سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد “یونسکو” ۱۷ شهریور برابر با ۷ سپتامبر را روز جهانی مبارزه با بیسوادی نامگذاری کرد که دلیل این نامگذاری نشان دادن اهمیت سواد برای افراد و جوامع بود. یونسکو در این زمان بر ضرورت تلاش جهانی در ریشه‌کن‌کردن بیسوادی تاکید و برنامه‌هایی برای تحقق این هدف وضع کرد. […]
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد “یونسکو” ۱۷ شهریور برابر با ۷ سپتامبر را روز جهانی مبارزه با بیسوادی نامگذاری کرد که دلیل این نامگذاری نشان دادن اهمیت سواد برای افراد و جوامع بود. یونسکو در این زمان بر ضرورت تلاش جهانی در ریشه‌کن‌کردن بیسوادی تاکید و برنامه‌هایی برای تحقق این هدف وضع کرد. به گفته معاون وزیر آموزش و پرورش و رییس سازمان نهضت سوادآموزی کشور ما حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر بیسواد ۱۰ تا ۴۹ سال دارد.
نیلوفر منصوری: سال‌ها از زمانی که پایگاه‌های بسیج محلات و مساجد مکانی برای زنان و مردان جوان و میانسال که از تحصیل بازمانده اند می گذرد. معلمان دلسوزی که شاید تا اوایل دهه ۸۰ به صورت جدی در کشور به دنبال باسواد کردن مردم این مرز و بوم بودند. اما دیگر آن روزها گذشت. به جای آن فقر فرهنگی و فقر مادی آنقدر در کشور گسترش یافت که دانش‌آموزان بیشتری هر سال به ترک تحصیل روی می‌آورند. از آن سو کودکانی که کار می‌کنند آنقدر تعدادشان بالا رفته که همین دو سه سال پیش آمار سه میلیون کودک بازمانده از تحصیل داشتیم. وضعیت به‌گونه‌ای شد که رهبری دستور داد همه کودکان حتی مهاجرانی که برگه اقامت ندارند نیز بدون دریافت هزینه‌ای باید در مدارس ثبت‌نام شوند و کسی از مدرسه جا نماند.
چندی قبل مینا کامران مدیر اجرایی پویش من نیز آمار ترک تحصیل دانش‌آموزان در ایران را فاجعه دانسته و گفته بود: از هر چهار دانش‌آموز در ایران یک نفر ترک تحصیل می‌کند و علت آن نیز عمدتا کمبود امکانات آموزشی است. روز گذشته اما رییس سازمان نهضت سوادآموزی آمار جدید و تکان‌دهنده نرخ ترک تحصیل دانش‌آموزان در طول سال را عنوان کرد.
یک میلیون و ۸۰۰ هزار زن بیسواد
طبق گفته معاون وزیر آموزش و پرورش و رییس سازمان نهضت سوادآموزی در کشور حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر بیسواد ۱۰ تا ۴۹ سال وجود دارد که قریب به یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از بین، خانم‌ها هستند، البته این آمار در بین اتباع خارجی کمی متفاوت است؛ یعنی نسبت آمار بیسوادی زنان اتباع، به خصوص اتباع افغانستانی از ایرانی‌ها بالاتر است. به گفته علی باقرزاده یک میلیون و ۸۰۰ هزار زن بیسواد در کشور وجود دارد.
به گفته کارشناسان نسبت یا فاصله بین درصد باسوادی زنان و مردان در طول سال‌های اخیر کاهش پیدا کرده و این اتفاق بسیار خوبی است؛ در حال حاضر ۱۲ درصد فاصله داریم، در حالی که یک زمانی ۴۰ درصد فاصله درصد باسوادی زنان و مردان بود، البته اگر بخواهیم با مقیاس جغرافیایی این موضوع را بررسی کنیم؛ با وجود اینکه تعداد بیسوادان جمعیت شهری و روستایی ما تقریبا مساوی هستند، اما نسبت زنانِ بیسواد روستایی خیلی بالاتر است.
البته ناگفته نماند در بعضی استانها این عدد خیلی بالاتر و جدی‌تر است؛ به طور مثال بیسوادی در برخی استانها به بالای ۳۰ درصد می رسد و زنانشان از نعمت خواندن و نوشتن اولیه محرومند. زن، مادر و مدیر خانواده است و مادر باسواد معمولا بچه بیسواد نخواهد داشت.
میزان سواد چیست؟
سواد، ابزار اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و حفاظت از محیط‌زیست و همچنین ابزار مهمی برای محو فقر و گسترش فرصتهای شغلی، پیش بردن مساوات جنسیتی، بهبود بهداشت خانواده، حفاظت از محیط‌زیست و ترویج مشارکت دموکراتیک است و سوادآموزی برای همه، بخش یکپارچه‌ای از آموزش و پرورش و به منظور دستیابی بـه توسعه حقیقی پایدار حائز اهمیت است.
طبق آخرین آمار منتشره یونسکو، میزان سواد در جهان در ۲٠ سال گذشته ١٠ درصد افزایش یافته است. این سازمان که سواد را توانایی خواندن و نوشتن بیان می‌کند، اعلام داشته که بـا وجود افزایش سطح سواد در جهان، هنوز ۷۵٨ میلیون نفر بی‌سوادند که نزدیک به دو سوم آنان زن هستند.
مبارزه با بیسوادی در ایران
اولین سازمانی که رسماً در سال ١٣١٥ برای مبارزه با بیسوادی بزرگسالان در ایران شروع به کار کرد، اداره تعلیمات اکابر بود. در سال ١٣٢٢ و بعد از جنگ جهانی دوم، کلاس‌های سواد آموزی بزرگسالان تحت عنوان آموزش سالمندان آغاز به کار کرد و در فاصله سال‌های ١٣٣٥ تا ١٣٢، آموزش بزرگسالان با عنوان تعلیمات اساسی در جهان با بنیانگذاری یونسکو مورد توجه قرار گرفت و به صورت آزمایشی در کشورهای مصر، هلند، فیلیپین و مکزیک به اجرا درآمد.
پس از این اقدام، اجلاس جهانی کنفرانس عمومی یونسکو در پاریس در مورد پیکار جهانی مبارزه با بیسوادی تصمیماتی اتخاذ کرد و در پی آن، کنگره جهانی براندازی بیسوادی در جهان را از ١٥ تا ٢٥ شهریور ١٣٤٤ در تهران تشکیل داد و در سپتامبر ٢٠٠٠ میلادی نیز رهبران جهان، اعلامیه هزاره را تصویب کردند و متعهد شدند، ملت‌هایشان تا سال ٢٠١٥ میلادی بتوانند به یکی از اهداف آموزش همگانی دست‌یابند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی با صدور فرمان حضرت امام خمینی (ره)، نهضت سواد آموزی در ٧ دی ماه ١٣٥٨ شروع به کار کرد و با تشکیل کلاس‌های سوادآموزی، امکان تشکیل کلاس را در تمام نقاط کشور به وجود آورد. با توجه به نتایج سرشماری ١٣٨٥، میزان بیسوادی در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است و علی‌رغم این که نسبت جمعیت مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است، نهضت سوادآموزی با هدف محرومیت‌زدایی و عدالت‌محوری، بیش از ٦٠ درصد فعالیت آموزشی خود در سال ١٣٨٥ را به مناطق روستایی و عشایری اختصاص داده است.
نهضت سوادآموزی به منظور توسعه و پیشرفت آموزش کشور در سال ١٣٨٥، حدود ٦٠٠ هزار نفر بیسواد مطلق جامعه را تحت آموزش دوره مقدماتی و حدود ٧٢٣ هزار نفر را تحت آموزش دوره‌های تکمیلی، پایانی و پنجم قرارداده است و همچنین به منظور تثبیت سواد و جلوگیری از رجعت به بیسوادی، حدود ٤٧٠ هزار نفر را در برنامه‌های پس از سوادآموزی یعنی گروه پیگیر، خدمات مکاتبه‌ای و خدمات رسانه‌ای تحت پوشش قرارداده است. طبق آخرین نتایج سرشماری سازمان نهضت سوادآموزی، قدر مطلق بیسوادی از ٢/١٤ میلیون نفر سال ١٣٥٥ به ٨/٩ میلیون نفر در سال ١٣٨٥ کاهش یافته است و نرخ باسوادی نیز از ٥/٤٧ درصد سال ١٣٥٥ به ٦/٨٤ درصد در سال ١٣٨٥ افزایش یافته است.
