سرویس اجتماعی فُک‌های خزری یا کاسپین، تنها گونه پستاندار کمیاب ساکنِ دریای کاسپین و رودخانه‌های منتهی به آن مانند ولگا و اورال است که بنا به دلایل عمده‌ای از جمله صید بی‌رویه، آلودگی محیطی، به هم خوردن شرایط زیستی و … حیاتِ طبیعی آنها در دریای مازندران، در معرض خطر نابودی قرار گرفته است. […]
سرویس اجتماعی
فُک‌های خزری یا کاسپین، تنها گونه پستاندار کمیاب ساکنِ دریای کاسپین و رودخانه‌های منتهی به آن مانند ولگا و اورال است که بنا به دلایل عمده‌ای از جمله صید بی‌رویه، آلودگی محیطی، به هم خوردن شرایط زیستی و … حیاتِ طبیعی آنها در دریای مازندران، در معرض خطر نابودی قرار گرفته است.
گونه‌ی مهاجمِ ماهی شانه‌دار نیز با حمله به ذخایرِ کیلکاماهیان، از دیگر تهدیدات زیستیِ است که با چپاول غذای اصلیِ فُک‌های کاسپین، بقای آنها را به خطر انداخته است.
البته تعدادی از فُک‌ها نیز که در میان ساکنین بومی حاشیه دریای مازندران به سگ‌های آبی معروف هستند، بر اثر اصابت پارو و اجسام سخت به سر و بدن‌شان توسط صیادان ناآگاه، زخمی شده و از پای درآمدند.
حالا چند روزی است که از سراسرِ ساحل دریای مازندران خبرهای خوبی از فُک‌ها به گوش نمی‌رسد.
متاسفانه مرگِ سریالی فُک‌های کاسپین که چندی پیش از بندر کیاشهر گیلان آغاز شده بود این روزها با پیدا شدن لاشه دومین قلاده طی کمتر از دو هفته اخیر در آب‌های ساحلی محمودآباد، به جاهای حساسی کشیده شده و مایه نگرانی فعالان و کارشناسان محیط زیست را فراهم آورده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، خبر مرگ ۱۴ قلاده فُک کاسپین از ابتدای سال جاری تاکنون را غیرعادی اعلام کرده و گفت: تلفات فُک‌ها در شرایطی اتفاق افتاد، که متوسط تلفات در سال‌های گذشته سه تا چهار قلاده و عمدتا ناشی از صدمات فیزیکی و گرفتار شدن در تورهای صیادی بوده است.
حسینعلی ابراهیمی کارنامی افزود: از طریق سازمان حفاظت محیط زیست، در حال بررسی اطلاعات از میزان و علل مرگ‌ومیر فُک کاسپین در دیگر کشورهای واقع در سواحل شمالی و شرقی دریای خزر هستیم.
وی همچنین تصریح کرد که با هماهنگی انجام شده با معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، قرار شد تیمی متشکل از متخصصین سازمانی برای بررسی و اظهار نظر در خصوص علت تلفات و ارائه راهکارهای اجرایی در کنترل تلفات به منطقه اعزام شوند.
قاتل اصلی؛ شاید مانور نظامی
اگرچه مدیرکل محیط زیست مازندران درباره علت تا علل احتمالی مرگ فُک‌های کاسپین اظهار نظری نکرد، ولی رییس مرکز حفاظت از فُک کاسپین ایران احتمالات مختلفی را مطرح کرده است؛ از آنفلوانزای پرندگان گرفته تا مانور نظامی اخیر کشورهای حاشیه شمالی دریای خزر.
دکتر امیرصیاد شیرازی گفت: احتمالات مختلفی را باید در نظر گرفت از جمله آنفولانزای پرندگان، عملیات نظامی، بیماری‌های ویروسی و میکروبی، ولی محتمل‌ترین گزینه برگزاری مانور نظامی است که اخیرا آذربایجان در آب‌های دریای مازندران برگزار کرد.
وی افزود: بیشتر تلفات فک‌های کاسپین مربوط به دو هفته اخیر بوده که در سواحل گیلان و مازندران یافت شدند و اغلب هم در سواحل شهرهای جویبار، محمودآباد، نور و بابلسر در استان مازندران بود.
رییس مرکز حفاظت از فک کاسپین ایران با بیان اینکه روز گذشته نیز چند لاشه فک در فریدونکنار و جویبار دیده شد، توضیح داد: لاشه‌های پیدا شده بیشتر از یک هفته از زمان مرگ‌شان گذشته است و امکان نمونه‌برداری میکروبی از این لاشه‌ها وجود ندارد چون این لاشه‌ها در آب تلف شدند و با امواج به ساحل رسیدند و این وضعیت انجام نمونه‌گیری میکروبی را مختل کرده است.
وی با اشاره به اینکه احتمال وجود بیماری میکروبی وجود دارد و منتفی نیست، گفت: طی تماس‌هایی با افرادی که در آلمان و هلند بر روی فک کاسپین تحقیق می‌کنند گرفته شد، گزارش کردند که چند فک به علت بیماری آنفولانزای فوق حاد پرندگان تلف شدند.
به دنبال لاشه تازه
صیاد شیرازی با اظهار اینکه اگر این آنفولانزا در بین پرندگان مهاجر باشد احتمال آلوده شدن فک‌ها از این طریق بعید نیست افزود: ولی لاشه فک‌های پیدا شده در سلامت کامل بوده و کاهش وزن نداشتند و با توجه به اینکه روی لاشه‌های پیدا شده آسیب فیزیکی هم دیده نشده و اغلب فک‌های یافت شده در سن ۱۵ تا ۲۰ سال و در اوج قدرت دوره زندگی بودند، نشان از آن دارد که عامل ناگهانی آنها را از بین برده است.
وی افزود: در حال حاضر ما به دنبال لاشه تازه هستیم تا بتوانیم از آنها نمونه‌گیری کنیم زیرا یکی از ماهیگیران گزارش داده است که در عمق آب و به فاصله چند کیلومتری ساحل لاشه‌هایی را در آب دیده است که در حال حاضر امکان تایید صحت این ادعا وجود ندارد و نیاز به گشت دریایی است.
رییس مرکز حفاظت از فک کاسپین ایران با بیان اینکه تایید بیماری میکروبی و ویروسی نیاز به نمونه‌گیری دارد، گفت: با توجه به شواهدی که در حال حاضر مشاهده شده است، علت تلف شدن این فک‌ها می‌تواند به خاطر فعالیت‌های نظامی باشد.
وی توضیح داد: با توجه به بررسی‌هایی که انجام شد، کشور ما در این مدت فعالیت نظامی نداشته است ولی در آب‌های آذربایجان مانور مشترکی بین آذربایجان، پاکستان و ترکیه انجام شده است که قرار شد سازمان محیط زیست نامه‌ای بزند و استعلام بگیرد ابعاد این مانور چه بوده است و چه کارهایی انجام شده است.
صیاد شیرازی با اظهار اینکه در حال حاضر بین علت‌های مطرح شده، گزینه مانور نظامی محتمل‌تر است، افزود: در عین حال منتظر هستیم ببینیم می‌توانیم اطلاعاتی در این خصوص به دست بیاوریم یا خیر؟
وی در عین حال احتمال مسمومیت حاد را هم مطرح کرد و توضیح داد: ممکن است یک آلودگی شدیدی ناگهان وارد دریا شده باشد که جمعیت زیادی از فک‌ها را که در منطقه بودند درگیر کرده باشد. رییس مرکز حفاظت از فک کاسپین ایران گفت: بیشترین گمان، همان فعالیت نظامی است زیرا اگر انفجاری یا بمبی در داخل آب اتفاق بیفتد می‌تواند چندین برابر نسبت انفجاری که در خشکی اتفاق می‌افتد اثرگذارتر باشد، زیرا امواج بیشتر داخل آب می‌تواند صدمه بزنند و این باعث می‌شود حیوانات بر اثر این موج، در منطقه‌ای که بودند تلف شدند و در حال حاضر امواج آنها را به سمت سواحل می‌کشاند.
وی توضیح داد: احتمال اینکه علت تلف شدن بیماری باشد کم است، زیرا باید قاعدتا در کشورهای دیگر نیز گزارش تلفات مشاهده می‌شد ولی در کشورهای دیگر یا سواحل شرقی خزر چنین چیزی نبوده است و با توجه به تعداد لاشه که با این شرایط بدنی کشف شدند به نظر می‌رسد مرگ ناگهانی داشتند.
رییس مرکز حفاظت از فک‌های کاسپین خاطرنشان کرد: به هر حال هنوز ابعاد دقیق قضیه مشخص نیست و همه اینها احتمال است و برای نتیجه دقیق باید بررسی‌های بیشتر و نمونه‌گیری از لاشه تازه تلف شده انجام شود تا بتوانیم قضیه بیماری را تکذیب یا تایید کنیم که در اسرع وقت اطلاع رسانی خواهد شد.
کاهش جمعیت از یک میلیون قلاده به کمتر از یکصدهزار قلاده طی سه دهه اخیر
فک کاسپین به عنوان یکی از کوچک‌ترین اعضای خانواده فک‌های دنیا در سال‌های اخیر با کاهش شدید جمعیت مواجه شده و در آخرین رده بندی جانوران در خطر نابودی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان یک گونه در خطر انقراض جهانی معرفی شده است.
جمعیت این گونه که زمانی بیش از یک میلیون قلاده بود، طی سه دهه اخیر به خاطر شکار بی‌رویه صیادان کشورهای حاشیه شمالی دریای خزر بشدت کاهش یافت و به کمتر از یکصد هزار قلاده رسید، ولی مرگ ناشناخته و مبهم آن هم ۱۴ قلاده آن هم در نیمه یک سال تاکنون گزارش نشده بود.
