلات مرزی بازارچه محوطه محصور به‌صورت مستقل یا مشترک است، ادامه داد: بازارچه‌های ما مستقل بوده و مشترک نیست.
خاشی با بیان اینکه افغانستانی‌ها بیشتر از بازارچه به دنبال گمرک رسمی هستند، یادآور شد: طبق مصوبه هیأت دولت افغانستان در اسفند ۹۶ سازوکاری برای ایجاد گمرک رسمی برای مرز یزدان تا شهریور ۹۸ و گلورده و دوکوهانه تا ۱۴۰۰ پیش بینی شده است.
مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی اظهار کرد: برای ما اسم بازارچه یا گمرک و یا منطقه ویژه مهم نیست بلکه مهم فعالیت تجاری قانونی بین دو ملت است.
علیرضا خامه زر عضو هیأت‌رئیسه اتاق بازرگانی بیرجند با اشاره به اینکه دولت افغانستان حدود ۷۰ – ۸۰ درصد مایحتاج خود را از طریق واردات تأمین می‌کند، گفت: در این راستا دولت افغانستان بر روی حقوق ورودی گمرکی حساب ویژه‌ای باز کرده است. وی بیان کرد: افغانستانی‌ها گاهی بیان می‌کنند که در بازارچه‌های مرزی به این حقوق ورودی گمرکی نمی‌رسند و برای آنان توجیه اقتصادی ندارد.
عضو هیأت‌رئیسه اتاق بازرگانی بیرجند ادامه داد: هر چند در پاره‌ای مواقع سخن از بی‌کیفیت بودن کالاهای عرضه‌شده در بازارچه‌های مرزی می‌زنند ولی به نظر می‌رسد که علت عمده همان نرسیدن آنان به درآمد و عواید گمرکی باشد.
خامه زر با اشاره به اینکه در مرز یزدان امکاناتی در اختیار افغانستانی‌ها قرار دادیم، افزود: بااین‌حال تمایل چندانی ندارند و اصولاً با لفظ بازارچه مخالف هستند.
وی با بیان اینکه وعده افغانستانی‌ها برای ایجاد گمرک رسمی در یزدان در سال ۹۸ و گلورده تا ۱۴۰۰ است، یادآور شد: ما در مرز گلورده، یزدان و دوکوهانه امکاناتی که کار یک مرز رسمی انجام می‌دهد داریم اما ترانزیت تنها در مرز ماهیرود صورت می‌گیرد.
تمایل افغانستان به افزایش صادرات
به ایران
معتمدیان اظهار کرد: یکی از نقطه نظرات افغانستانی‌ها این است که در راستای رسیدن به منافع مشترک همان‌طور که ما صادرات به افغانستان داریم آنان نیز به کشور ما صادرات در حجم مطلوب داشته باشند.
وی یادآور شد: از طرف دیگر علاوه بر روابط رسمی بین دولت‌ها باید دیالوگ مشترک بین بخش خصوصی ایران و افغانستان نیز به‌صورت قوی برقرار باشد.
هرچند همگان سخن از تلاش برای رفع موانع برای بازگشایی بازارچه‌ها و همان سه معبر رسمی تعطیل‌شده بین ایران و افغانستان در خراسان جنوبی می‌زنند ولی بااین‌وجود مشخص نیست که طرف افغانستانی چقدر در میدان عمل نسبت به وعده‌های داده‌شده مبتنی بر بازگشایی هر سه بازارچه تعطیل‌شده پایبند است.
به نظر می‌رسد در گذشته به‌اندازه کافی رایزنی و گفت‌وگوها برای بحث بازارچه‌ها بین ایران و افغانستان صورت گرفته و اکنون زمان اقدام و عمل است و شاید محدودیت ارائه برخی خدمات به‌طرف مقابل بتواند آنان را در این عرصه وادار به همکاری کند./مهر
