سارا نیازی دستیابی به فناوری ساخت ترمز قطار یکی از مهمترین دستاوردهای راه آهن است که اخیر ا ممکن شده است. این در حالی است که تولید لکوموتیو باری نیز اخیرا در کشور از سر گرفته شده است. حالا چند شرکت داخلی از جمله مپنا و واگن پارس اراک تلاش کرده‌اند تا لکوموتیو تولید کنند […]
سارا نیازی
دستیابی به فناوری ساخت ترمز قطار یکی از مهمترین دستاوردهای راه آهن است که اخیر ا ممکن شده است. این در حالی است که تولید لکوموتیو باری نیز اخیرا در کشور از سر گرفته شده است.
حالا چند شرکت داخلی از جمله مپنا و واگن پارس اراک تلاش کرده‌اند تا لکوموتیو تولید کنند که پیش از این به دلیل عدم حمایت های لازم و مشکلات مالی نتوانستند این کار را انجام دهند و حالا با حمایت های لازم موفق به تولید لکوموتیو شده اند.
در سال ۹۷ چند عدد لکوموتیوهای مانوری که اصطلاحا سرد شده بودند با بازیابی دوباره برای استفاده در عملیات مانور به شبکه ریلی برگشتند. قدرت این لکوموتیوها نیز ۱۳۰۰ اسب بخار بود. سپس در سال گذشته نیز مپنا اقدام به تولید لکوموتیو کرد.
اما در سال گذشته اتفاق مهمتری برای صنعت ریلی کشور با آزمایش نهایی نخستین موتور‌های دوگانه‌سوز ملی روی لکوموتیو رخ داد که براساس آن این نوع موتور‌ها با ۸۵۰ کیلووات انرژی و ۴۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری از طراحی تا تولید نهایی با تلاش متخصصان جوان شرکت دیزل سنگین ایران در مدت حدود یک سال انجام شد و تا کمتر از یک ماه آینده، نصب و راه‌اندازی خواهد شد.
این در حالی است که در سال ۱۳۹۰ برای نخستین بار موتور لکوموتیو باری در داخل کشور تولید شد و یک سال بعد از آن اعلام شد که نخستین لکوموتیو نیز تولید خواهد شد. در آن زمان تلاش شد تا ۱۵۰ دستگاه لکوموتیو با همکاری و کمک سازندگان آلمانی ساخته شود. در طول سال های گذشته شرکت هایی نظیر ایریکو و مپنا تلاش کردند تا تولید صد درصدی اجزا و قطعات لکوموتیو را به نام خود ثبت کنند. نخست قرار بود که گروه مپنا با انعقاد قرارداد تامین ۱۵۰ دستگاه لکوموتیو و انتقال دانش فنی و لیسانس آن با شرکت زیمنس و تاسیس کارخانه‌ای مدرن در حوالی کرج، افتخار کسب فن‌آوری ساخت لکوموتیوهای مسافری و قطعات مربوط و تولید لکوموتیو دیزل‌الکتریک مسافری را برای اولین‌بار در کشور کسب کند که در این راه موفق هم شد اما وقوع تحریم ها، انجام این عملیات را با صرف زمان و هزینه بیشتری برای این شرکت رقم زد.
در طول سال های گذشته نیز درگیری های بسیاری بین واردکنندگان لکوموتیو و تولیدکنندگان داخلی وجود داشته که نهایتا متاثر از مساله تحریم ها و پس از تلاش های مسئولان و دست‌اندرکاران این صنعت، دولت نسبت به تولیدات داخلی اعتماد بیشتری از خود نشان داد.
درواقع به زعم کارشناسان ریلی، هزینه‌های واردات لکوموتیو فقط به‌واسطه تعرفه پایین واردات لکوموتیو و عدم استفاده از ظرفیت ساخت لکوموتیو در داخل کشور ایجاد نمی‌شود، بلکه کیفیت نه چندان بالای لکوموتیوهای وارداتی که منجر به افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری می‌شود و نوعا هم از چین و هند وارد می‌شوند، مزید بر علت بوده است. بنابراین نهایتا مپنا و چند شرکت داخلی دیگر، همه تلاش خود را به کار گرفتند تا تولید لکوموتیو باری و مسافری را به نام خود ثبت کنند. تشویق دولت نیز با ارائه مشوق‌های مختلف برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی به سرمایه‌گذاری در این صنعت، اعتماد به مجموعه‌های داخلی برای تولید لکوموتیو، انتقال تکنولوژی ساخت لکوموتیو به داخل به‌جای واردات مستقیم آن از خارج، تسهیل شرایط برای تولیدکنندگان داخلی لکوموتیو به‌جای کاهش تعرفه واردات آن که به فرصتی برای شرکت‌های خارجی تبدیل شده بود، از راهکارهای ارائه‌شده به‌منظور کاهش هزینه‌های واردات این صنعت، کاهش هزینه‌های ثانوی لکوموتیو مثل هزینه تعمیر و نگهداری و در نتیجه افزایش بهره‌وری در حمل‌ونقل ریلی بود.
وزیر راه و شهرسازی درباره بومی سازی صنعت مهم لکوموتیوسازی در کشور گفته بود: همه کارخانه های تولید لکوموتیو در کشور فعال شده اند و این در حالی است که ما تا به حال کمتر از توان داخلی بهره برده ایم. این سخن وزیر راه وشهرسازی درباره عدم استفاده یا بهتر است بگوییم استفاده کم از ظرفیت و توان بخش خصوصی و داخلی کشور به ویژه در صنعت ریلی همانقدر درست است که اهتمام ویژه این وزارتخانه و راه آهن بر استفاده از توان داخل در زمان فعلی. در حال حاضر شرکت مپنا، شرکت واگن‌پارس، واگن‌سازی تهران، پلورسبز و ایریکو شرکت‌های واگن‌سازی داخلی هستند که به عنوان مثال واگن‌سازی تهران سال گذشته قرارداد ساخت ۶۳۰ واگن مترو را در کارنامه خود دارد و شرکت مهندسی و ساخت لکوموتیو مپنا نیز که در سال ۱۳۸۵ راه افتاده در سال ۸۹ موفق به تولید ۱۵۰ دستگاه لکوموتیو با همکاری زیمنس شد. این شرکت خردادماه امسال نیز از یک دستگاه لوکوموتیو باری مپ ۲۴ ساخت شرکت مپنا رونمایی کرد و هم‌اکنون نیز به صورت حرفه‌ای نسبت به ساخت و تجهیز و تعمیر لکوموتیوهای باری و مسافری مشغول است. در سال۹۷ ۹۷۴ دستگاه انواع واگن و لکوموتیو در شرکت‌های داخلی تولید و به شبکه ریلی کشور اضافه شد. این تعداد شامل تولید ۴۰ دستگاه لکوموتیو، ۶۵۰ دستگاه واگن باری، ۲۴ دستگاه ریل باس، ۳۰ دستگاه واگن مسافری و بازسازی کامل ۲۳۰ واگن مسافری می‌شود.
مدیرعامل راه آهن پیش از این در اینباره گفته است: ساخت این تعداد واگن و لوکوموتیو به ۱۹۴۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد و طبق تفاهم‌نامه‌ای که اواخر سال ۹۷ با تولیدکنندگان داخلی منعقد شد، اعتبار مورد نیاز این طرح از محل ۲۰ درصد آورده متقاضیان، ۱۰۸۰ میلیارد تومان تسهیلات بانکی و ۴۷۳ میلیارد تومان کمک دولتی تامین شد.
این در حالی است که حمل‌ونقل ریلی دارای ظرفیت‌های بزرگی برای کاهش وابستگی به بودجه و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی است و فعال‌سازی این ظرفیت‌ها مستلزم تسهیل و روان‌سازی قوانین و مقررات و تعریف دقیق بسته‌های حمایتی در جهت ایجاد جذابیت سرمایه گذاری در حمل‌ونقل ریلی است.
سعید رسولی در همین باره گفته بود که بسته های حمایتی خوبی برای توسعه صنعت لکومتیوسازی در نظر گرفته شده بود. بنابراین علی‌رغم همه تحریم‌های ظالمانه علیه ملت و دولت، اتفاقات خوبی در بخش‌های مختلف ریلی در حال پیگیری و رخ داده است.
این در حالی است که در سال ۹۸ به منظور توسعه ناوگان لکوموتیو، قراردادی برای تولید ۱۰ دستگاه لکوموتیو به نام پارس-۳۳ با شرکت واگن پارس بسته شد. ضمن اینکه مپنا لکوموتیو نیز مجهز به سالن‌های بوژی، بدنه، رنگ، مونتاژ و تست به منظور تولید انواع لکوموتیو و واگن است و برای تولید لکوموتیو صد درصد به دانش و توان لازم مجهز است.
گفتنی است که به طور کلی با تلاش‌ها و همکاری وزارت راه‌وشهرسازی و شرکت‌های خصوصی تا یک دهه پیش داخلی سازی تولید واگن های مسافری و باری در کشور ۳۰ درصد بود، اما در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی و با ارتقای توانمندی‌های شرکت های داخلی، اکنون به بیش از ۸۰ درصد رسیده است.
تکنولوژی‌های ریلی، سال ۹۹
با توجه به ویژگی‌هایی مانند حجم بالای جابه‌جایی بار و مسافر، مصرف انرژی بسیار کمتر از حمل‌ونقل جاده‌ای، ایمنی و راحتی بیشتر مسافر و هزینه کمتر، روند بهبود کارآمدی و افزایش طول شبکه ریلی در کشورهای مختلف همچنان ادامه دارد.
افزایش سرعت سیر هدف مهم بعدی در گسترش خط آهن است که در کشورهای توسعه یافته و بسیاری کشورهای دیگر با استفاده از تکنولوژی‌های نوین مورد توجه قرار گرفته است. ایران نیز در ۸ سال گذشته توسعه صنعت ریلی و افزایش خطوط داخلی و اتصال به خطوط بین‌المللی را در دستور کار قرار داده است و همزمان با آن تلاش شده تا ساخت قطعات مورد نیاز ریل و ناوگان داخلی بومی‌سازی شود. به این ترتیب با داخلی‌سازی قطعات، صرفه‌جویی ارزی هم انجام شده است. درحال حاضر شبکه‌های ریلی مورد بهره‌برداری در دنیا به دو دسته معمولی، با حداکثرسرعت ۱۶۰ کیلومتر درساعت و پرسرعت با حداقل سرعت ۲۵۰ کیلومتر در ساعت، دسته‌بندی می‌شود.
اما با وجود سابقه طولانی مدت صنایع ریلی در کشور، رشد آن با ظرفیت‌های بالای موجود در کشور به لحاظ موقعیت منطقه‌ای، متناسب نبوده است و شبکه ریلی ایران که حداکثر سرعت طراحی آن ۱۶۰ کیلومتر در ساعت است، در گروه شبکه ریلی معمولی قرار دارد. با توجه به آمارهای موجود در کشور که نشان دهنده سهم بسیار پایین کمتر از ۱۰ درصدی شبکه ریلی در کل حمل‌ونقل بار و مسافر است، بهره‌وری خطوط موجود نیز به‌دلیل فرسودگی بخش عمده‌ای از ناوگان و نبود زیر ساخت‌های قوی برای پشتیبانی از آنها، پایین است. برای افزایش بهره‌وری و کارآمدی ناوگان ریلی کشور و نوسازی آنها، توجه ویژه به تقویت زیرساخت‌ها و توسعه و تقویت صنایع داخلی برای تولید و تأمین مواد، قطعات و مجموعه‌های مورد نیاز لکوموتیوها، واگن‌ها و سایر تجهیزات مرتبط و پشتیبان صنایع ریلی لازم و ضروری است. طول خطوط ریلی کشور بیش از ۱۴ هزار کیلومتر است و ۱۴ هزار کیلومتر خط ریلی هم در دست مطالعه و ساخت است. در چند سال گذشته اتصال ۵ استان کشور به خط ریلی محقق شده و ۴ استان دیگر هم تا ۱۴۰۰ یعنی تا پایان امسال به شبکه سراسری متصل می‌شود.
در زیرساخت‌های ریلی، در حال حاضر خط آهن با استفاده از ریل تولیدی ساخته می‌شود.در سال ۹۸ نخستین ریل‌های ملی در ذوب‌آهن تولید شد. ذوب‌آهن تولید ۱۰۰ هزار تن ریل را برای سال ۹۹ هدف‌گذاری کرده تا با تحویل آن توسعه خطوط ریلی با سرعت بالایی انجام گیرد.شرکت ذوب‌آهن اصفهان متعهد است که تا افق چشم‌انداز سال ۱۴۰۴ نیاز ریل کشور را تأمین کند. نخستین ریل تولیدی در راه‌آهن میانه – بستان‌آباد نصب شد و در محورهای میانه – اردبیل، همدان – سنندج، چابهار – زاهدان و ریل‌گذاری راه‌آهن رشت – کاسپین نیز از ریل ملی استفاده می‌شود.به گفته متولیان بخش ریلی با تولید ریل در داخل بیش از ۱۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی امکان‌پذیر می‌شود.
علاوه بر تولید ریل، تولید ناوگان هم در دستور کار قرار گرفته است. در حال حاضر، ایران در تولید واگن باری به خودکفایی صددرصدی دست یافته است. تا افق ۱۴۰۴، کشور به ۲۰ هزار واگن باری، ۲۰۰ دستگاه واگن مسافری و ۲۰۰۰ دستگاه واگن مترو نیازدارد. در حال حاضر ۸ شرکت در زمینه تولید ریل داخلی فعال است.
لینک کوتاه :
https://jomlehonline.ir/?p=133590
