گروه اجتماعی بعد از زاینده‌رود، کارون، هورالعظیم و تالاب هامون، حالا به نظر می‌رسد نوبت تالاب انزلی رسیده که خشک شود. این پهنه آبی مهم، در سایه بی‌توجهی مسوولان، از یک سو به خاطر عوامل انسانی و از سوی دیگر به دلیل شرایط جوی و گیاه‌های مهاجم تهدید می‌شود. خبرگزاری ایرنا در گزارشی با […]
گروه اجتماعی
بعد از زاینده‌رود، کارون، هورالعظیم و تالاب هامون، حالا به نظر می‌رسد نوبت تالاب انزلی رسیده که خشک شود. این پهنه آبی مهم، در سایه بی‌توجهی مسوولان، از یک سو به خاطر عوامل انسانی و از سوی دیگر به دلیل شرایط جوی و گیاه‌های مهاجم تهدید می‌شود.
خبرگزاری ایرنا در گزارشی با اشاره به اینکه سنبل آبی تا زیر سکوهای سنگی بلوار ساحلی انزلی رسیده، خبر داد که بخشی از حوضچه آرامش که مسیر تردد قایق‌ها بود خشک شده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد نظریه‌ای که کارشناسان مبنی بر نابودی بیولوژیکی گیاه به وسیله شوری آب دریا ارائه داده بودند شکست خورده است و پوشانده شدن سطح آب با لجن‌های آلی تولید شده بر اثر تجمع گیاه سنبل آبی، انباشت رسوبات و کاهش تراز آب دریای خزر باعث خشکی بیشتر این تالاب شود.
سنبل آبی، گیاه مهاجمی است که پیش از این هم هشدار داده شده بود ممکن است تالاب انزلی و رودخانه‌های منتهی به دریای کاسپین را بخشکاند. این گیاه در حالی به عنوان تهدیدی جدی برای رودخانه‌های منتهی به دریای کاسپین در غرب و شرق استان گیلان به شمار می‌رود که هر کدام از نهادهای مختلف، دیگری را متولی مقابله با آن می‌دانند.
حمیدرضا آبایی، مدیر کل بنادر و دریانوردی گیلان در پاسخ به این که چرا برای مقابله با این گیاه کاری انجام نمی‌شود گفته است: «ما متولی هرکجا که آب، لای و رسوب است نیستیم. وظیفه ما ایجاد امکان دسترسی آسان به اسکله‌ها در محدوده مشخص بندر است و هم‌اکنون بندر شرایط مناسب و خوبی دارد. تالاب انزلی در اولویت کاری ما نیست، ما مکان مناسبی برای تخلیه این حجم از مواد حاصل از لایروبی را نداریم.»
تیرماه امسال نیلوفر عابدین‌زاده، سرپرست پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، با بیان اینکه ۶۰۰ روستا در حوزه تالاب انزلی قرار گرفته اند و فاضلاب خود را بدون مدیریت به تالاب منتقل می کنند، به ایسنا گفته بود: «در چند سال اخیر ورود گونه بیگانه سنبل آبی بلای جان تالاب انزلی شده؛ به گونه ای که نقطه‌ای از تالاب انزلی وجود ندارد که بتوان گفت درگیر آلودگی سنبل آبی نیست. با گرمای هوا در تابستان رشد و تکثیر این گیاه بیشتر می شود و برداشت های مقطعی راهگشای ریشه کنی این گونه مهاجم نیست. انهدام سنبل آبی باید با رعایت ملاحظاتی باشد که مجددا تکثیر پیدا نکند.»
او البته عوامل مختلف دیگری را نیز در خشک شدن تالاب انزلی دخیل دانسته از جمله آلودگی و تراکم کاربری ها به همراه ورود فاضلاب های کشاورزی، خانگی، رسوبات، رشد و پراکنش سریع نی و آزولا، کاهش سطح آب، تبدیل زمین های حاشیه تالاب به زمین های کشاورزی، صید و شکار پرندگان آبزی، افزایش میزان فلزات سنگین به ویژه سرب در آب و تجمع زیاد زباله های غیرقابل تجزیه در تالاب که توسط رودخانه های منتهی به تالاب و بازدیدکنندگان به آن وارد می شود.
شهریورماه نیز محمد درویش، فعال محیط زیست با هشدار نسبت به خشک شدن تالاب انزلی گفته بود: «متاسفانه بخش بزرگی از تالاب انزلی خشک شده است. مجموعه‌ای از دلایل در وضعیت بد تالاب انزلی دخیل است. حق‌آبه تالاب داده نمی‌شود، بارگذاری‌های زیادی که در بالادست صورت گرفته و کمیت و کیفیت آب ورودی به تالاب انزلی به شدت کاهش پیدا کرده است.»
علاوه بر مشکلاتی که متخصصان محیط زیست نسبت به آنها هشدار می‌دهند، این تالاب در شهریور ماه دچار حریق شد و هفت هکتار از نیزارهای آن در آتش سوخت. فرمانده انتظامی استان گیلان انگیزه متهمان در به آتش کشیدن بخش‌هایی از اراضی تالاب انزلی را سودجویی، تصرف و ایجاد کاربری دانست.
این درحالی است که ایران یکی از اعضای قدیمی کنوانسیون رامسر به عنوان کنوانسیون زیست محیطی فعال در زمینه حفاظت و حمایت از تالاب هاست. این تالاب مهم بین‌المللی همچنین در فهرست مونترآل قرار گرفته است. قرار گرفتن در این فهرست به معنای این است که «تالاب در حال خشک‌شدن است و به مراقبت نیاز دارد».
نکته قابل تامل ماجرا اینجاست که همین ۱۵ آبان ماهی که گذشت، خبرگزاری ایرنا طی گزارشی با تیتر «خط بطلان باران بر هشدار خشکی تالاب انزلی» از پایان نگرانی‌های فعالان محیط زیست در این باره گفت و نوشت: کاهش چشمگیر سطح آب تالاب انزلی از سال گذشته دغدغه مندان محیط زیست را نگران خشکی این زیست بوم طبیعی کرده بود، نگرانی که بارش باران های اخیر آن را خط کشید و امروز این تالاب از نظر میزان آبگیری در شرایطی امیدوارکننده قرار دارد.»
برنامه ریزی برای مدیریت رسوب آبخیز تالاب
مدیرکل محیط زیست گیلان اما در ادامه گزارش فوق بیان کرده بود که: اگرچه ورود این مقدار آب از حوزه آبخیز، جان دوباره‌ای به تالاب انزلی بخشیده و بارش این مقدار باران از جمله مزایای این تالاب و منطقه است اما همین مقدار آب به همراه خود، مقدار زیادی رسوب وارد تالاب می‌کند که بخشی از طریق رودخانه‌های جاری در تالاب به محل حوضچه آرامش بنادر و دریانوردی و سپس به دریا می‌ریزد و بخشی نیز در نقاط مختلف از جمله حوزه سیاه‌کشیم و انتهاء غرب تالاب رسوب می‌کنند.
کفایی گفت: شایسته است، متولیان امر نسبت به انجام برنامه‌های آبخیزداری و کنترل و مدیریت رسوب در حوزه وسیع آبخیز تالاب (ارتفاعات کوهستانی و جنگلی و رودخانه‌ها) اقدامات لازم را مبذول دارند که در همین راستا جلسات زیر کمیته‌های فنی مدیریت تالاب انزلی در حال برگزاری است.
ایرنا در ادامه گزارش خود همچنین آورده بود که : انتشار این خبر اگرچه در میان اخبار ناخوش احوال تالاب انزلی خوش خبر محسوب می شود اما کارشناسان معتقدند این آبگیری مقطعی است.
احتمال مقطعی بودن شرایط امیدوارکننده
همینطور هم بود و مدیر پژوهشکده حوزه آبی دریای خزر دانشگاه گیلان در این باره گفت: موضوع کم عمق شدن و خشک شدن بخش‌هایی از تالاب انزلی به سه موضوع، کاهش تراز سطح آب دریا، اثرمنفی توسعه اسکله بندر بر کاهش سرعت جریان آب خروجی و در نتیجه افزایش رسوب گذاری در تالاب و نیز افزایش میزان تولید لجن آلی ناشی از ورود حجم زیادی از فاضلاب ها و پساب ها به آن بر می گردد.
مهدی اسماعیلی ورکی افزود: بنابراین در دوره پرآبی رودخانه ها، به جهت افزایش جریان ورودی به تالاب و برقرار اختلاف تراز بیشتر ناشی از بیشتر بودن جریان ورودی نسبت به ظرفیت خروجی از تالاب، سطح آب در آن افزایش می یابد و به تدریج مجددا به وضعیت قبلی بر می‌گردد.
*
مشخص است که خشکسالی، یک امر مقطعی و موقتی نیست و بنابراین، نباید انتظار داشت که با هر بار بارش برف و باران، به طور کلی محو و ناپدید شود؛
خشکسالی اگرچه معلولِ تغییرات اقلیمی است اما در صورتِ وجودِ اراده‌ای برای مقابله با خشکسالی و همچنین عمل به راهکارهای موجود در دنیا برای جلوگیری از آسیب‌های شدیدتر آن به محیط زیست، می‌توان آن را مدیریت کرد؛ اراده و همت و تدبیری که متاسفانه در میانِ مدیرانِ مربوطه در ایران کمتر سراغ داریم!
