زهرا ایرانشاهی فرایند تجاری‌سازی در راهآهن در ظاهر می‌تواند با فرایند خصوصی‌سازی متناقض‌نما باشد اما تجربه سایر کشورهای توسعه‌یافته در زمینه توسعه شهرهای ریل‌پایه نشان می‌دهد که راهآهن به دلیل هزینه‌بر بودن فرایند ساخت و توسعه زیربناهای آن و از طرف دیگر وجود مزایای رقابتی این صنعت در مقایسه با سایر شقوق حملونقل بهتر است […]
زهرا ایرانشاهی
فرایند تجاری‌سازی در راهآهن در ظاهر می‌تواند با فرایند خصوصی‌سازی متناقض‌نما باشد اما تجربه سایر کشورهای توسعه‌یافته در زمینه توسعه شهرهای ریل‌پایه نشان می‌دهد که راهآهن به دلیل هزینه‌بر بودن فرایند ساخت و توسعه زیربناهای آن و از طرف دیگر وجود مزایای رقابتی این صنعت در مقایسه با سایر شقوق حملونقل بهتر است که در فضای تعاملی با بخش خصوصی، زیر چتر دولت قرار بگیرد.
با این مقدمه و با توجه به کشتارهای جاده‌ای کشور لزوم فرایند تجاری‌سازی راهآهن بر کسی پوشیده نخواهد ماند.
معاون تامین سرمایه و اقتصاد حملونقل راهآهن در اینباره و در گفت‌وگو با خبرنگار جمله اظهار داشت: لازمه موفقیت تطبیق با تحولات محیط بیرونی آن است. راهآهن در فضای تجاری، مانند هر سازمان دیگری.
نورالله بیرانوند اضافه کرد: رشد سریع تکنولوژی از یک سو، مسائل زیست محیطی از سوی دیگر و انتخاب انواع حمل‌ونقلی که ضامن سلامت سفر مسافران باشد، امروزه در دنیا اهمیت زیادی پیدا کرده است و در کشور ما هم این فرایند به همین شیوه دنبال میشود.
بیرانوند تاکید کرد: بنابراین ما در کنار توجه به این فاکتورها، همواره به نقش بخش خصوصی به عنوان بازیگران اصلی و سرمایه‌گذاران صنعت ریلی توجه داشته‌ایم.
معاون برنامه‌ریزی و اقتصاد راهآهن تصریح کرد: ما شرایط را برای تامین مالی و حضور بخش خصوصی در سرمایه گذاری در حوزه ریلی فراهم کرده‌ایم و همچنین فضای لازم برای شکل‌گیری تعامل درست بین متقاضیان سرمایه‌گذاری در حملونقل ریلی و نهادهای موازی و همچنین شرکت‌های ریلی را نیز فراهم کرده‌ایم.
بیرانوند ادامه داد: اما در این میان، اگر راهآهن هم وارد مباحث سرمایه‌گذاری شود، وظیفه تعریف شده و سازمانی خود را انجام داده است و این فعالیت‌ها مشکلاتی را در برابر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نه تنها ایجاد نمی‌کند بلکه هم راستای منافع آن نیز هست.
این مقام مسئول در حوزه ریلی افزود: به همین دلایل بنده معتقدم که سازمان‌های دیگر باید از فراید تجاری‌سازی راهآهن الگوبرداری کنند.
این در حالی است که یک کارشناس ارشد حملونقل ریلی در اینباره می‌گوید: هدف از تجاری‌سازی راهآهن رشد اقتصادی آن است و واگذاری بنگاه‌های دولتی به بخش خصوصی نیز در این راستا باید دیر یا زود صورت بگیرد.
محمد ساطعی نماینده شرکت ریبه آلمان که در زمینه صنعت ریلی در ایران فعال است ادامه داد: هدف خصوصي‌سازي جهت‌گیری مشخص اقتصاد کشور به سمت رقابت و کارآیی و ایجاد بازار رقابتی است.
ساطعی تلاش راهآهن در این راه را درست اما کند ارزیابی کرد و افزود: این شرکت در طول سال‌های اخیر با شرکت‌های اروپایی از جمله آلمانی و همچنین روسیه و کشورهای سی‌آی‌اس، توافقاتی را به امضا رسانده است که این امر نشان می‌دهد که راهآهن با بهره‌گیری از فرآیندها و تجربیات سایر کشورهای موفق در عرصه حملونقل ریلی، می‌خواهد به رشد کافی دست یابد و در عرصه بین‌الملل نیز حرفی برای گفتن داشته باشد.
نماینده شرکت ریبه میزان تعامل راهآهن با بخش خصوصی که مهمترین سرفصل توسعه این شرکت است را ناکافی دانست و افزود: اینکه راهآهن باید دولتی باشد درست است اما این شرکت اجرای پروژه‌ها را باید مانند همه جای دنیا به بخش خصوصی واگذار کند، نه اینکه خودش هم شرایط قانونی شركت بودن را داشته باشد و هم تعرفه‌گذاري و نظارت و اجرا كند.
او ادامه داد : بنابراین فرایند تجاری‌سازی صنعت ریلی نخست از ایجاد تغییر درخود راهآهن می‌گذرد. چراکه با فعالیت بیشتر بخش خصوصی در حوزه ریلی اين صنعت خودبه خود پیشرفت خواهد کرد.
ساطعی بار دیگر تجربه سایر کشورهای دنیا را از نظر گذراند و گفت: توجه به حملونقل ترکیبی نیز در این بین مهم است. چراکه در سایر کشورهای دنیا بخشی از مسیر را جاده و بخشی را ریل و بخش دیگری را دریا طی می‌کند و انتخاب همه این مسیرها همبستگی مشترکی با برآورد سیستم هزینه- فایده این صنایع دارد.
این کارشناس ارشد صنعت ریلی تصریح کرد: اكثر راه‌آهن‌هاي پیشرفته دنيا وارد كاميون‌داري شده‌اند. چراکه به اين نتيجه رسيده‌اند كه اگر ريل قرار است گسترش يابد بايد ريل را در كنار شقوق دیگر حملونقل به نحوی که مكمل یکدیگر باشند، فروخت.
ساطعی تاکید کرد: بنابراین ما نیز اگر مي‌خواهيم بار در بندر زياد شود بايد وارد فاز بهره‌برداری شويم و راهآهن در راستای حملونقل سریع کالا با کمک بخش خصوصی فعال در این صنعت خودش دست به کار شود.
او ادامه داد: فرودگاه باري در قزاقستان متعلق به راهآهن قزاقستان است و ما هم اگر مي‌خواهيم سهم ريل بالا رود بايد صنعت را به گونه‌اي شكل دهيم تا بتوان بار گرفت.
ساطعی خاطرنشان کرد: بنابراین در تدوين راهبرد صنعت در آينده باید وارد چه حوزه‌های شويم كه دنيا هم به سمت آنها رفته است.
او در این زمینه ادامه داد: در این راه راهآهن جمهوری اسلامی ایران به تغییر ساختار خود بیش از هر اقدامی نیازمند است و حتما لازم است که نظام رگولاتوری ریلی و یا تنظیم مقررات، استاندارد، ايمني و مسائل اقتصادي از یکدیگر جدا شوند و تكليف هر كدام مشخص شود
این کارشناس ریلی به سایر تجربه‌های جهان د این زمینه اشاره کرد و گفت: در بسیاری از کشورهای اروایی، استانداردها توسط سازمان‌های اقتصادی مردم‌نهاد تدوين مي‌شوند و دولت هم آن را رعايت مي‌كند. دلیل پیشرفت این کشورها نیز قطعا همین است. چراکه هدف نهایی اين است كه ريل سودآور، تجاري، انتفاعي با بازاری رقابت‌پذير باشد.
بنابراین اميدواريم مانند شرکت رولندبرگر پاريس كه بسيار حرفه‌اي بود و در زمینه تغییر ساختار راهآهن با این شرکت همکاری می‌کرد، راهآهن دست به این قبیل تجربه‌ها بزند و از تجربه کشورهای پیشرفته ریلی استفاده کند.
ساطعی به توسعه نقش بخش خصوصی در فرایند تجاری‌سازی صنعت ریلی اشاره کرد و افزود: راه‌آهم نقش این بخش را باید جدي‌تر بگیرد و به طور مرتب با ایشان جلسات نقد و بررسی پیشرفت صنعت ریلی را پیگیری کند.
نماینده شرکت ریبه آلمان در تعیین جایگاه برای بخش خصوصی به این مورد بسنده نکرد و اضافه کرد: البته این کافی نیست و بخش خصوصی باید در امر تصمیم‌گیری درباره نظام و قوانین حملونقل ریلی فعال باشد، نه به صورت فرمایشی بلکه کاملا واقعی.
ساطعی هدف از این اقدامات را نهایتا تجاري‌سازي و کسب سود صنعت ريلی از راه درست آن عنوان کرد باشد و تصریح کرد: بنده شما را به پیشرفت صنعت ریلی در آلمان ارجاع می‌دهم. چراکه ظرف دو دهه گذشته این کشور به تعطيلي ۵ هزار كيلومتر خط ريلي به دلیل اقتصادي نبودن آن کمک کرد و دو هزار كيلومتر خط جديد كشيد. آیا ایران نیز می‌تواند از اشتباهات به جای دفاع، رها شود و تهدیدها را به فرصت تبدیل کند؟
ساطعی ادامه داد: از همین راه و با توسعه نفوذ بخش خصوصی در اروپا هم این کشورها توانسته‌اند به رشد قابل قبول دست یابند و سودهای کلانی را از توسعه صنعت ریلی کسب کنند.
ساطعی توجه به رشد حملونقل دریایی، جاده‌ای و هوایی و لجستیک در کنار صنعت ریلی را در کنار خصوصی‌سازی این صنعت، کلید حل مشکلات اقتصادی نه تنها صنعت حملونقل بلکه منبع مهم درآمد کشور ارزیابی کرد و افزود: در شرایط اکنون اقتصادی باید به این موارد توجه داشته باشیم چراکه هر اشتباهی می‌تواند به انزوای اقتصادی بینجامد.
