عناصر و بافت‌های شهری عمری محدود دارند و با گذشت زمان دچار تغییر و فرسودگی می‌شوند. این خاصیت، در کنار حفظ تاریخ و پیشینه این اماکن، ممکن است که بازآفرینی آنها را با مشکل مواجه سازد. به گزارش جمله، محله عودلاجان یکی از این بافت‌های تاریخی است که قدمتی ۴۰۰ ساله دارد و علاوه‌بر قدیمی […]
عناصر و بافت‌های شهری عمری محدود دارند و با گذشت زمان دچار تغییر و فرسودگی می‌شوند. این خاصیت، در کنار حفظ تاریخ و پیشینه این اماکن، ممکن است که بازآفرینی آنها را با مشکل مواجه سازد.
به گزارش جمله، محله عودلاجان یکی از این بافت‌های تاریخی است که قدمتی ۴۰۰ ساله دارد و علاوه‌بر قدیمی بودن مشکلاتی مانند تردد، فضاهای مخروبه و رها شده، وجود انبار کالا در این محله، نبود فضاهای باز و یا فضاهای فراغتی و تفریحی برای ساکنان، تنگی معابر، بزه‌کاری و ناامنی را داراست. عودلاجان روزگاری به همراه سنگلج، ارگ، دولت، چال میدان و بازار از محله‌های اصلی طهران بوده و در اواخر دوره قاجار محله اعیان‌نشین این شهر محسوب می‌شد و بخش مهمی از هویت و تاریخ طهران در دوران معاصر بوده است اما هم‌اکنون اوضاع خوبی ندارد.
همه این مشکلات باعث شده است تا ساکنان قدیمی منطقه از این محلات کوچ کنند و گردشگران به‌رغم وجود اماکن و چشم‌اندازهای تاریخی چشم‌نواز، به‌دلیل وجود انواع بزه در آن، نتوانند با طیب خاطر در این محله به گشت و گذار بپردازند.
شهرداری برای حل این مشکلات، در سال‌های اخیر سیاست‌هایی همچون سیاست تخریب فضاهای قدیمی و جرم‌خیز در محدوده خیابان نواب را پی گرفته است و در همین راستا در بافت با ارزش و تاریخی عولاجان دست به تخریب خانه‌های قدیمی زده است.
تجربه سایر کشورهای دنیا نشان داده است که با ایجاد کاربری‌های فرهنگی و تجاری مناسب در محلات قدیمی می‌توان شرایطی را برای حضور و بازگشت ساکنان قدیمی به آناج ایجاد کرد. این اقدام به ارتقای سطح فرهنگ، افزایش تعاملات اجتماعی و گذران اوقات فراغت و بهبود سطح زندگی ساکنان این محلات و مهم‌تر از همه به حفظ ارزش‌های تاریخی فرهنگی و اجتماعی این بافت کمک می‌کند.
در ایران نیز به‌ویژه در چند سال اخیر، به این امر که تجربه می‌تواند چراغ راه گذشته باشد توجه شده است و اخیرا مباحث مربوط به بازآفرینی شهری در محلات قدیمی رونق گرفته است. از جمله اینکه به گفته مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران، اکنون می‌توان با کاهش ۳۰ درصدی هزینه ساخت‌وساز برای توسعه‌گران در محلات قدیمی به بازآفرینی آنها دست زد.
هوشنگ عشایری اقدامات روبنایی و زیربنایی توسط دولت با تامین مالی سالانه ۱۵۰۰ میلیارد تومان طبق تبصره ۱۸ قانون بودجه سال ۹۷ در این بخش‌ها را از دیگر اقدامات انجام شده در این چند سال می‌داند و تاکید دارد که توان‌افزایی ِاقتصادی – اجتماعی ساکنان محله توسط دولت و شهرداری‌ها در حال انجام است و نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن اولویت دیگری است که دولت در این زمینه وظیفه تسهیل‌گری و حمایت‌گری در این موراد را دارد.
ضمن اینکه از سال گذشته مقرر شده که در حوزه مسکن، دولت تمام اراضیِ درون‌بافت و محلات همجوار این بافت‌ها در اختیار پروژه‌های بازآفرینی قرار گیرد و به ازای هر واحد مسکونی وام ۵۰ میلیون تومانی با نرخ ۹ درصد به آنان اعطا شود. اکثر شوراهای اسلامی شهرها برای حمایت از این برنامه بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد تخفیف پروانه ساختمانی را نیز در نظر می‌گیرند.
گفتنی است که از سه ماه قبل، چهار سامانه بازآفرینی شهری رونمایی شده است که اولین آن درباره چگونگی دریافت تسهیلات است؛ بدین صورت کسانی که برای دریافت وام به قصد مراجعه به شهرداری دارند کافی است کد پستی یا کد درج شده در سند تک برگی خانه را وارد کنند و این کد بلافاصله مشخص می‌کند که این واحد در بافت فرسوده قرار دارد یا خیر. اگر در بافت فرسوده باشد متقاضی می‌تواند برای دریافت وام مراجعه کند.
سامانه دوم اما مدیریتی است و از طریق آن دستگاه‌هایی مثل سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد و دارایی می‌توانند کارهای مدیریتی بازآفرینی شهری را کنترل کنند. خدماتی همچون تعیین میزان بافت فرسوده، تعداد جمعیت، تعداد خانوار تفکیک نوع بافت و حتی مسیر گسل در این سامانه مشخص میشود. سومین سامانه نیز درباره صدور صلاحیت ماده ۴ برای توسعه‌گرایان است که بر این اساس، توسعه‌گران می‌تواند در این سامانه ثبت نام می‌کند و صلاحیت آنها صادر میشود. یک سامانه پروژه‌ای نیز برای کنترل برنامه بازآفرینی شهری محله وجود دارد که به همه دستگاه‌های مرتبط، متصل میشود.
با این اقدامات تاکنون حدود ۷۰ هزار واحد در این طرح ورود کرده‌اند و ۶۹ هزار واحد در قالب برنامه بازآفرینی شهری موفق به دریافت به پروانه ساخت شده‌اند. ضمن اینکه اگر امسال به محلات قدیمی از جمله عودلاجان سر بزنید متوجه تغییرات در آن خواهید شد. هرچند لزوم افزایش سرعت تغییر در این برنامه‌ها بر کسی پوشیده نیست.
معرفی مختصر محله عودلاجان
محله قدیمی عودلاجان با قدمتی ۴۰۰ ساله امروزه شامل محله‌های پامنار، امامزاده یحیی(ع)، بخش‌هایی از بازار و خیابان ناصرخسرو میشود.
بسیاری از اماکن تاریخی و میراث فرهنگی پایتخت، که فقط آوردن نام آنها فهرستی طولانی میشود، در محدوده این محله واقع شده است. مدرسه سپهسالار قدیم، حمام نواب، مسجد و مدرسه میرزا ابوالحسن معمارباشی، خانه آیت‌الله سید‌حسن مدرس، خانه پروین اعتصامی، بقعه پیرعطا، حمام پامنار، بقعه هفت دختران، بقعه امامزاده اسحاق(ع)، خانه قوام‌الدوله، خانه جلال‌الدین تهرانی، عمارت کاظمی، خانه نصیرالدوله و خانه دبیر‌الملک تنها بخشی از این اماکن تاریخی هستند. همسایگی با شمس‌العماره، دارالفنون و کوچه مروی و معابر و گذرگاه‌های بازار تهران برای ساکنان قدیمی عودلاجان سبک زندگی مرفه‌ای پدید آورده بود.
بخشی از گذرهای معروف و قدیمی تهران از جمله گذر باغ نظام‌الدوله، شترگلو، مسجد حوض، سردار، سپهدار، معین‌الملک، حاجی علی، آقا موسی تاجر، میرزا آقاجان، سهراب خان، نقاره‌چی‌ها، هادی‌خان و امیر تومان در این محله واقع شده است. به دلیل سکونت بزرگان عالم سیاست در عودلاجان این محله با حوادث و خاطرات تاریخی پایتخت پیوند داشت. علاوه بر اینها اغلب این گذرها دیگر اسم و رسم سابق را ندارند. آن معماری قدیمی و فاخر محله نیز به کلی از بین رفته و فقط برخی میراث فرهنگی هستند که به شکل سابق باقی مانده‌اند. با ورود به کوچه‌پسکوچه‌های عودلاجان این آثار معماری انگار که از دل تاریخ سر برآورده باشند جلو چشم نمایان می‌شوند.
