محمد باقر محسنی براساس اظهار نظر رییس سازمان امداد و نجات کشور از آخر اسفند تا روز گذشته -جمعه شانزدهم فروردین- ۲۸ استان کشور ازجمله آذربایجان‌شرقی و غربی، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، کرمان، کردستان، قم، قزوین، مازندران، گلستان، مرکزی، هرمزگان، همدان، سیستان و بلوچستان، سمنان، زنجان، خوزستان، خراسان شمالی و جنوبی و رضوی، چهارمحال و […]
محمد باقر محسنی
براساس اظهار نظر رییس سازمان امداد و نجات کشور از آخر اسفند تا روز گذشته -جمعه شانزدهم فروردین- ۲۸ استان کشور ازجمله آذربایجان‌شرقی و غربی، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، کرمان، کردستان، قم، قزوین، مازندران، گلستان، مرکزی، هرمزگان، همدان، سیستان و بلوچستان، سمنان، زنجان، خوزستان، خراسان شمالی و جنوبی و رضوی، چهارمحال و بختیاری، تهران، ایلام، اصفهان و اردبیل متأثر از حوادث جوی و در رأس آن باران شدید و سیلاب بوده‌اند که منجر به مرگ تعداد بسیاری از هموطنان شد.
البته نمی‌توان در حوادث طبیعی چون توفان، سیل و زلزله، مردم یا مدیران را متهم کرد ضمن اینکه ضرورت حفظ وحدت و «انسجام اجتماعی» نیز ایجاب می‌کند در چنین شرایطی از گل‌آلود کردنِ فضای روانی جامعه پرهیز کرد و بر امداد و کمک‌رسانی به مردمِ گرفتار در این حوادث، متمرکز شد هرچند نباید از کنار جنگل‌زدایی، تجاوز به حریم و در مواردی حتی بستر رودخانه‌ها، هدایت دام به مراتع بالا دست که سهمی مهم در کنترل و کند کردن حرکتِ جریان آب دارند غفلت کرد.
طبیعت در تمام میلیون‌ها سالی که از عمر «مادرِ پیرِ زمین» می‌گذرد، آهنگ خود را می‌نواخته و جریان آب و سیلاب‌ها در تمام این سال‌ها، مسیر حرکت خود را باز گذاشته بود اما طی چند دهه اخیر و همزمان با ماشینی شدن جوامع و رشدِ جمعیت، ما به حریم جنگل تجاوز کردیم، دام‌ها را فوج فوج و بدون ضابطه و بدون توجه به کارکردهایِ پنهان آن، روانه حاشیه جنگل‌ها و مراتع بالادست کردیم. ما حریم رودخانه‌ها را گرفتیم و با هدف سود و انتفاع، درختان مثمر کاشتیم و در برخی موارد در حریم رودخانه خانه و حتی مدرسه ساختیم و با توجه به اینکه غالب رودهای کشور، فصلی هستند و در سال‌های خشکسالی، حتی به بستر رودخانه‌ها نیز تجاوز کردیم. امروز که به باور برخی، به پایان دوران خشکسالی نزدیک شدیم یا دستِ کم، سال پربارانی را شاهد هستیم و رودخانه‌ها در پیِ بارش‌های شدید، پرآب شدند، بستر لاغری که حاصل تجاوز و تعدی ما بود توان گذر مسالمت‌آمیز سیلاب را نداشت و موجبات طغیان رودها را فراهم کرد.
اگر امروز صدای اعتراض فعالان محیط زیست چون دکتر کهرم به آسمان بلند است تا حد زیادی، فریادی برحق است و ضرورت دارد پس از حل و رفع مشکلاتِ ضروری برجای مانده از سیلاب، به‌طور جدی به آن بپردازیم و در روش استحصال و برداشت خود از طبیعت، تجدید نظر کنیم.
طی روزهای نخست سال، جریانی از بارش‌های شدید، آسمان کشور را در کنترل خود در آورد و در استانها و مناطق بسیاری خسارات سنگینی به مزارع کشاورزی، منازل مردم، مدارس و وسایل نقلیه، پل‌ها و محورهای مواصلاتی وارد کرد و در نهایت نیز جان تعدادی از شهروندان را در روزهایی که به خاطر جشن نوروز، در سفر بودند گرفت و چشمان بسیاری را گریان کرد.
یک رشته از شدید‌ترین بارش و سیلاب در مازندران و گلستان رخ داد. شهرهای «سیمرغ» در مازندران، «آق‌قلا» و «گمیشان» در استان گلستان شاهد بیشترین میزان خسارات بود. بیش از یکصد مدرسه در مازندران و بیش از ۲۵۰ مدرسه در گلستان خسارت دیدند. حجم آبی که آق‌قلا، گمیشان و برخی روستاهای گلستان را محاصره کرد یا در خود فرو برد به حدی بود که در مقطعی تصمیم گرفته شد برخی از این شهرها تخلیه شود ضمن اینکه دستور تخلیه برخی روستاها نیز صادر شد تا از خسارت جانی بیشتر جلوگیری شود.
هنوز عمق فاجعه در دو استان مازندران و گلستان در شبکه‌های اجتماعی، دست به دست می‌شد که سیل در شیراز و پلدختر و مانه و سملقان تا قم و حتی مناطقی از استان تهران، ذهن مدیران را به خود جلب کرد و تمام مردم ایران را نگرانِ این نکته کرد که مبادا ۹۸ «سال سیل» باشد، به‌ویژه کلیپ مربوط به طغیان رودخانه خشک و جارو خودروها در منطقه دروازه قرآن شیراز که قریب ۲۰ کشته داشت موجی از نگرانی را در بین مردم ایجاد کرد. تا روز گذشته و براساس آخرین اعلام رسمی، ۶۳ تن از شهروندان در استان‌های سیل‌زده، به شرحی که می‌آید جان میید میجان خود را از دست دادند در استان فارس ۲۱ نفر، لرستان ۱۵ نفر، گلستان ۸ نفر،
دو استان همدان و مازندران هر کدام ۵ نفر، استان خراسان شمالی ۳ نفر، استان کهگیلویه و بویراحمد ۲ نفر و در نهایت در استان‌های سمنان، خراسان رضوی، کرمانشاه و خوزستان نیز هرکدام یک نفر از شهروندان جان باختند.
حجم خسارات مالی نیز بسیار سنگین و غیرقابل احصاء است. به‌عنوان مشتی از خروار باید گفت در استان‌هایی چون گلستان و مازندران که رطوبت خاک بیشتر است تنها چند روز پس از فروکش کردن آب، دیوار برخی مدارس و منازل مسکونی، به دلیل فرونشست زمین ترک برداشت به گونه‌ای که براساس مشاهدات خبرنگار «جمله»، بسیاری از این ابنیه، باید تخریب شوند چون اسکان افراد در آن بسیار خطرآفرین است.
غالب خسارت‌دیدگان، افراد فقیر و کم‌برخوردار هستند
عبدالله رضیان نماینده شهرستان سیمرغ استان مازندران از شهرهایی که در آخرین روز سال ۹۷ به زیر آب فرو رفت به «جمله» گفت: خسارات سیل در شهرستان سیمرغ و چهار روستای «برج‌خیل»، «ملاکلا»، «رکن کلا» و «تالارپشت» و همچنین در برخی مناطق شهرستان سوادکوه بسیار بالا است و ما نیز از همان روز نخست وقوع سیل به اتفاق مدیران دولتی و شخص استاندار، در منطقه حضور داشتیم و تلاش کردیم در کنار مردم باشیم و به آنان دلداری بدهیم هرچند مجلس هنوز باز نشد اما پیگیری‌های جدی خواهیم داشت برای افزایش اعتبارات مربوط به کمک‌های جانبی و زیرساخت‌های روستایی ازقبیل راه‌ها و پل‌ها.
عضو «خانه ملت» در ادامه افزود: درخصوص بیمه کشاورزی و جبران خسارت در بخش دام و طیور و زنبورعسل و زراعت اقداماتی انجام دادیم و رقم اعتباری آن نیز با پیگیری مدیریت جهاد کشاورزی استان مشخص و آماده پرداخت شد.
عبدالله رضیان همچنین به یکی از مطالبات اصلی مردم در خصوص ساماندهی رودخانه‌ها اشاره کرد و گفت: مردم روستای تالار پشت نگران این هستند که با این همه مصیبتی که دیدند اگر بار دیگر چنین اتفاقی بیفتد چه کار کنند و از ما می‌خواهند که درخصوص ساماندهی رودخانه تالار اقدام عاجل به‌عمل بیاوریم و البته هرکدام از این بخش‌ها مربوط به استان و وزارتخانه است و مجلس هم در کنار دولت برای آسایش مردم هر تصمیمی را لازم بداند می‌گیرد.
عضو مجمع نمایندگان استان مازندران در پایان گفت: اکثر خسارت‌دیدگان خانواده‌های غیرمتمکن و فقیر هستند و همین موجب شد افراد نوع‌دوست در این ایام تعطیلات، دست به کار شدند و کمک‌های مردمی زیادی رسید ضمن اینکه استاندار مازندران هم از همان ساعات اولیه در کنار مردم حضور دارند و امیدواریم در کنار هم بتوانیم مشکل مردم را رفع و رجوع کنیم هرچند به نظر من حل مشکلات حداقل به چند ماه زمان نیاز دارد.
تَبَعاتِ سیاسی سیل:
خرابی و خسارت سیل تنها در بُعد مادی و جانی منحصر نشد و در گلستان، دامن استاندار را گرفت و «سید مناف هاشمی» که اتفاقاً از استانداران خوب دولت تدبیر و امید بود به دلیل سوء مدیریت بحران، عزل شد. عزلی که «نورمحمد تربتی‌نژاد» نماینده گرگان و آق قلا در مجلس شورای اسلامی آن را یک «حرکت انقلابی» توصیف کرد و گفت: «یکی از شاخص‌های مدیریت مدیران عالی استان، باید چگونگی مدیریت بحران باشد.»
شدت آسیب‌ها در این دو استان همچنین موجب شد هم معاون اول رییس جمهوری و هم شخص دکتر حسن روحانی ریاست جمهوری به‌همراه هیأتی عالی‌رتبه به گلستان و مازندران برود و ضمن دیدار و دل‌جویی از مردم خسارت‌دیده، در جلسه شورای اداری شرکت کند و خبر از تخصیص اعتبارات ویژه بدهد.
قدردانیِ رهبری از مسئولان دولتی و فرماندهان نظامی
حجم خسارات در استان‌های مختلف از شمال تا جنوب و از مرکز تا غرب به حدی بود که در همان روزهای اولیه، رییس جمهوری از سپاه و بسیج خواست وارد میدان شوند و هم در ارسال کمک‌های اضطراری و هم در ترمیم زیرساخت‌ها در کنار دولت و مردم باشند. سردار عزیز جعفری فرمانده سپاه نیز چندین سفر به استان‌های سیل‌زده داشت ضمن اینکه فرماندهان استانی و شهرستانی سپاه و بسیج نیز از همان روزهای نخست حادثه، دست به‌کار شدند تا مشکلات مردم در کمترین زمان مرتفع گردد. مقام معظم رهبری نیز در جلسه ویژه بررسی اقدامات و امدادرسانی به استان‌های سیل‌زده که باحضور معاون اول رییس جمهوری، تعدادی از وزرا، رییس سازمان هلال احمر، رییس ستاد کل نیروهای مسلح، فرماندهان کل سپاه و ارتش و روسای بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام و کمیته امداد برگزار شد بر ضرورت هماهنگی بخش‌های مختلف تأکید کردند و حضور مسئولان و فرماندهان نظامی را در دل حادثه، از نکات قابل توجه توصیف کردند و افزودند:« پیگیری‌ها تا رفع مشکلات و آلام مردم آسیب‌دیده ادامه یابد.»
در لحظه نگارش این گزارش هنوز بسیاری از شهرها و روستاها در محاصره آب و برخی نیز در میان آب فرو رفته‌اند. علیرغم تمام اتفاقات بد و خرابی‌های برجای مانده از سیل، سازمان هواشناسی کشور هشدار داد سامانه بارشی جدید وارد کشور شده و احتمالاً در غرب و جنوب غرب کشور شامل استان‌های کرمانشاه، ایلام، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و فارس بارش باران بین ۱۰ تا ۳۵ میلی‌متر رخ دهد این در حالی است که در پیِ بارش‌های اخیر خوزستان و اهواز به ویژه شهرستان پلدختر، برخی روستاهای شوشتر و مزارع نیشکر دهخدا در کام سیلاب فرو رفتند هرچند شهرها و مناطقی که از زیر آب بیرون آمدند نیز اوضاع خوبی ندارند. در برخی مناطق شهرستان سیمرغ در مازندران بوی نامطبوعی که حاصل لجن برجای مانده از سیلاب است احساس می‌شود و برخی منابع پزشکی نگران انتشار انواع بیماری‌ها از این به بعد هستند. احتمال فرونشست زمین و شکاف برداشتن دیوار ساختمان‌ها پس از پایین رفتن سطح آب از دیگر نگرانی‌های عمیقی است که به‌ویژه در استان‌های مازندران و گلستان وجود دارد و برخی مدارس و منازل مسکونی بسیاری در خطر ریزش قرار دارند اما با وجود همه این مشکلات طی شانزده روز گذشته، شاهد نوعی از انسجام اجتماعی و نوعدوستی در سراسر کشور بودیم که در نوع خود کم‌سابقه بود. تلاش دستگاه‌های دولتی و نظامی و همچنین حضور فرماندهای عالی ارتش و سپاه به اتفاق مدیران دستگاه‌های دولتی در میان مردم اگر نتواند تمام مشکلات مردم را در را رفع و حل کند، زمینه‌های مدیریت بهینه بحران و حل مشکلات را در کوتاه زمان فراهم می‌کند ضمن اینکه مرهمی به درد و رنج مردم آسیب‌دیده از سیل در فارس، لرستان، گلستان، خوزستان و خراسان و سایر مناطق است.
