محمدحسین جعفری سمیع / دبیر گروه سیاسی روز چهارشنبه ۱۷ مرداد محمدباقر نوبخت در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران در مقام رئیس سازمان برنامه و بودجه سخن گفت و همان شب هم در ضیافتی در حضور خبرنگاران از آنها به عنوان سخنگوی دولت خداحافظی کرد. اکنون ۱۸۰ روز است که دولت دوازدهم سخنگو […]
محمدحسین جعفری سمیع / دبیر گروه سیاسی
روز چهارشنبه ۱۷ مرداد محمدباقر نوبخت در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران در مقام رئیس سازمان برنامه و بودجه سخن گفت و همان شب هم در ضیافتی در حضور خبرنگاران از آنها به عنوان سخنگوی دولت خداحافظی کرد. اکنون ۱۸۰ روز است که دولت دوازدهم سخنگو ندارد. همچنین حدود ۱ سال از آخرین نشست خبری رئیس جمهور نیز می گذرد. این در حالی است که رئیس جمهور در آغاز تشکیل دولت تدبیر و امید وعده داده بود هر ۱۰۰ روز یکبار گزارشی از عملکرد خود به مردم ارائه دهد. وعده ای که همچون دیگر وعده های دولت تدبیر و امید بر زمین ماند و تحقق پیدا نکرد.
بر اساس آنچه که در تعریف جایگاه سخنگوی دولت آمده است، سخنگویی دولت در ایران سمتی است که با استقرار هر دولت پس از مراسم تحلیف، از جانب رئیس‌جمهور منتصب می‌شود. سخنگوی دولت به عنوان اصلی‌ترین مر جع اطلاع‌رسانی عملکرد دولت‌ها، وظیفه پاسخگویی به افکار عمومی را عهده‌دار می‌باشد. با این‌حال سایر اعضای کابینه دولت نیز موظفند در جریان اطلاع‌رسانی به رسانه‌های جمعی مشارکت داشته باشند.
پس از استعفای نوبخت از سمت سخنگویی دولت تدبیر و امید، گمان نمی رفت این جایگاه تا این مدت خالی بماند. هرچند در زمان تصدی این سمت توسط نوبخت، این عضو برگزیده کابینه همواره با زیرکی از پاسخگویی به سوالات چالشی خبرنگاران شانه خالی می کرد. شاید کمتر کسی در یاران روحانی وجود داشته باشد که همچون نوبخت بتواند به اصطلاح خبرنگاران را بپیچاند و با فرافکنی از پاسخگویی طفره برود.
روش ویژه نوبخت در پاسخگویی به خبرنگاران آنقدر مورد توجه قرار گرفته بود که پس از استعفای او عبدا… ناصری فعال سیاسی در خصوص روش پاسخگویی نوبخت گفته بود: « ر همان چند سالی که آقای نوبخت سخنگوی دولت بودند، نیز اتفاق خاصی در این حوزه رخ نداد و اکنون که دولت سخنگو ندارد نیز تغییری مشاهده نمی کنیم. در واقع تفاوتی بین زمان سخنگویی آقای نوبخت و نبود ایشان دیده نمی شود.»
پس از کناره گیری محمدباقر نوبخت، گزینه های زیادی به عنوان جایگزین احتمالی او در مقام سخنگویی دولت مطرح شدند. افرادی همچون؛ اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور، محمود واعظی رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور، عبدالرضا رحمانی‌فضلی وزیر کشور، علی طیب‌نیا وزیر پیشین امور اقتصادی و دارایی، محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، محمد نهاوندیان معاون اقتصادی رئیس‌جمهور، علی ربیعی وزیر پیشین کار و امور اجتماعی، حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس‌جمهور، علی جنتی وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی، حمید ابوطالبی مشاور سیاسی رئیس‌جمهور و… که هیچ کدام نه تایید و نه تکذیب شده‌اند. امری که از سردرگمی دولت حکایت می‌کند، به‌گونه‌ای که هیچ یک از نزدیکان روحانی و به‌قول او حتی پاشنه ورکشیده‌ها هم حاضر به پذیرفتن چنین مسئولیتی در دولت نیستند و می‌دانند در این شرایط ایستادن پشت تریبون سخنگویی، کار بسیار دشواری است.
البته دشواری این مسئولیت برای افرادی است که بخواهند به طور واقع پاسخگوی افکار عمومی باشند. اما تجربه ۶ سال گذشته عملکرد دولت نشان داده که دولت تدبیر و امید اهمیت خاصی به افکار عمومی نمی دهد. این واقعیت به خوبی را می توان از واکنش های دولت به مطالبات عمومی به خوبی دریافت. دولت به کارکرد رسانه آگاهی ندارد.
عبدا… ناصری فعال سیاسی اصلاح طلب ، بر همین اعتقاد است. او چندی پیش در گفت و گو با جماران اظهار داشت: «آقای روحانی و دولت خیلی به کارکرد و حساسیت افکار عمومی و رسانه آگاهی ندارند وگرنه در این شرایط حساس دولت را بی سخنگو نمی گذاشتند. دولت یا رئیس جمهور بی سخنگو چه از نظر داخلی و چه از نظر خارجی پدیده ای بی معناست. بنابراین نداشتن سخنگو را باید به خاطر درک درست نداشتن از اهمیت رسانه و ارزش قائل نبودن برای افکار عمومی، طبیعی تلقی کرد.»
این در حالی است که از قرار معلوم برخی از افراد نزدیک به رئیس جمهور همچون محمود واعظی و حسام الدین آشنا سعی می کنند گاهی نقش سخنگوی دولت را ایفا کنند. عبدا… ناصری در این رابطه گفت:« از آنچه در ذهن آقای روحانی گذشته و سخنگو انتخاب می کند، خبر ندارم، اما بر اساس تجربه سیاسی و تاریخی یکی از نقاط ضعف دولت است است که نتواند با مردم و افکار عمومی ارتباط برقرار کند.»
وی ضمن یادآوری جایگاه مهم سخنگو در دولت، اظهار داشت: «با وجود آنکه صدا و سیما اپوزیسیون دولت اصلاحات بود، سخنگوی دولت با حضور تمام وقت در عرصه سخنگویی تصویر خوبی را از دولت با همه محدودیت ها نشان می داد ولی به نظرم برای آقای روحانی و نزدیکان وی ظاهراً افکار عمومی خیلی مهم نیست. انگار رئیس جمهور فکر می کند سخنگو در جامعه مدنی تاثیری ندارد و سخن گفتن و ارتباط برقرار کردن را بی تاثیر می دانند.»
به اعتقاد برخی از کارشناسان دولت امروز در شرایطی بسر می برد که به دلیل عدم توفیق های مکرر در حوزه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حرفی برای گفتن ندارد که نیازمند سخنگو باشد. این همان موضوعی است که غلامحسین کرباسچی دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی نیز بر آن تاکید دارد.
چندی پیش کرباسچی، درباره خالی بودن صندلی سخنگوی دولت گفته بود: «خب این یعنی اینکه دولت سخنی ندارد که بگوید به خاطر همین سخنگو ندارد. اگر سخنی برای گفتن داشته باشد حتما سخنگوی خود را پیدا می‌کند.»
غلامحسین کرباسچی در پاسخ به این سوال که تبعات خالی بودن این جایگاه چیست؟ و نبود سخنگو در دولت چه تاثیری بر وضعیت دولت خواهد داشت، عنوان کرده بود: «تبعات آن هم همین است که رابطه مردم با دولتشان قطع است. وقتی که کسی نیست تا حرف دولت را بزند، مردم هم حرف دولت را نمی‌فهمند و دیگران می‌آیند و هرگونه که می‌خواهند وضعیت را تفسیر می‌کنند.»
البته نبود سخنگوی دولت تنها موضوعی نیست که این روزها در فضای رسانه ای مطرح می شود. رئیس جمهور که در آغاز به کار دولت تدبیر و امید وعده ارائه گزارش ۱۰۰ روزه به مردم را داده بود اکنون نزدیک به یکسال است که هیچ نشست خبری با اصحاب رسانه نداشته است. آخرین نشست خبری رئیس جمهور با اصحاب رسانه و خبرگزاری های خارجی مربوط به ۱۷ بهمن ۹۶ است. نشستی که در آن بسیاری از رسانه ها و روزنامه ها نتوانستند سوالات خود را در آن مطرح کنند و فردای آن روز سیلی از انتقادات در مطبوعات و خبرگزاری های داخلی از نحوه برگزاری این نشست منتشر شد.
شاید به عقیده بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران عدم برگزاری نشست خبری و یا خالی بودن جایگاه سخنگوی دولت مساله چندان مهمی نباشد، اما در شرایطی که بحران اقتصادی بر جامعه سایه افکنده و انتقادات فراوانی پیرامون عملکرد دولت در جامعه مطرح می شود، خلع پاسخگویی دولت بیش از هر زمان دیگری خودنمایی می کند. این در حالی است که رئیس جمهور در اکثر سخنرانی های خود در یکسال گذشته بر این نکته تاکید داشته است کارهای زیادی در دولت انجام شده اما این عملکردها توسط صدا و سیما نادیده انگاشته شده و به جامعه اطلاع رسانی نشده است. در حالی که اگر دولت و در راس آن رئیس جمهور به تاثیر شگرف افکار عمومی اهمیت می داند، فارغ از عملکرد رسانه ها در انتشار دست آوردهای دولت، خود به ایجاد رسانه ای قوی در جهت تنویر افکار عمومی اقدام می کردند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران بزرگترین ضعف دولت عدم دسترسی به رسانه ای مستقل است. رسانه ای که ارتباطی دوسویه با جامعه و افکار عمومی داشته باشدو نیاز خبری جامعه را برآورده سازد.
