اول آبان ماه امسال بود که خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری – تحلیلی از قول مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران تیتر زدند:« تهران فقط برای ۱۰۰ روز آب دارد!» به نقل از این خبرگزاری‌ها، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران با بیان اینکه مصرف آب شرب روزانه تهران ۳ میلیون متر مکعب است گفت: تهران […]
اول آبان ماه امسال بود که خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری – تحلیلی از قول مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران تیتر زدند:« تهران فقط برای ۱۰۰ روز آب دارد!»
به نقل از این خبرگزاری‌ها، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران با بیان اینکه مصرف آب شرب روزانه تهران ۳ میلیون متر مکعب است گفت: تهران فقط برای ۱۰۰ روز آب دارد و اگر تمهیدات لازم و صرفه‌جویی صورت نگیرد، اوایل زمستان به مشکل خواهیم خورد.
همین تیتر خبری جنجالی، موجب نگرانی زیادِ مردم تهران شد و پای اظهاراتِ کارشناسان و صاحب‌نظران را برای تحلیل وضعیت مخاطره آمیز پیش روی مردم تهران به میان آورد.
اما دو روز بعد از پررنگ شدن متن و حواشی این خبر، روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب استان تهران طی اطلاعیه‌ای نقل این خبر را از سوی مدیرعامل این شرکت به کلی تکذیب کرد.
آنچنانکه خبرگزاری ایسنا نوشت، در اطلاعیه این شرکت آمده است: متاسفانه برخی رسانه‌ها با بی‌ملاحظگی و بی‌دقتی، این مطلب را که مجری یکی ازبرنامه‌های تلویزیونی به زبان آورد به مدیرعامل آبفای استان تهران نسبت داده‌اند و این در حالی است که در هیچ بخشی از صحبتهای محمدرضا بختیاری چنین موضوعی مطرح نشده است که برای راستی‌آزمایی این مطلب می‌توان به فیلم برنامه تلویزیونی تهران ۲۰ به تاریخ ۳۰ مهرماه ۱۴۰۱ مراجعه کرد.
این اطلاعیه می افزاید: شرکت آب و فاضلاب استان تهران با به‌کارگیری تمامی توان فنی و مهندسی خود به صورت شبانه‌روزی و اتخاذ برنامه‌ها و تدوین سناریوهای لازم این اطمینان را به شهروندان تهرانی می‌دهد که با همکاری مشترکان از این شرایط نیز به سلامت گذر خواهد کرد. در ادامه این اطلاعیه آمده است: این شرکت با مدیریت و تعادل‌بخشی شبکه توزیع و پایش لحظه‌ای وضعیت مخازن سطح شهر تهران توانسته است تاکنون تامین پایدار آب تهران را به انجام رساند و مفتخر است که با همکاری مسئولانه مردم تهران، مقوله حیاتی تامین آب شرب که رسالت اصلی این شرکت است را به بهترین نحو ممکن تداوم بخشد و به یاری پروردگار و مسئولیت شناسی مشترکان نگرانی بابت تامین آب شرب ساکنان شهر تهران وجود ندارد.
با گذشت یک ماه از انتشار و تکذیبیه خبر فوق، تسنیم می‌نویسد:« ارتفاع حجم آب سد لتیان ۱۹ میلیون متر مکعب پایین‌تر از تراز طبیعی است که نسبت به هفته گذشته، یک میلیون مترمکعب کاهش داشته است. حتی بارندگی‌های پنجم آذر نیز بر میزان ذخیره آب این سد، تاثیرگذار نبوده است. تهرانی‌ها در روز سه میلیون مترمکعب آب مصرف می‌کنند که با این حساب، حجم آب سد لتیان بدون درنظر گرفتن آب سد‌های دیگر، تنها برای پنج روز مصرف تهرانی‌ها کافی است. با این وضعیت، صرفه جویی توسط شهروندان بیش از پیش ضروری است.»
موضوعِ تنش و بحران و یا بهتر بگوییم ورشکستگی آبی در ایران و بالطبع در کلانشهر تهران آن چنان جدی و عینی و ملموس است که اصلا نیازی به تایید و تکذیب اخبار توسط مسوولان مربوطه نیست و آنچه که باید در اولویت اول در این زمینه قرار گیرد، موضعِ درست و روشنِ مسوولان و همچنین اراده آنها برای رفعِ این بحران است.
سالهاست که کارشناسان منابع و مدیریت آب، ایرادات جدی را به نحوه مدیریت منابع آبی در ایران وارد دانسته و بعضا راهکارهای خوبی را نیز برای جبرانِ این عقب‌ماندگی‌ها ارائه داده‌اند اما متاسفانه به هیچ یک از این نظرات و پیشنهادات و انتقاداتِ دلسوزانه در این باره وقعی نهاده نشد و تنها نسخه نخ‌نماشده و پوسیده مسوولان در این باب، میدان دادن به مافیای آب برای سدسازی‌های بی‌شمار برای به اصطلاح مهار آب‌های سطحی است که همان هم اگر نیک بنگریم به جز پر کردن جیبِ مافیای مذکور و نابودی محیط زیست و به شماره انداختنِ نفس‌ِ رودخانه‌های خروشان کشور هیچ آورده و منفعتِ دیگری با خود به همراه نداشته و یک گره از هزاران گره کورِ مدیریت منابع آب را باز نکرده است. «عبدالرضا واعظی هیر» دانشیار هیدروژئولوژی و استاد آب زیرزمینی دانشگاه تبریز، در همین راستا با بیان اینکه عوامل مختلفی در بحران منابع آبی کشور دخیل هستند، اظهار کرد: نخست اینکه باید بپذیریم ایران از نظر جغرافیایی و اقلیمی به گونه‌ای است که میزان بارندگی سالانه پایین بوده و توزیع زمانی و مکانی بارندگی در آن نامناسب است. وی با بیان اینکه موقعیت جغرافیایی و اقلیمی کشور یکی از علل بروز این مشکل است، ادامه داد: میزان بارندگی در زمستان و بهار زیاد است در حالی که در این فصول نیاز به مصرف آب به‌خصوص در کشاورزی پایین است، اما در تابستان که نیاز به مصرف آب شرب و کشاورزی افزایش پیدا می‌کند یا بارندگی نداریم یا اینکه خیلی کم است. بنابراین مدیریت مکانی و زمانی آب در ایران همواره چالش اصلی مدیریت منابع آب بوده است. دانشیار هیدروژئولوژی دانشگاه تبریز همچنین عوامل انسانی را مشکل دیگر این بحران برشمرد و افزود: توسعه در ایران ناموزون بوده، چون نمی‌دانیم بالاخره محور توسعه در کشور ما کشاورزی و صنعت است یا
توریسم و تجارت.
عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز همچنین با اشاره به اینکه از سال‌ها قبل با شعار کشاورزی محور استقلال، ۸۸ تا ۹۳ درصد منابع آب را با راندمان پائین در بخش کشاورزی مصرف می‌کنیم، خاطرنشان کرد: کم‌تر کشوری مانند ایران، که هم از نظر اقلیمی کشور کم‌آبی بوده و هم دارنده منابع عظیمی از مواد اولیه است، کشاورزی را محور توسعه قرار داده است، ما به‌عنوان یک کشور کم‌آب یا باید جلوی توسعه کشاورزی را می‌گرفتیم و یا آن را صرفاً به سمت محصولات استراتژیک می‌بردیم. واعظی‌هیر با تأکید بر اینکه خودکفایی در تولید محصولات پرمصرف آب از جمله هندوانه، خیار و سیب صحیح نیست، یادآور شد: به قدری تولید هندوانه در کشور افزایش پیدا کرده که بخش عمده‌ای از محصول مازاد بر نیاز بوده و هدر رفته است و سال گذشته نیز شاهد پوسیده شدن هزاران تن سیب بودیم. دانشیار هیدروژئولوژی دانشگاه تبریز عامل دیگر بحران آب را بحران در مدیریت آب دانست و گفت: چون توزیع زمانی و مکانی آب در کشور یکسان نیست مجبور بوده‌ایم منابع آب را از طریق ذخیره پشت سدها مدیریت زمانی، و یا از طریق انتقال از مناطق پرآب کشور به مناطق کم‌آب مدیریت مکانی کنیم. به گفته واعظی‌هیر، این عمل نیازمند یک مدیریت بسیار هوشمندانه بوده است، مدیریتی که با حداقل تنش‌های اجتماعی اتفاق بیفتد، متأسفانه تا به امروز، دید ما به آب سخت‌افزاری بوده است و با آن مانند یک ماده برخورد می‌کنیم در حالی که آب فقط یک ماده نیست بلکه با مسائل فرهنگی، مسائل اجتماعی، سیاسی و امنیتی نیز ارتباط دارد. آنطور که این کارشناس می‌گوید: جامعه پر مصرف آب، کشاورزی کم‌بازده و راندمان پایین آبیاری، مانند یک اژدهای سیری‌ناپذیر است که ما مجبور نیستیم خود را موظف به سیر کردن این اژدها کنیم، برای همه محصولات کشاورزی و صنعتی بخصوص غذا، میوه، و حتی لباس‌هایی که استفاده می‌کنیم، آب مصرف می‌شود و بر همین اساس باید مدیریت تقاضا انجام گیرد نه تنها مدیریت عرضه. وی افزود: برای این امر علاوه‌بر اینکه الگوهای فرهنگی در زمینه مصرف باید اصلاح شود، بلکه همچنین با تغییر سیاست‌های مربوط به آب نسبت به واقعی کردن قیمت آب و اتخاذ سیاست‌های تشویقی اقدام شود.
دانشیار هیدروژئولوژی دانشگاه تبریز با تأکید بر انجام بازچرخانی پسآب و فاضلاب‌ها اظهار کرد: قیمت آب بها باید در بخش کشاورزی، شهری و صنعت بازنگری شود، می‌توان در بخش کشاورزی تعاونی‌های مردم نهاد تشکیل داد و از این طریق کشاورزان را آگاه کرد و برای افزایش راندمان در کشاورزی از روش‌های نوین، نهاده‌ها و سوپرجاذب‌ها استفاده کرد.
بنابراین بر اساس گفته‌های این کارشناس، مجموعه‌ای از عوامل، نظیرِ سوء‌مدیریت و استفاده نادرست از منابع آبی، نهادینه شدن فرهنگ اسراف‌گرایانه به جای فرهنگ صرفه‌جویانه آب، به ویژه استفاده ناصحیح از منابع آب در بخش کشاورزی باعث شده است تا ایران امروز به نقطه خطرناک فعلی به لحاظِ داشته‌های آبی برسد و نگرانیِ داریوش کبیر در بند ۳ کتیبه تخت جمشید در این دعای معروف که گفته بود:« اهورا مزدا این کشور را از دروغ و (خشکسالی) در امان نگاه دارد» درست از آب دربیاید.
