خوزستان آب ندارد و هم زمان برخی کشاورزان در آن به صورت غیرقانونی برنج می کارند. خوزستان آب ندارد و کشت برنج در بالادست، منجر به خشک شدن شاخه های انتهایی کرخه شده است. خوزستان آب ندارد و هم اکنون مسئولان سازمان آب و برق استان به وسیله تانکر به شهرها و روستاهای پایین دست کرخه آبرسانی می کنند. خوزستان آب […]
خوزستان آب ندارد و هم زمان برخی کشاورزان در آن به صورت غیرقانونی برنج می کارند. خوزستان آب ندارد و کشت برنج در بالادست، منجر به خشک شدن شاخه های انتهایی کرخه شده است. خوزستان آب ندارد و هم اکنون مسئولان سازمان آب و برق استان به وسیله تانکر به شهرها و روستاهای پایین دست کرخه آبرسانی می کنند. خوزستان آب ندارد و این بی آبی ممکن است از ماه شهریور تشدید شود. افزایش شدید مصرف آب در بخش کشاورزی بخصوص در زمینه کشت غیرقانونی برنج در استان خوزستان منجر به تشدید بحران آب در شرایط بروز خشکسالی در این استان شده است. این در حالی است که به گفته فرهاد ایزدجو، مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان، متوسط بارندگی‌ها در سال آبی جاری در حوضه‌های آبریز این استان نسبت به شرایط نُرمال حدود ۳۵ درصد کمتر شده و میزان آورده آب رودخانهها نیز به میزان ۴۴ درصد کاهش یافته است. اما مسئولان سازمان آب و برق استان خوزستان تاکید دارند که بی‌توجهی کشاورزان به الگوی کشت ابلاغ شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان و بخصوص کشت غیرقانونی برنج در این استان در چنین شرایطی که آورده آب رودخانه‌های این استان نیز به شدت کاهش یافته است، وقوع بحران آب در خوزستان را به همراه داشته است و پس از بی آب ماندن بخش زیادی از روستاهای جنوب استان خوزستان، سازمان آب و برق این استان ناچار شده است که با تانکر به این روستاها آبرسانی کند. البته به گفته قاسم سلیمانی دشتکی، استاندار خوزستان حتی در شرایط عادی نیز به ۷۰۰ روستا در این استان از طریق تانکر آبرسانی می‌شود. در این میان البته با توجه به این که کشت برنج در استان خوزستان براساس الگوی کشت ابلاغ شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی این استان غیرقانونی محسوب می‌شود، مسئولان سازمان آب و برق خوزستان موظف به جلوگیری از ورود آب به زمین‌های برنج در این استان هستند؛ البته با توجه به اعتراضات آبی اخیر در خوزستان، بدون شک اگر سازمان آب و برق استان بخواهد جلوی کشت برنج در تمام اراضی خوزستان را بگیرد، این اعتراضات آبی تشدید خواهد شد و همین مساله، تصمیم گیری برای مسئولان مدیریت آب در استان خوزستان را دشوار کرده است.
کشت برنج، تعادل منابع و مصارف آب خوزستان را به هم ریخته است
این موضوع را از دکتر علی شهبازی، معاون مطالعات سازمان آب و برق خوزستان جویا شدیم و او هم در گفتوگو با رکنا عنوان کرد: بروز چند مشکل به صورت متوالی بخصوص در دو حوضه بحرانی دِز و کرخه منجر به وقوع بحران آب کنونی در خوزستان شده است. ما شدیدترین خشکسالی در سال آبی جاری را در این دو حوضه آبریز تجربه می‌کنیم و بیش از ۷۰ درصد سد کرخه هم اکنون خالی از آب مانده است.
وی با تاکید بر نقش مهم اجرا نشدن الگوی کشت در سال آبی جاری در بروز بحران آبی خوزستان عنوان کرد: متاسفانه با وجود این که در برنامه مدیریت خشکسالی خوزستان، کشت برنج ممنوع اعلام شده است، اما از اوایل تیرماه کشاورزان زیادی در خوزستان به کشت برنج پرداخته‌اند و همین مساله به هم ریختن منابع و مصارف این استان را به همراه داشت.
شهبازی ادامه داد: این مساله منجر به آن شد که حقابه‌برهای پایین دست شاخه‌های انتهایی رودخانه کرخه که به هورالعظیم منتهی می‌شود، از جمله کشاورزان، دامداران و روستاییان از دسترسی به حقابه‌های خود محروم شوند.
کشت ۱۹ هزار هکتار برنج در خوزستان از ابتدای تیر تا کنون
آن طور که معاون سازمان آب و برق خوزستان گفت، آمار اراضی زیر پوشش کشت برنج در استان خوزستان از ابتدای تیر تا کنون با سرعت بسیار بالایی بالا رفته و از ۲ تیر تا کنون، کشاورزان در بیش از ۱۹ هکتار از اراضی این استان، برنج کاشته‌اند. همین مساله باعث شده است که در چند هفته اخیر حجم بالایی از منابع آبی کرخه در این مزارع مصرف شود و از نظر شهبازی، ریشه مهم بحران آب کنونی، کشت غیرقانونی برنج در همین چند هفته بوده است. این در حالی است که به گفته معاون سازمان آب و برق خوزستان، در سال آبی جاری سازمان جهاد کشاورزی استان براساس برنامه مدیریت خشکسالی، برنامه زراعت فصلی را فقط در ۸۸ هزار هکتار از اراضی استان ارائه داده که طبق این برنامه، کشت برنج نیز به طور کامل ممنوع شده است؛ اما با این وجود، آن طور که شهبازی می‌گوید، در سال آبی جاری در نزدیک به ۹۰ هزار هکتار از اراضی استان خوزستان برنج کاری شده و همین مساله، فشار بسیار بالایی را بر منابع آبی این استان در شرایط خشکسالی وارد کرده است.
بروز بحران آب در خوزستان به دلیل انحراف از الگوی کشت
البته سازمان آب و برق خوزستان در هفته‌های اخیر برخی از مسیرهای ورود آب به زمین‌های کشت برنج را مسدود کرده و بخشی از آب کرخه را نیز از مسیرهای این زمین‌ها منحرف کرده و اتفاقا همین مساله از جمله عوامل بروز اعتراضات مردمی در روزهای اخیر بوده است.
با این وجود، معاون سازمان آب و برق خوزستان به این نکته اذعان داشت که با وجود این اقدامات سازمان متبوع او، هنوز بخش زیادی از برنج کاران می‌توانند آب مورد نیاز خود را تامین کنند و تنها راهکار حصول نتیجه در زمینه جلوگیری از کشت برنج این است که سایر دستگاه‌های مربوط بخصوص سازمان جهاد کشاورزی، اقدامات لازم در این زمینه را انجام دهند. شهبازی ضمن تاکید بر این مساله عنوان کرد: از سازمان جهاد کشاورزی خوزستان انتظار می‌رفت که امسال برای اجرای صحیح الگوی کشت، شدت عمل بیشتری به خرج دهد. به هر حال، ما باید درک می‌کردیم که الگوی کشت استان در شرایط خشکسالی به چه صورت تعریف شده و نباید انحراف از این الگو منجر به بروز بحران کنونی آب در خوزستان می‌شد.
آبرسانی با تانکر به روستاهای پایین دست سد کرخه در خوزستان
در این میان اما نظارت ناکافی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان بر فعالیت کشاورزان، منجر به توسعه کشت غیرقانونی برنج در ۱۹ هزار هکتار از اراضی این استان از ابتدای تیر تا کنون شده است. این مساله نیز به هم خوردن تعادل منابع و مصارف آبی خوزستان را به همراه داشته است و به گفته معاون مطالعات سازمان آب و برق خوزستان، در روزهای اخیر رودخانه نیسان به عنوان یکی از شاخه‌های پایانی رودخانه کرخه خشک شده و همین مساله خشک شدن بخش زیادی از شریان‌های انتهایی رودخانه کرخه را به همراه داشته است. البته شهبازی تاکید کرد که از وقتی این اتفاق افتاده است، سازمان آب و برق خوزستان برای جلوگیری از بی آب ماندن مردم جنوب خوزستان، به سرعت به آبرسانی با تانکر برای اهالی شهرها و روستاهای پایین دست رودخانه نیسان پرداخته است. وی در توضیح بیشتر این مساله گفت: تانکرهایی که برای آبرسانی به مردم جنوب خوزستان استفاده می‌شود، از سد کرخه پر می‌شوند. همچنین ما برای تامین فوری آب شرب مردم شهرها و روستاهای پایین دست، دبی خروجی سد کرخه را از ۷۵ متر بر ثانیه به ۱۳۰ متر بر ثانیه افزایش داده‌ایم که این میزان حدود دو برابر رقمی است که در برنامه مدیریت خشکسالی خوزستان تصویب شده است.
ذخایر استراتژیک آب خوزستان در حال مصرف شدن هستند
معاون سازمان آب و برق خوزستان البته روی این نکته هم دست گذاشت که آبرسانی با تانکر و افزایش دبی خروجی سد کرخه در واقع به معنای استفاده از ذخایر استراتژیکی است که کشاورزان خوزستان برای کشت پاییزه از انتهای شهریور به آن نیاز دارند. وی بر همین اساس تاکید کرد: ۷۰ درصد مصارف کشاورزی استان خوزستان مربوط به کشت پاییزه است و قطعا اگر بارندگی مناسبی در ماه‌های آتی رخ ندهد، بحران آب از شهریورماه در خوزستان به اوج می‌رسد. شهبازی ادامه داد: البته با تمهیداتی که صورت گرفته است، قرار است در دو هفته آینده، تمام روستاهایی که در پایین دست رودخانه کرخه قرار گرفته‌اند، به شبکه توزیع آب طرح غدیر متصل شوند و از طریق لوله کشی آب پایدار برخوردار شوند.
احتمال تشدید بحران آب خوزستان در انتهای شهریور
نکته مهمی که در این صحبت‌های معاون سازمان آب و برق خوزستان وجود دارد، این است که طرح غدیر به سد کرخه متصل است و هم اکنون آب موجود در این سد نیز به کمتر از ۳۰ درصد ظرفیت آن رسیده است. یعنی افزایش دبی سد کرخه و آبرسانی به روستاهای پایین دست خوزستان، صرفا راهکاری موقت برای تامین آب مورد نیاز مردم این استان تا شهریورماه است و از انتهای شهریور که با آغاز کشت پاییزه، مصرف آب در بخش کشاورزی به شدت بالا می رود، بحران آب در این استان نیز تشدید خواهد شد. معاون سازمان آب و برق خوزستان البته تاکید کرد که اولویت اول این سازمان در هر شرایطی تامین آب شرب مردم این استان و بعد حقابه‌های تعیین شده توسط محیط زیست خواهد بود و حتی اگر قرار باشد آب کمتری به بخش کشاورزی برسد، بازهم سازمان آب و برق خوزستان تلاش می‌کند تا وقفه‌ای در تامین و توزیع آب شرب مردم این استان ایجاد نشود.
انحرافات زیادی از برنامه مدیریت خشکسالی خوزستان رخ داد
شهبازی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با انتقاد از انحرافات رخ‌داده در برنامه مدیریت خشکسالی استان خوزستان تصریح کرد: متاسفانه امسال انحرافات زیادی در زمینه کشت شلتوک برنج رخ داد و این ۹۰ هزار هکتار زمینی که در آن شلتوک کاشته شده است، حداقل به ۳٫۵ تا ۴ میلیارد مکعب آب نیاز دارد و ما در حال حاضر چنین منابعی را در استان در اختیار نداریم.
وی در پایان تصریح کرد: متاسفانه با وجود تلاش‌های سازمان آب و برق خوزستان، بیشتر برنج کاران همچنان از رودخانهها آب برمی‌دارند. البته ما تلاش می کنیم که جلوی این اقدام کشاورزان را بگیریم. نکته‌ای که البته در انتها باید به آن توجه داشت، این است که اگر سازمان آب و برق استان بخواهد جلوی برداشت آب از رودخانهها توسط تمام برنج کاران را بگیرد، قطعا اعتراضات آبی در استان خوزستان تشدید خواهد شد و بازهم باید گفت که بحران کنونی آب خوزستان، شرایط را برای تصمیم گیری مسئولان مدیریت آب در این استان بسیار دشوار کرده است.
