مائده مطهری‌زاده آخرین روزهای زمستان ۹۷، آغازگر تلخ‌ترین روزهای بهار ۹۸ بود. نخستین نشانه‌های نمایش تراژیک سیل، همزمان با اولین جوانه‌های بهار نوستالژیک در مازندران و بعد گلستان رخ نمود و البته به غیر از بخش وسیعی از اراضی کشاورزی و منازل مسکونی روستایی در مازندران، بیشترین خسارات و تلفات را در گلستان برجای گذاشت […]
مائده مطهری‌زاده
آخرین روزهای زمستان ۹۷، آغازگر تلخ‌ترین روزهای بهار ۹۸ بود. نخستین نشانه‌های نمایش تراژیک سیل، همزمان با اولین جوانه‌های بهار نوستالژیک در مازندران و بعد گلستان رخ نمود و البته به غیر از بخش وسیعی از اراضی کشاورزی و منازل مسکونی روستایی در مازندران، بیشترین خسارات و تلفات را در گلستان برجای گذاشت و سپس در شیراز و لرستان و خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد و بسیاری دیگر از استان‌های کشور، منشاء خسارات و صدمات مادی و تلفات جانی بسیاری شد و اوج تراژدی سیل بهار ۹۸ نیز در دروازه قرآن شیراز اتفاق افتاد؛ آن هنگام که مسافرانِ شیراز، بی‌خبر از همه جا، اتومبیل‌های خود را در حاشیه جاده ورودی شیراز پارک کرده و مشغول استقرار چادر اهل و عیال در همان نزدیکی‌ها بودند و سیل به یکباره، عیدشان را به عزا و برای برخی نیز سفر نوروزی‌شان را به سفر آخرت مبدل کرد! سیل به صورت برق‌آسایی از آسمان جاری می‌شد و در چشم بر هم زدنی بر روی زمین پهن می‌گشت! سیل تنها بازیگر نقش اصلی این نمایش تلخ و تراژیک، به مدد کارگردانی شسته و رُفته مسئولان در فقدان اخذ تدابیر لازم در پیشگیری از به وقوع پیوستن این مناظر نازیبا و دردناک، چنان بر روی صحنه جولان می‌داد که جاری شدن سیلاب اشک از دیدگان بینندگان و تماشاگران، تنها واکنش ممکن و مقدور در آن لحظات سخت و جانفرسا بود.
چهره زشت سیل در گلستان
آق‌قلا، گمیشان و برخی دیگر از شهرها و روستاهای شمالی گرگان در همان ساعات اولیه به استخری بزرگ از آب تبدیل شدند.
گرچه مردم به کمک نهادهای امدادرسان و نظامی و انتظامی سعی در خروج سیلاب از شهر و روستا داشتند اما گویی هیچ راه دررویی برای خروج آن حجم وسیع از آب یافت نمی‌شد؛ اتفاق تلخی که در صورت لایروبی به موقع رودخانه گرگانرود، هرگز رخ نمی‌داد!
غیبت طولانی، عزل ناگهانی!
در میانه میدان‌داری‌های سهمگین سیل گلستان و بحبوحه وقایع اتفاقیه آن، یک خبر بیش از همه سر و صدا کرد و آن هم خبر غیبت طولانی‌مدت و عجیب و غریب استاندار گلستان بود. این خبر بلافاصله پس از انتشار و انعکاس وسیع آن در شبکه‌های اجتماعی، عزل شبانه این استاندار از سوی معاون اول رییس جمهور را به دنبال داشت؛ اقدام به موقعی که به نظر بسیاری از آگاهان، کمترین پاسخ به مطالبات مردمی بود که روزها اسیر دیو وحشتناک سیل بودند و بعد از خدا چشم امیدشان به مسئولانی بود که دستکم با حضور به موقع خود در صحنه درگیری مردم با سیل می‌توانستند مرهمی هرچند کوچک بر زخم‌های عمیق آنان باشند.
برآورد میزان خسارات سیل در آق‌قلا و گمیشان و …
به نقل از میرمحمد غراوی سرپرست جدید استانداری گلستان، بر اساس ارزیابی که در سفر وزیر کشور انجام گرفت، میزان خسارات وارده به استان ۴۸۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است که البته روز به روز برآورد جدید انجام می‌شود و میزان کلی و دقیق خسارات را باید پس از پایان تخلیه آب انجام دهیم.
غراوی در روزهای گذشته با بیان اینکه اقدامات سپاه و ارتش در زمینه تخلیه آب از سطح شهرهای استان قابل تقدیر است، افزود: لایروبی کانال اصلی داخل شهر گمیشان به سمت دریا در حال انجام است. غراوی به کاهش آب در سطح شهر گمیشان نیز اشاره و تصریح کرد: خوشبختانه جاده گمیشان به بندرترکمن باز شده و اعزام سوخت و آذوقه و کمک رسانی از طریق این جاده صورت می‌گیرد.
سرپرست استانداری گلستان با اشاره به اینکه شاهد افت آب در آق‌قلا هستیم، افزود: پمپاژ آب در این شهر شتاب گرفته و در روزهای اخیر سطح آب در برخی نقاط تا ۲۰ سانتی متر کاهش یافته است.
وی خاطرنشان کرد: یک دستگاه کاتر ساکشن با همکاری قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه و سازمان بنادر و دریانوردی از بندر انزلی وارد استان شد و از امروز عملیات خود را در مصب گرگانرود آغاز می‌کند. امیدواریم با استفاده از این دستگاه سرعت تخلیه آب از گرگانرود را افزایش دهیم.
غراوی یادآور شد: با درخواست فرمانده ارتش جمهوری اسلامی، یک دستگاه کاتر ساکشن نیز از جنوب کشور به گلستان اعزام خواهد شد.
سیل، میهمان ناخوانده و همیشگی مازندران
اما مازندران، نیز از جمله استان‌هایی بود که پس از زخمی که از جاری شدن سیلاب در مناطق غرب استان در ماه‌های قبل از آن بر تنش دویده بود، اکنون شاهد و ناظر هجوم لشگریان وحشی سیل به بخش‌های مرکزی و شرقی خود بود.
سیل در مازندران نیز خسارات جبران‌ناپذیری بر جای گذاشت؛ از آسیبهای جدی که به منازل مسکونی در روستاها و اراضی باغی و زراعی شهرستان میاندورود و برخی روستاهای مناطق شمالی ساری وارد آمده بود تا همین حالا که شهرها و روستاهای سوادکوه و زیرآب و شیرگاه و سیمرغ، از پسِ حملات ناجوانمردانه سیلاب خشمگین در گِل و لای فرو رفته‌اند. به غیر از روستای حسن‌آباد در شهرستان میاندورود که به طور کلی به زیر آب رفت، سایر روستاهای درگیر سیل، نیز در وضعیت قرمز قرار داشتند.
حضور گرمابخش و تحسین‌برانگیز مسئولان در سیل میاندورود و ساری
اما تفاوت عمده وقوع سیل در مازندران با گلستان آن بود که مسئولان از استاندار جوان و پرتلاش مازندران گرفته تا نمایندگان ساری و میاندورود در همان روزهای وقوع سیل که همزمان شده بود با روزهای نخست بهار، ترجیح دادند به جای دید و بازدیدهای مرسوم نوروز، به بازدید از مناطق سیل‌زده و کمک به مردم این نواحی بشتابند و کار امروز را به فردا که آب‌ها از آسیاب افتاد نیندازند!
بی‌شک حضور محمد دامادی و علی‌اصغر یوسف‌نژاد به عنوان دو نماینده محترم مردم شریف شهرستان‌های ساری و میاندورود و همچنین پای کار بودن احمد حسین‌زادگان استاندار و مهدی رازجویان معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار و تنی چند از مسئولان ارشد دستگاه‌های اجرایی، در همان روزهای نخست وقوع سیل در ساری و میاندورود، نوید روزهای امیدبخشی را می‌داد که مسئولان و مردم بتوانند به یاری یکدیگر هرچه زودتر سیمای شهرها و روستاها را از آلودگی‌های سیل پاکسازی کنند. حضور پررنگ استاندار مازندران، کار را به جایی رسانیده بود که اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری را در جلسه ستاد مدیریت بحران استان، وادار به تحسین و تشویق کرد، چنانکه وی در این رابطه گفت: همه از میدان‌داری آقای حسین‌زادگان استاندار مازندران می‌گویند و این موضوع خود باعث حفظ روحیه مردم شده است؛ بنده از آقای حسین‌زادگان استاندار جوان مازندران تشکر می‌کنم و امیدوارم مدیران جوان، نقش بسزایی در مدیریت کشور داشته باشند.
پرداخت تسهیلات بخش کشاورزی به زودی در مازندران
احمد حسین زادگان در سومین جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران که در شهرستان سوادکوه برگزار شد با بیان اینکه دولت در حوزه کشاورزی و زیربخش‌های آن برای نخستین بار مصوبات بسیار مناسبی را تصویب کرده است گفت: برای دام سبک بیش از ۵۰۰ هزار تومان بلاعوض و ۵۰۰ هزار تومان تسهیلات کم بهره، دام سنگین ۳ میلیون تومان بلاعوض و ۳ میلیون تومان تسهیلات کم بهره و برای زمین‌های زراعی و باغی نیز ۲ و ۵ تومان بلاعوض در هر هکتار پرداخت می‌شود.
سیل شیراز
سیل شیراز در پنجم فروردین‌ماه، به ناگاه توجهات را از شمال ایران گرفت و متوجه جنوب ایران کرد.
سیلی که به گفته ناظران ماجرا، در عرض کمتر از بیست دقیقه، دروازه قرآن، (مسیر ورودی شیراز) را به جزیره برموردا تبدیل کرد و هر چه بر سر راهش بود را در خود می‌بلعید یا به گوشه‌ای پرتاب می‌کرد؛ عکس‌ها و فیلم‌های ارسالی مردم گرفتار در سیل، هر لحظه بر وحشت کاربران فضای مجازی در ایران می‌افزود!
از عکس و فیلم‌هایی که نشان می‌داد سیل، چگونه از انبوه اتومبیل‌ها پشته درست کرده است تا نجات جان مادر و فرزند از دست سیلاب خشمگین و اتومبیل‌های عبوری که به سرعت هرچه تمامتر در اعماق سیلاب فرو می‌رفتند و جان سرنشینان خود را با خطر مرگ مواجه می‌ساختند.
میزان کشته‌شدگان سیل شیراز را ۲۲ تن برشمردند. سیلابی که تنها بیست دقیقه وقت داشت تا اینهمه خسارات و تلفات را جای گذارد و معلوم نبود در صورت ادامه‌دار شدن، چه فاجعه‌ای را به بار می‌آورد!
مهمترین نکته در سیل شیراز، نه حضور یا عدم حضور شهردار آن در محل حادثه، بلکه موقعیت مکانی سیل یعنی دروازه قرآن بود.
عکس پشت عکس بود که نشان می‌داد، دروازه قرآن امروزی شیراز در واقع بستر یک رودخانه خروشان در دهه‌های گذشته بود و به عبارتی مهندسین و کارشناسان سازنده این جاده، بر روی بستر رودخانه چنین دروازه‌ای را ساختند و مشخص است که خانه روی آب دوامی نخواهد داشت و رود، بالاخره یک روز خانه خود را پس خواهد گرفت! اما سیل شیراز نیز پایان نمایش غم‌انگیز و دردناک سیل در ایران سال ۹۸ نبود.
سیل لرستان
هنوز چند روزی از سیل شیراز و اخبار خسارات و تلفات برجای مانده از آن نگذشته بود که موج بعدی سیلاب بر تنِ مناطق غربی ایران نشست و لرستان، ایلام، کرمانشاه، خوزستان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد را متاثر کرد.
در لرستان، به ویژه شهرستان پل دختر، سیل، ویرانی‌های دهشتناکی را از خود بر جای گذاشت و تقریبا تمامی عکس‌های موجود نشان از آن داشت که تمامی شهر به زیر آب رفته است.
مردمی که همه هست و نیست‌شان به یکباره و در جلوی چشمان‌شان، این بار نه با خاک که با آب یکسان و هرچه از پسِ سالها تلاش و زحمت برای زندگی خود فراهم آورده بودند طعمه سیل شده بود. اما زخم سیل لرستان، از آن جهت عمیق‌تر بود که به دلیل عمق فاجعه تمامی راه‌های دسترسی به مناطق درگیر قطع شده بود.
عکس‌ها و فیلم‌های تلخ و تاسف‌باری که نشان می‌داد چگونه بالگردها در بالای سر افرادی که از زور سیل به سقف خانههایشان پناه برده بودند می‌چرخید بدون آنکه بتوانند نجات‌شان دهند و همچنین عبور سیل از میان خیابان‌های شهر خرم‌آباد که حاکی از تشدید فعالیت‌های سیل در لرستان بود.
در تشریح فجایع سیل در لرستان همین بس که حجت‌الاسلام موسوی، امام جمعه معمولان پلدختر (۶۰ کیلومتری جنوب خرم‌آباد)، در ویدئویی ضمن انتقاد از عدم کمک رسانی به مردم در اسرع وقت، گفت که مردم این شهر ۷۲ ساعت است که چیزی نخورده‌اند و از امدادرسانی ارتش و نهادهای امدادی تنها رفت و آمد هلی‌کوپترها از فراز این شهر قسمت مردم شده است!
خسارت سیل در لرستان بیش از سایر استانهاست
وزیر کشور در خصوص سیل لرستان گفت: خسارات سیلاب در لرستان بیشتر از سایر استان‌های سیل زده است که باید با جدیت و فوریت مشکلات مردم آسیب‌دیده این استان بر طرف شود.
عبدالرضا رحمانی فضلی، در حاشیه بازدید از مناطق سیل زده پلدختر در روز گذشته با اشاره به اینکه بزرگترین آسیبی که سیل به لرستان وارد کرده به راه‌های ارتباطی مرتبط می‌شود بیان کرد: پل‌ها و جاده‌ها را سیل برده و موقعیت راه‌ها نیز برای مرمت و بازسازی با توجه به قرار گرفتن در مجاورت کوه سخت و زمانبر خواهد بود.
رحمانی فضلی با بیان اینکه حدود ۳۰ درصد شهر پلدختر و بین ۳۰ تا ۳۵ درصد شهر معمولان در جریان سیلاب آسیب دیده است، افزود: رسانه‌ها حجم خسارات را بیشتر در مورد پلدختر و معمولان اعلام کرده‌اند، که در بازدید هوایی که انجام شد دیدیم که خیلی از روستاها با جمعیت بسیار بالا در شهرستان‌های استان آسیب جدی دیده‌اند.
سیل در خوزستان
هرچند برخی از شنیده‌ها و گفته‌ها از نعمت وجود سد دز در خوزستان در کاهش خسارات سیل در مناطق غربی استان حکایت می‌کرد، اما برخی دیگر از گزارشها حاکی از آن بود که سوء مدیریت دز، اراضی کشاورزی ۵ شهرستان را به زیرآب برد.
چنانکه رئیس شورای هماهنگی تشکل‌های کشاورزی خوزستان، سوءمدیریت در رهاسازی آب سد دز، را عامل خسارت سنگین به اراضی کشاورزی ۵ شهرستان دانست و خواستار اعزام هیاتی از وزارت نیرو برای بررسی خسارت‌های سیل به کشاورزان شد.
مسعود اسدی با اشاره به افزایش آب خروجی سد دز، اظهار داشت: هزاران هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان‌های دزفول، شوش، شوشتر، اهواز و باوی به زیر آب رفته است.
وی افزود: این دومین بار در سه سال گذشته است که به دلیل سوءمدیریت در سد دز، کشاورزان حاشیه رودخانه دز خسارت‌های سنگینی را متحمل می‌شوند و این در حالی‌ست که به رغم وعده‌ها هنوز هیچگونه خسارتی بابت سیل سال ۱۳۹۵ به کشاورزان پرداخت نشده است.
اما سیل، به غیر از استان‌های فوق‌الذکر، اغلب استان‌های دیگر کشور را نیز درگیر کرد و تقریبا استانی نبوده است که از دست مظالم و ستم‌های آن در امان مانده باشد. بلافاصله بعد از فروکش کردن بحران سیل در کشور، تلاش‌ها برای جبران خسارات سیل آغاز شد.
واریز مبلغ ۵۰۰ هزار تا ۱.۵ میلیون تومان به حساب مددجویان بهزیستی سیل‌زده
رئیس سازمان بهزیستی کشور در این رابطه از واریز مبلغ ۵۰۰ تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به حساب مددجویان این سازمان در مناطق سیل زده آق‌قلا، گمیشان از استان گلستان؛ سیمرغ از استان مازندران؛ معمولان و شهر پلدختر و چگینی از استان لرستان خبر داد و گفت: بر اساس آخرین آمار، ۸۰۰ مرکز توانبخشی در استان‌های سیل‌زده فعالیت داشته‌اند که از این تعداد ۱۴ مرکز آسیب دیده‌اند که برآورد رقم خسارت ۱۲ میلیارد تومان محاسبه شده است که آسیب جدی به ساختمان‌های مراکز توانبخشی در استان‌های سیل‌زده وارد شده است.
قبادی دانا همچنین تصریح کرد: بر همین اساس به میزان ۳ برابر مستمری به حساب سیل‌زدگان در استان‌های اشاره شده و در کارت بانکی مددجویان تحت پوشش بهزیستی واریز شده است و این افراد می‌توانند از امروز از مبلغ واریز شده در کارت خود برداشت کنند.
آغاز پرداخت کمک بلاعوض به سیل زدگان از ۱۷ فروردین
رئیس بنیاد مسکن کشور نیز در این خصوص با بیان اینکه پرداخت خسارات را در استان‌های مازندران و گلستان شروع کرده‌ایم گفت: در استانها و شهرستان‌های مختلف ستادهای معینی را برای ارزیابی خسارت مستقر کرده‌ایم و قول هم داده‌ایم که ما جبران خسارت را الان از منابع خودمان انجام می‌دهیم تا تأمین اعتبار شود، به‌ویژه خسارت معیشتی را مانند لوازم زندگی مردم را که ۵ میلیون تومان بلاعوض سریع می‌پردازیم.
کار سخت دولت
اما در میان دستگاه‌ها و نهادهای حمایتی، کار سخت از آنِ دولت است.
دولت، خود را موظف کرده است تا با کمک بخش خصوصی و بانک‌های عامل و از محل درآمدهای دولتی، به جبران خسارات سیل زدگان در سراسر کشور، به ویژه استان‌های آسیب‌دیده‌تر از سیل بپردازد که در این باره، طرح‌های کمک‌های بلاعوض و وام‌های بدون بهره و یا کم‌بهره را در دستور کار خود قرار داده است که این طرح‌ها به تفکیک، شامل منازل مسکونی، باغات و اراضی کشاورزی، نواحی صنعتی و همچنین دام و طیور می‌شود.
سخن پایانی
اگر شکوهِ همدلی‌ها و همراهی‌های مردم و مسئولان در رسیدگی سریع به وضعیت سیل‌زدگان و پرآب شدن سدها و تالاب‌های خشک کشور را در سیل اخیر به نیمه پر لیوان تشبیه کنیم، قطعا بی‌تدبیری مسئولان مربوطه در زهکشی اراضی کشاورزی و لایروبی رودخانه‌ها و سوء تدبیر در ساخت خانه و مغازه و جاده و اتوبان و … در بستر رودخانه‌ها همچون دروازه قرآن شیراز که از جمله نمودهای بارز آن به شمار می‌رود، را نیز باید به مثابه نیمه خالی لیوان به حساب آورد که در صورت پیگیری‌های پیشگیرانه از سیل یقینا میزان خسارات و تلفات مادی و معنوی آن، را به حداقل ممکن می‌رساند.
حتما و بی‌شک این سخنان وزیر محترم راه و شهرسازی، کلید حل معمای سیل اخیر و سیل‌های گذشته و آینده ایران خواهد بود، آنجایی که گفت:« عدم کنترل، عدم نظارت و عدم پیشگیری در زمان خودش مشکلاتی را ایجاد کرد. متأسفانه باور کردیم که بستر طغیانی هیچ وقت دیگر اتفاق نمی‌افتد. باور کردیم که در خشکسالی رفته‌ایم و هیچ وقت دیگر از خشکسالی خارج نمی‌شویم. تا جایی که آمدیم مسیل‌ها را راه و خیابان ساختیم. ساخت و ساز در مسیر رودخانه باعث مشکلاتی می‌شود، به طور مثال همین اتفاقی که در شیراز رخ داد. آب در مسیر خودش آمده است و ما مسیل ها را راه و خیابان کرده‌ایم. آب راه خودش را به سمت رودخانه می‌رفت و ما مسیر آب را اشغال کرده‌ایم.»
