معضل آلودگی هوا امر مبتلابه اغلب کلانشهرهای دنیای امروز است. در ایران نیز بعد از تهران که در صدر جدولِ آلوده‌ترین شهرهای کشور قرار دارد، تمامی کلانشهرها مانند تبریز، اصفهان، مشهد، اهواز، کرج، قم، اراک و … وجودِ هوای پاک، یک شوخی بزرگ است. علل و عوامل زیادی در آلوده ساختن هوای پاک دخیل‌اند. از […]
معضل آلودگی هوا امر مبتلابه اغلب کلانشهرهای دنیای امروز است. در ایران نیز بعد از تهران که در صدر جدولِ آلوده‌ترین شهرهای کشور قرار دارد، تمامی کلانشهرها مانند تبریز، اصفهان، مشهد، اهواز، کرج، قم، اراک و … وجودِ هوای پاک، یک شوخی بزرگ است.
علل و عوامل زیادی در آلوده ساختن هوای
پاک دخیل‌اند.
از سوزاندن سوخت‌های فسیلی و دودزایی خودروهای فرسوده و وسایل نقلیه عمومی گرفته تا گازهای خروجی از نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها و استفاده از سوخت مازوت در فصل سرد سال و حتی فعالیت‌های کشاورزی و معدنی.
از سال‌های دهه ۴۰ هجری شمسی، عده ای از متخصصین حوزه محیط زیست در مورد شهرهای بزرگ ایران خبر از آلودگی هوای پایدار داده بودند.
آلودگی امروزه اصطلاحی است که در تمام دنیا شنیده میشود.
ما در مورد انواع مختلف آلودگی می‌شنویم و در رسانه‌ها این واژه را زیاد می‌بینیم. اما «آلودگی هوا» یکی از انواع آلودگی است که صرف نظر از مکان آن چه در محیط بسته و چه در محیط باز، به هوایی که در آن آلاینده‌ها وجود داشته باشند گفته میشود.
آلودگی هوا می‌تواند به دو بخش تبدیل شود: آلودگی هوای قابل مشاهده و آلودگی هوای نامرئی یا غیر قابل مشاهده.
اگر می‌خواهید طور دیگری به آلودگی هوا نگاه کنید باید بگوییم که آلودگی می‌تواند هر ماده‌ای باشد که مانع از تحمل هوا شود و روی سلامتی موجودات زنده اثر بگذارد.
حفظ تمام موجودات زنده روی زمین، به دلیل ترکیب گازهایی است که به طور کل، «جو» را تشکیل می‌دهند؛ عدم تعادل ناشی از افزایش یا کاهش درصد این گازها می‌تواند برای
بقا مضر باشد.
شاید بتوان گفت مهمترین عامل آلودگی هوا در سراسر جهان، استفاده از سوخت‌های فسیلی از جمله بنزین است.
با افزایش روزافزون استفاده مردم از خودروهای شخصی، آلودگی ناشی از احتراق سوخت آنها به یک معضل بزرگ برای شهرها تبدیل شده است.
گسترش سفرهای هوایی و صنعت گردشگری نیز از جمله علل افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی هستند.
یکی دیگر از عوامل اصلی آلوده کردن هوا، کارخانه‌ها و صنایعی هستند که از سوخت‌های فسیلی برای ادامه فعالیت خود استفاده می‌کنند.
انتشار گازها و مواد شیمیایی از این کارخانه‌ها صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست
وارد می‌کند.
اما کشورهای مختلف جهان برای رونق اقتصاد خود، سخت گیری‌های لازم را بر فعالیت این کارخانه‌ها اعمال نمی‌کنند.
در کشور ما پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هایی که از سوخت‌های دیزلی استفاده می‌کنند از جمله عوامل مهم آلودگی هوا و محیط هستند.
کودهای شیمیایی که بطور معمول در کشاورزی استفاده می‌شوند علاوه بر آلودگی محیط زیست و آب‌های سطحی و زیرزمینی، باعث آلوده شدن هوا نیز می‌شوند.
مازوت سوزی، بلای جانِ هوای پاک
اما در این میان، یکی از مهمترین عواملِ آلودگی شهرهای بزرگ به ویژه در فصل سرما، مازوت‌سوزی کارخانه‌ها و نیروگاه‌هاست.
آذرماه سال گذشته بود که رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور صراحتا اعلام کرد، هیچ یک از نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی و معدنی حق استفاده از سوخت مازوت را ندارند.
علی سلاجقه معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور با بیان اینکه استفاده از سوخت مازوت برای نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی و معدنی ممنوع است، اظهار کرد: با توجه به نزدیکی فصل سرد سال و احتمال قطع شدن گاز نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی و معدنی، برای سوخت جایگزین آنها باید فکر شود.
وی با اشاره به اینکه وزارت خانه‌های صمت، نیرو و نفت باید برای تامین سوخت نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی و معدنی برنامه‌ریزی کنند، گفت: ما نیز آمادگی کامل داریم تا از این واحد‌ها حمایت کنیم و شرایط را برای رفع مشکل آنها تسهیل کنیم.
معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت از محیط زیست از منع استفاده هر نوع سوخت‌های فسیلی برای نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی و معدنی نزدیک به شهرها و کلان شهرها خبر داد و افزود: واحد‌هایی که از سوخت‌های فسیلی قرار است استفاده کنند باید با رعایت فاصله از شهرها باشند که بر اساس دستورالعمل سازمان محیط زیست تعریف شده است.
اما علی‌رغمِ ممنوعیتِ استفاده از سوخت مازوت برای نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها به ویژه در کلانشهرها، صاحبانِ و مدیران صنایع بزرگ، همواره در صورتِ تشخیصِ ضرورت، از این سوختِ بشدت آلاینده برای چرخیدن چرخِ نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها بهره می‌برند.
سال گذشته مجید چگینی، مدیرعامل شرکت گاز، در واکنش به مازوت سوزی صنایع و نیروگاه‌ها گفته بود: در شرایط اضطراری تمام تلاش خود را بر استفاده از گاز خواهیم گذاشت اما اگر شرایط سخت شود، به‌ناچار باید از سایر سوخت‌های مایع نیز در نیروگاه‌ها استفاده شود.
ناگفته نمایند در حال حاضر تنها در کشور یک پالایشگاه است که امکان تولید سوخت مازوت کم گوگرد را دارد این سوخت نیز به منظور استفاده نفتکش‌ها و کشتی‌ها راهی سواحل جنوبی میشود.
پیگیری‌های صورت گرفته از مسئولان ارشد شرکت ملی پالایش و پخش حاکی است با این وجود تلاش برای تولید سوخت مازوت کم گوگرد در حال انجام است.
اما با این حال تنها راه نجات از آلودگی هوا کاهش مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری است.
مازوت سوزی آخرین راه برای تأمین
سوخت نیروگاه‌ها
سال گذشته ۱۶ نیروگاه برای تأمین سوخت خود از ابتدای آبان شروع به مازوت سوزی کردند، اکنون این سوال وجود دارد که برنامه‌ای برای تأمین سوخت زمستانی نیروگاه‌ها در نظر گرفته شده است؟
آرش کردی مدیر عامل توانیر در پاسخ به این سوال گفت: برنامه‌ریزی هایی از سمت وزارت نفت و وزارت نیرو مبنی بر بهترین سوخت رسانی در فصل سرد سال وجود دارد.
وی ادامه داد: امیدواریم مانند سال گذشته که توانستیم از زمستان عبور کنیم امسال نیز بدون خاموشی و با همان برنامه سوخت رسانی نیروگاه‌ها انجام شود.
اما چند نکته وجود دارد یکی بحث صرفه جویی سوخت گاز در زمستان است و دیگر نحوه تأمین سوخت نیرو گاه‌ها که اکنون در حال انجام و هماهنگی است.
آن چیزی که ما به عنوان شبکه باید رعایت کنیم، رعایت آرایش تولید، به عبارتی بهترین آرایش تولید صرف و صلاح در نیروگاه‌ها از دست مسائلی هستند که باید در شبکه مورد توجه
قرار گیرد.
کردی در پاسخ به این سوال که در سال جاری آیا مازوت سوزی اتفاق می‌افتد یا خیر، گفت: بستگی به نوع مصرف دارد و تمام سعی ما بر این است که نیازی به مازوت سوزی پیدا نکنیم و یا در حداقل خود اتفاق بیافتد به گونه‌ای که هم برق مصرفی کشور تأمین شود و هم سوخت مازوت در آخرین اولویت مصرف سوخت قرار بگیرد، در صورتی که به مرحله مازوت سوزی برسیم همان نیروگاه‌های سال گذشته است.
مازوت سوزی نتیجه مصرف بی رویه گاز است
با تمامی این مسائل بد نیست بپرسیم سر منشأ مازوت سوزی چیست؟ دو طیف عمده فکری برای پاسخ به این سوال وجود دارد یکی مردم را نشانه گرفته که به علت مصرف بی رویه گاز مجبور به استفاده از سوخت مازوت برای نیروگاه‌ها شده ایم و دیگری دولت را که برای چنین روزی تدابیر لازم را در نظر نگرفته است.
رضا نجفی منش رئیس کمیسیون تسهیل کسب و کار اتاق در رابطه با این موضوع می‌گوید: ایران اولین یا دومین کشور دارنده ذخایر گازی جهان هستیم. اگر مصرف گاز را در داخل منطقی کنیم، امکان صادرات گاز و درآمد بیشتر برای ما
وجود دارد.
وی علت استفاده از سوخت مازوت را استفاده بی رویه از گاز می‌داند و در رابطه با این موضوع می‌گوید: یکی از مشکلاتی که با مصرف بی رویه گاز برای صنایع به وجود می‌آید قطع شدن سوخت گاز و روی آوردن به سوخت‌های جایگزین مثل مازوت است. صنایع ما در تابستان با کسری برق و در زمستان با کسری گاز مواجه هستند و به تازگی مشکل کمبود آب هم به آن اضافه شده است.
رئیس کمیسیون تسهیل کسب وکار اتاق بازرگانی استان تهران با تاکید بر اینکه ما برای رسیدن به رشد و توسعه باید به صنایع خود توجه ویژه ای داشته باشیم ادامه داد: در صورتی که برعکس عمل می‌کنیم و با قطع کردن سوخت آنها راندمان تولید را پایین می‌آوریم.
اصرار به مازوت‌سوزی با وجود
هشدارهای جهانی
با وجود دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۱، به هزینه اقتصادی آلودگی هوا اشاره شده و جلوگیری از آلودگی هوا جزئی از حقوق اساسی شهروندی بر شمرده است. در این گزارش با اشاره به تأثیر آلودگی هوا بر سلامت افراد و برشمردن خطرات و تهدید آن برای کودکان و سالمندان آمده که سالانه تعداد افرادی که بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند از میزان مرگ و میر ناشی از تصادفات رانندگی، استعمال دخانیات و ابتلاء به بیماری ایدز بالاتر است و بر این اساس حدود مجاز آلاینده‌های هوا برای شش آلاینده شاخص از جمله «ذرات معلق»، «دی‌اکسیدنیتروژن» و «دی‌اکسید گوگرد» به‌طور قابل ملاحظه‌ای سخت‌گیرانه‌تر و برای این آلاینده‌ها کاهش حدود مجاز سالیانه تا ۵۰ و ۷۵ درصد در نظر گرفته شده است و نسبت به این موضوع هشدار داده و باید در این راستا اقدامات و تدابیر جدی در نظر گرفته شود، اما نه تنها چنین اقدامی صورت نگرفته است بلکه سال گذشته مازوت سوزی زود تر از هر زمان دیگری آغاز شده بود که این مساله خود جای سوال دارد. با توجه به شرایط پیش رو به نظر می‌رسد دولت باید دو راه کار را در دستور کار خود قرار دهد اول با اعمال نظام پرداخت یارانه‌ای به صورت پلکانی اقدام به اصلاح الگوی مصرف در بخش گاز کند و از سوی دیگر با درآمد حاصله از این بخش به سمت احداث واحدهای تسویه مازوت و گازوئیل در پالایشگاه‌ها کند که پیگیری‌های صورت گرفته نشان می‌دهد این اقدام توسط وزارت نفت در حال انجام است.
