میترا فتحی سزارین یک نوع زایمان غیر طبیعی است که در آن یک جراحی بزرگ در دیواره شکم و رحم انجام می شود. سزارین نام خود را از امپراتور روم باستان «ژولیوس سزار» گرفته است، می گویند او اولین کسی بود که به شیوه غیرطبیعی به دنیا آمد و وقتی مادرش از دنیا رفت، طبیبان […]
میترا فتحی
سزارین یک نوع زایمان غیر طبیعی است که در آن یک جراحی بزرگ در دیواره شکم و رحم انجام می شود. سزارین نام خود را از امپراتور روم باستان «ژولیوس سزار» گرفته است، می گویند او اولین کسی بود که به شیوه غیرطبیعی به دنیا آمد و وقتی مادرش از دنیا رفت، طبیبان مجبور شدند تا با شکافتن و برش شکم مادر او را به دنیا آورده و نجات دهند. اما حقیقت این است که او اولین فرد برای به دنیا آمدن به این شیوه نبوده است. با تحقیق در فرهنگ های مختلف جهان سزارین حتی پیش از ژولیوس سزار وجود داشته و بخشی از قانون امپراتوری روم باستان که به آن قانون سزاری می گفتند نیز بوده است. در ایران اکثر مادرانی هم که برای نخستین بار باردار می شوند بدون دلیل طبی، سزارین را جایگزین زایمان طبیعی کرده که این امر علت های متفاوتی برای این انتخاب وجود دارد. این مادران از مزایا و مضرات سزارین آگاهی کافی نداشته و اطلاعات خود را از اقوام و دوستان کسب می کنند. عمده علت های جایگزین سزارین به زایمان طبیعی کمبود اطلاعات معتبر علمی به نوع زایمان می باشد. بیشتر این مادران به خود می گویند که در سزارین، بیهوش می شویم، درد را احساس نمی کنیم، کمتر اضطراب داریم، دستگاه تناسلی مان دچار تغییر شکل نمی شود و زمان زایمان مان کوتاه می شود و چشمانمان را باز می کنیم، نوزادمان در کنارمان است… بر اساس آمار وزارت بهداشت و درمان در ۶ ماه دوم سال ۹۷، جراحی سزارین در کشور به حدود ۵۰ درصد رسیده که ۲ تا ۳ برابر از متوسط جهانی بالاتر است و ایران پس از برزیل در رده دوم قرار دارد، در حالی که این آمار مثلا در ایسلند و هلند به ترتیب ۱۵ و ۱۷ درصد است یا در آمریکا و چین به ۳۰ و ۴۶ درصد می رسد. در گفت و گو با خانم دکتر سوسن محمدی متخصص جراحی زنان و زایمان و رئیس بیمارستان هاجر بیشتر در این مورد می خوانید.
زایمان و تولد نوزاد به دو روش صورت می گیرد طبیعی و جراحی یعنی سزارین، کدام روش ارجح است؟
در شرایط یکسان قطعا راهکار خلقت جهان برای زایمان بی نظیر است، در واقع روش طبیعی ارجح است، در حالی که جراحی یا سزارین دارای عوارض جانبی است که باید فقط در شرایط اجباری به آن متوسل شد.
در مورد عوارض بیشتر توضیح دهید
عوارض به دو دسته تقسیم می شود: عوارض جانبی مانند تب بدون علت و عفونت دستگاه ادراری، تنفسی و هم چنین عفونت رحم و آمبولی ریه ….، اما عوارض دیر رس هم وجود دارد که ممکن است به انسداد روده ثانویه، چسبندگی ها و مثلا… سرراهی منجر شود.
برای پیشگیری از این عوارض چه راهکار هایی وجود دارد ؟
زایمان یک پروسه دینامیک است و هر لحظه امکان وقوع حادثه ای پیش بینی نشده وجود دارد که مدیریت زایمان و تصمیم به انجام مداخلات به موقع و پرهیز از رویکرد تجربی و سنتی قطعاً سلامتی مادر و نوزاد را به همراه خواهد داشت.
نقش متخصص زنان و زایمان چیست؟
متخصص جراحی زنان و زایمان ابتدا به عنوان یک پزشک تربیت می شود و پزشک یعنی مدیر حوزه سلامت، حال این مدیر ۴ سال شبانه روز تلاش می کند تا اختصاصاً مدیریت سلامت بانوان این مرز و بوم را بر عهده بگیرد و از آنجا که بارداری نیز مقطع فیزیولوژیکی از طول عمر یک خانم است قطعاً مدیریت سلامت مادر باردار را هم آموزش می بیند. در ضمن حتماً شما هم باور دارید که زایمان فقط دانستن چند مانور جهت خروج سر و شانه های نوزاد نیست ، که با انجام تعدادی زایمان در دوران کارورزی ، بشود مهارت کافی را برای مدیریت این مهم پیدا کرد. پس مدیریت یک زایمان، فقط باید به یک متخصص این رشته سپرده شود و همکاران ماما در فعالیتی تیمی باید یاور متخصص باشند.
آیا می شود اتفاقی را که در مورد سزارین در عرض ۳، ۴ دهه اخیر افتاده به یکباره اصلاح کرد؟
۳۰ سال قبل ، وقتی الزام به انجام سزارین بود، مادر و خانواده اش رضایت نمی دادند. ما، در همه جای پرونده ثبت می کردیم: «مادر و همراهان رضایت نمی دهد» حال چه شده است که باید کلی مستند به پرونده اضافه کنیم که عوارض و مشکلات سزارین را بگوییم، اما مادر راضی به زایمان طبیعی نمی شود ، مجوز پزشک قانونی و روانشناسی و … را ضمیمه پرونده می کنیم، تا مادر سزارین شود.در هر صورت در هر دو مقطع به روح و روان مادر باردار آسیب زده-ایم.
از طرفی در مورد کاهش سزارین های غیرضروری هم قطعاً اگر هدف بهبود شاخص MMR (مرگ و میر مادران ) است ، باید مانع اعمال جراحی غیرضروری شد. ما بیش از ۳ دهه، بتدریج با شعار تجددگرایی و به روز شدن، مادران را به غلط به سمت سزارین سوق داده ایم و اگرچه دیر بیدار شده ایم اما حال باور داریم این اقدام علمی نیست .
راهکار چیست ؟
با صبوری و اقدامات فرهنگی در کلیه سطوح و تربیت هر چه بیشتر فلوشیپ های پریناتالوژی می توان به طور علمی به مبارزه با این آفت پرداخت.
در حال حاضر اولویت در حوزه سلامت مادران چیست؟
مورد مورد تداوم تلاش تیم مراقبت سلامت مادر در زمینه بهبود شاخص مرگ و میر مادران است و دیگر کاهش موارد سزارین های غیرضروری. در مورد شاخص مرگ و میر مادران خوشبختانه بعد از انقلاب اسلامی با برنامه ریزی و تلاش های شبانه روزی وزارت بهداشت، معاونت درمان و اداره سلامت مادران و … با افتخار توانسته ایم از آمار ۲۷۴/۱۰۰۰۰۰ در سال ۱۳۵۶ به حدود ۱۸-۱۷/۱۰۰۰۰۰ در سال ۹۷ دست یابیم، کاهش مرگ و میری بیش از ۹۳ درصد یعنی فراتر از اهداف توسعه هزاره، که می بایست تا ۲۰۱۵، ۷۵% مرگ و میر مادران را کاهش می دادیم.
این موقعیت بزرگ را چگونه کسب کردید؟
با تربیت متخصص برای مناطق کمتر برخوردار، تربیت و آموزش ماماهای محلی و بهبود شرایط مراکز زایمانی، قانون مقیم بودن پزشک متخصص زنان ، تعیین آنکال(On Call) اول و دوم، تعیین لیست استاد معین… .
ما باید قبل از نفی کردن و بیهوده انگاشتن تلاش گذشتگان ببینیم حدود ۳۰۰ مرگ مادران باردار در سال را، چگونه می توانیم مدیریت کنیم تا باز هم افتخار دیگری نصیب تیم بهداشتی مملکت شود.
آیا ایجاد حاشیه در تیم مراقبت مادر باردار ما را به مقصد خواهد رساند؟
متاسفانه با صدور دستورالعمل و بخش نامه های متعدد به دانشگاه ها و بیمارستان ها آرامش را که اصل لازم جهت ایمنی و کیفیت خدمات است نابود می کنیم.
به جرأت می توان گفت اکثر مراکز، رغبتی به داشتن بلوک زایمان و حوزه زایمان با توجه به فشارهای اعتباربخشی ندارند . این در حالی است که قبلاً گفته می شد در هر مرکزی” تولد هست، شادی هست.
جلوگیری از علل قابل پیشگیری مرگ و میر مادران و بهبود شاخص مربوطه ، اتفاقاً در حال حاضر بسیار مشکل تر از گذشته است و نیاز به خرد جمعی و همکاری و همراهی همه صاحبان تخصص دارد، در حالی که اینک در تیمی که از قبل هم شرح وظایف اش رسیدگی به مادر باردار بوده تفرقه ایجاد کرده ایم ، که این بی تردید به ضرر مملکت، مادر باردار و متولیان سلامت است.
